Садыћов Т. С., т б. Дљниежљзi тарихы
-жылдардыѓ соѓы мен 90-жылдардаѕы Латын Америкасы
жүктеу/скачать 14,18 Mb. Pdf көрінісі
|
дүниежүзі тарихы 11
| 80-жылдардыѓ соѓы мен 90-жылдардаѕы Латын Америкасы. 80-
жылдарда Латын Америкасы тџралау жќне тiптi экономиканыѓ ћџлдырауы кезеѓiне аяћ басты. Аймаћтаѕы елдердiѓ к)пшiлiгiнде жан басына )ндiрiлетiн )нiмнiѓ м)лшерi 1980 жылѕа дейiнгi деѓгейдегiден кем болды. Осыѕан байланысты латынамерикалыћтар 80-жылдарды «зая кеткен онжылдыћ» деп баѕалады. Ћалыптасћан экономикалыћ жаѕдайдан шыѕудыѓ революциялыћ емес жолдарын iздестiру басталды, бџл жаѓа консервативтiк толћынныѓ тууына алып келдi. Экономика мен сауда либералдандырылды. 90-жылдардыѓ бiрiншi жартысында экономикалыћ мќселелер нарыћтыѓ еркiн дамуы нќтижесiнде )з-)зiнен шешiле бастады. Аймаћ елдерiнде Халыћаралыћ валюта ћорыныѓ ћамћорлыѕымен 80- жылдардыѓ соѓынан бастап 90-жылдардыѓ н бойында жаѓа либералдыћ реформалар: жаппай жекешелендiру, экономиканы сыртћы дљниеге ашыћ џстау, мемлекеттiк шыѕындарды жќне мемлекеттiѓ экономика мен ќлеуметтiк саладаѕы рлiн ћысћарту шаралары жљргiзiлiп жатты. Реформалардыѓ нќтижесiнде экономика к)терiлдi, халыћтыѓ тџрмыс деѓгейi бiр ћалыпћа келдi, шетел капиталыныѓ аѕылып келуiне мљмкiндiк туды. 90-жылдардыѓ бiрiншi жартысында Латын Америкасында дамудыѓ жаѓа либералдыћ љлгiсiн енгiзуге байланысты iлгерiлеу пайда болды. Алайда жаѓа либералдыћ реформалар бiраз уаћытћа серпiн- дiлiкпен )су жќне ќлеуметтiк-экономикалыћ тџраћтылыћ туѕызѕа- нымен осы )сiмнiѓ тџраћты болуын жќне оныѓ даму жолындаѕы негiзгi кедергiлердi жою љшiн ћажеттi ћарћын алуын, дамудыѓ жаѓа сапалылыѕын ћамтамасыз ете алмады. Дамыѕан елдерден артта- ћалушылыћ пен сыртћы борыштыѓ сомасы бџрынѕысынша сол ћалпында ћала бердi. Экономикалыћ табыстарды шектеу љшiн жџм- салѕан еѓбектiѓ ќлеуметтiк ћџны тым к)п болып шыћты. Нарыћтыћ реформалар ћос сипатты нќтиже бердi: экономика )сiп кедейшiлiкте тџратын адамдардыѓ саны азайды, бiраћ екiншi жаѕынан бџл реформалар ќлеуметтiк теѓсiздiктi кљшейттi. Ћалыѓ бџћара, бќрiнен де бџрын халыћтыѓ еѓ кедей топтары электр ћуатымен, сумен, канализациямен, еѓ ћарапайым медициналыћ ћызметпен, бастауыш бiлiм алумен шџѕылдануда тек бiр )здерi ѕана кљш жџмсайтын жаѕдайда ћалып ћойды. Реформалардыѓ ћорытындысында ќлеуметтiк теѓсiздiк, жџмыссыздыћ, ћайыршылыћ жќне АЋШ-ћа тќуелдiлiк бџрынѕыдан бетер џлѕайды. Мџнымен бiрге 90-жылдардаѕы либералдыћ саясаттыѓ азаматтыћ ћоѕам љшiн маѓызды нќтижелерi де болды. Мемлекеттiѓ ќлеуметтiк ћатынастар саласынан аулаћтаѕаны бiрћатар елдерде кедейлер арасында саяси белсендiлiктiѓ кљшеюiне алып келдi. Олар љкiмет бас тартћан ћызметтердi атћаруды )з мiндеттерiне алуѕа мќжбљр болды. Осыныѓ жќне басћа факторлардыѓ ќсерiнен азаматтыћ ћоѕам орнады. 264 80—90-жылдардаѕы саяси демократияландырудыѓ барысында Латын Америкасыныѓ еѓ дамыѕан елдерiнде кiметтiѓ бiр ќлеуметтiк-саяси кљштерден екiншi бiр кљштерге кшуiне тзе алатын, тџраћтылыѕы жеткiлiктi демократиялыћ институттар ћалпына келтiрiлдi немесе жаѓадан ћџрылды. Дќл осы жаѕдай солшыл партиялар мен коалициялары жетек- шiлерiнiѓ кейiннен демократиялыћ сайлауларда билiк басына келуiне мљмкiндiк бердi. Ћџнсызданудыѓ тоћтатылуы, ћаржы жаѕдайыныѓ бiршама тџраћтануы, банк саласы мен телекоммуникациялар жљйесiнiѓ жаѓартылуы, Латын Америкасы экономикасыныѓ дљниежљзiлiк нарыћтаѕы бќсекелесу ћабiлетiнiѓ артуы 1998 жылдыѓ ортасына дейiн жаѓа либералдыћ саясаттыѓ терiс зардаптарын болдырмай, теѓестiрiп џстап отыруѕа к)мектестi. Алайда 1998 жылы ќлеуметтiк-экономика- лыћ баѕытћа тљзетулер енгiзу ћажет екендiгi айћын болды. Барлыћ дерлiк саясатшылар жќне халыћаралыћ џйымдардыѓ басшылары Латын Америкасындаѕы реформалардыѓ «Екiншi толћыны» жќне ќлеуметтiк мќселелердi шешудiѓ маѓыздылыѕы туралы айта бастады. жүктеу/скачать 14,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|