Кәсіпорынды басқарудың жоғары деңгейі (кәсіпорын басшылығы)

Сур. 6.2. кәсіпорынның біліктілігінің тік қиындысы

Олар жоғарыдан төмен тап сол сияқты төменнен жоғары өнімге қатысты және көлемі бойынша, құрамы жағынан ажыратылып қалыптасады.

6. 2 сурет сапаға деген шығындар тек қана өнімнің өндірісіне ғана қатысты емес, сол өндірісті басқаруға да тиесілі екендігін түсінуге көмектеседі.

Жалпы жағдайда сапаның кепілдігімен байланысқан басқару шығындары, өзімен сипаттайды:

0. 
   Транспорттық (шикізатты ішкі және сыртқы тасымалдау, дайын өнімді буып түю). Олар транспорттың жұмысын қамтамасыз етеін ұйымдастырушылық; транспорттық құрылғылардың құнымен байланысқан техникалық салаларға жіктеледі. Ол цехтің және жер асты жолының, транспорттық ұжымның шығындарын есепке алады. Еңбектің төленуін қамтамасыз етеді;
   
1. 
   Құрылғылық (материалдың түрі және шикізаттың сапасы бойынша жоспарланған түрді сатып алу). Оларды әртүрлі материалдарға жіктеуге болады – жоспарланған ресурстардың материалмен сай келуі; техникалық, өндірісті басқару және құрылғылық бөлімшелердің ұжымдық шығыны, өндірістік бағдарламаға сай компетенциялық және біліктілік деңгейі;
   
2. 
   Өндірісті бақылайтын бөлімшелерге деген шығын;
   
3. 
   Экономикалық қызмеке байланысты шығындар, оның біліктілігі өнім сапасына тәуелді: жоспарлау бөлімі, қаржылық және бухгалтерлік және т.б.;
   
4. 
   Өндірісті басқару құрылғыларының және басқа да қызметке деген шығындар. Олар өзара басқару кадрларының, ұжымды жинақтау жұмысының, өнім сапасын қамтамасыз етудің, ұжымдағы қызметкерлердің біліктілігін арттыру, белгіленген шарттар мен талаптарға сәйкестігін растауға әсер етеді.
   

Өнім сапасын қамтамасыз ету мақсатындағы басқару шығындарын базалықтан ажыратып алу керек. Базалық шығын дайындау процесінде жаңа өнімді өндіру және жетілдіру сонымен қатар қосымша байланысқан сапа көрсеткіштеріне жасалады.

Базалық шығындардың негізгі бөлімі өндіріс факторларының көлемінің құнымен, сонымен қатар жалпышаруашылық және жалпыөндірістік шығындармен сипатталады.

Қосымша шығындар қайта есепке алу шығынадарымен оның бағасына тәуелді.

Бірінші шығындарға өндіріске деген өнімнің техникалық, экологиялық, эргономикалық талаптарға сай келуін анықтау қажет. Негізінен оларды есептеу қиын емес.

Екінші шығындарға өнімнің стандартқа сай емес, үздік әлемдік үлгімен тұтынушының талабына сай, оны тексеру, жөндеу, техникалық және технологиялық құрылғылардың жетілдіру жұмысының өндіріс жағдайына сай келуімен сипатталады. Бұл топқа сапаны жетілдіру жүйесіне кеткен шығындарды кіргізуге болады. Оның ішінде техникалық қамтамасыз етілу , стандарттарды дайындау, құжаттамаға деген шығындар, ұжымдық: таңдау, дайындау, төлеу шығындары кіреді.

Тағы да бір шығындар тобы өнімнің жағашылдығына байланысты туындайды. Ол шығындар ақаулық және оны қалыпқа келтірумен сипатталады. Олардың мөлшері егер ақау түбегейлі жарамсыз болса моральдік төлемақы жүргізу және сапасыз өнімге деген тұтынушылық талаптардың көлемінен анықталады. Өнім сапасына деген ақаулар көптеп кездесуі мүмкін

6.3 суретте шығын топтарының түрлерінің жаңа өнімге деген арақатынасының және оны дайындаудың түрлері көрсетілген.

6.3сурет. Өнімді жасаудағы сапаны қамтамасыз етудің аралық шығындары