4. Ток көзін жасау.
Соынмен ток көзін жасау үшін зарядттарды бөлу керек. Аттас зарядттар кулондық күш арқылы тебілетінін білеміз. Олай болса оң зарядтты оң полюске, теріс зарядтты теріс полюске қалай жинаймыз?
Ток көздерінде кулондық күштерге қарсы жұмыс істейтін бөгде күштер қолданылады. Галвани элементінде бөгде күштің ролін химиялық реакци күштері атқарады.
Бөгде күш жұмының зарядқа қатынасын электр қозғаушы күш (ЭҚК) деп атаймыз.
Халықаралық жүйедегі өлшем бірлігі Вольт. .
ЭҚК ток көзінің энергетикалық сипаттамасы болып табылады. Ток көздерінің полюстері «-»және «+» деп белгіленеді.
Оқушылар өз ойларын айтуы мүмкін.
|
Қолдану
|
Қызықты тәжрибе: Метал шәугімге тұзды су құйылған. Шәугім жалғағыш сым арқылы галвонометрге қосылған. Галвономтердің екінші ұшы алюминий станканға жалғанған. Стаканға суды құйғанда галвонометр ток бар екенін көрсетеді. Осы құбылысты кім түсіндіреді?
Оқулықпен жұмыс.
Кестенің екі бағанын оқулықты және өз білгендеріңді пайдаланып толтырыңыз, үшінші бағанды үйден толтырып, келесі сабаққа әкелесіз..
Мысалы былай:
№
|
Ток көзі
|
Энергияның түрленуі (қандай энергия электр энергиясына айналады?)
|
Қолдану
|
1
|
АЭС гене-рато-ры
|
Будың ішкі энергиясы.
|
Эл.энер-гиясың өндіріс-тік мақсатта пайдала-ну
|
|
Суда тұз ерігенде еркін зарядтар босап шығады да шәугімде электр өрісі пайда болып, ол ток көзінің бір полюсінің қызметін атқарады. Алюминий стакан ток көзінің екінші полюс. Құйылған су өткізгіш қызметін атақарады. Ток шамасы судың жуандығына, ұзындығына байланысты болады.
Ток көздері
№
|
Ток көзі
|
Энергияның түрленуі (қандай энергия электр энергиясына айналады?)
|
Қолдану
| |
1
|
Галвани элементі
|
Химялық энергия
|
қалта фонары
| |
2
|
Генератор
|
Механикалық энергия
|
Айн. ток өндіру
|
3
|
Күн батареясы
|
Жылу энергиясы
|
Ғарыштық станция
|
4
|
Аккуму-лятор
|
Электр энергиясы
|
автомоб. тұрақ.ток
|
(дұрыс болса оқушылар 2-6 ұпай жазады)
|
Анализ
|
Тақтамен жұмыс. Мына кесте бойынша есептерді тақатаға орындаймыз.
№
|
q
|
A
|
ЭҚК
|
1
|
10 Кл
|
30Дж
|
|
2
|
10 Кл
|
|
4В
|
3
|
|
30Дж
|
6В
|
|
|
|
|
...
|
q= 10 Кл
А= 30 Дж ; ع=
ع=?
№
|
q
|
A
|
ЭҚК
|
1
|
10 Кл
|
30Дж
|
3 В
|
2
|
10 Кл
|
40 Дж
|
4В
|
3
|
5 Кл
|
30Дж
|
6В
|
|
|
|
|
(дұрыс орындаған оқушылар 1-8 ұпай жазады)
|
Синтез
|
Енді түз ертіндісіне электродтарды жұп-жұбымен кестедегі ретпен сала отырып, әртүрлі ток көзін құрастырамыз. Галвани тәжрибесіндегі бақаның аяғының орнына,сезгіш элемент ретінде электрометрді қолданып ток бар жағын тексереміз.
Тәжрибе нәтижелері бойынша кестені толтырыңыз
Соңғы тәжрибеде прибор ток көрсетпейді. Электродтарды ток көзіні жалғап бірнеше минут тұрамыз. Токты ағытып, орнына электрометрді жалғаймыз. (электрометр ток жүргенін көрсетеді) Бұл құралды аккумулятор дейді. Енді қорытынды жасаңдар:
Аккумулятор ...
- Басқа ток көздері ше..
Бүгінгі сабақтың жаңалығы не?
|
Біртіндеп келіп тәжрибе жасап, нәтижесін оқушыларға хабарлайды.
№
|
1 ЭЛЕКТРОД
|
1-электродтың заряд таңбасы
|
2 ЭЛЕКТРОД
|
2-электродтың заряд таңбасы
|
Прибордың көрсетуі
|
1
|
мырыш
|
-
|
графит
|
+
|
Бар
|
2
|
мырыш
|
|
мыс
|
|
Бар
|
3
|
графит
|
+
|
мыс
|
-
|
Бар
|
4
|
мыс
|
0
|
мыс
|
0
|
Жоқ
|
- Аккумулятор – ток көзіне қосылғанда біраз заряд жинақтайды. Оны электрометрге жалғағанда ток жүреді. Бұдан аккумулытордың зарядтты жинақтап алып ток беретін ток көзі екенін көреміз.
- басқа ток көздері электр тогын химимялық реакциялар есебінен өздері өндіреді.
- Электр тогы, ток көздері туралы оқыдық.
(дұрыс орындаған оқушылар 3-10 ұпай жазады)
|
Бағалау
|
Енді бүгін алған және бұрынғы сабақтардығы білімізді бағалау үшін мына семантикалық картаны толытрамыз. Сол арқылы бүгінгі сабақтан не білгенімізді анықтаймыз.
Дұрыстығын тексерңідер.
Толтырып болған соң топ басшылары әркімнің жалпы ұпайын айтады. Сол арқылы алған бағаларымызды шығарамыз.
Бағалау:
Денгейі
|
баға
|
ұпай
|
жоғары
|
«5»
|
21-42
|
жеткілікті
|
«4»
|
10- 20
|
ауытку
|
«3»
|
2 - 9
|
Үйге тапсырма:
Ток көздері карточкасын толытырып келу,
§35, 133б №5,6 жаттығу.
|
Оқушылар сем.картаны толтырады.
(дұрыс орындаған оқушылар 4-12 ұпай жазады)
|
Сұрақ пен дұрыс жауаптың қилысына «+» таңбасын қойыңыз. (екі сұрақтың жауабы біреу болуы мүмкін)
Енді түз ертіндісіне электродттарды жұп-жұбымен кестедегі ретпен сала отырып ток көзін құрастырамыз. Галвани тәжрибесіндегі бақаның аяғының орнына электрометрді қолданып ток бар-жоғын тексереміз.
Сұрақ пен дұрыс жауаптың қилысына «+» таңбасын қойыңыз. (екі сұрақтың жауабы біреу болуы мүмкін)
Енді түз ертіндісіне электродттарды жұп-жұбымен кестедегі ретпен сала отырып ток көзін құрастырамыз. Галвани тәжрибесіндегі бақаның аяғының орнына электрометрді қолданып ток бар-жоғын тексереміз.
