Сборник III республиканской научно-практической конференции магистрантов

58

не преувеличение, так как неразлагающиеся пластиковые отходы, и в первую очередь пла-

стиковые бутылки и пакеты, миллионами выброшенные в окружающую среду, являются 

подлинной трагедией для всего живого. Они засоряют все, везде и повсюду: степи, реки 

и озера, обочины дорог, города и села и поселки. Они загрязняют почвы и воды, являются 

источником множества заразных болезней и служат следствием гибели большого количе-

ства представителей животного мира, в том числе редких, исчезающих видов.

Метод переработки пластиковой бутылки по принципу «бутылка в бутылку» давно прак-

тикуется  на  утилизационных  заводах  всей  планеты,  спасая  тем  самым  нашу  экологию  и 

создавая благоприятное безотходное и экономичное производство. Кроме того, как правило, 

предприятия, занимающиеся производством и переработкой различной пластиковой тары, 

пользуются своевременной поддержкой государства.

Пэт-бутылки или пластиковые бутылки – это одна из злободневных проблем крупных 

населенных пунктов. Отгуляв праздник, люди оставляют после своего праздничного засто-

лья большое множество пластика в виде пластиковых бутылок и стаканов. Отведенные для 

отдыха места также становятся жертвами засорения. Часто в различных красивых местах 

можно найти места скопления пластиковых бутылок – это след, оставляемый человеком. 

Бросая ПЭТ-посуду, человек, как правило, не задумывается о том, что бутылки из пластика 

находятся в ряду главных причин проблем загрязнения.

Переработка и утилизация пластиковых бутылок – это не только благое производство, но 

и прибыльное дело в нашей экономике.

Учитывая эти особенности, т.е. труднодоступность кредитов банков второго уровня нами 

предлагается использовать государственную поддержку кредитования и поддержки сель-

ского предпринимательства, участвующих в активных мерах содействия занятости [1].

Согласно  этого  Постановления  одному  сельскому  жителю  предоставляется  кредит  до  3 

миллионов тенге, сроком на 5 лет под 6 % в годовых. Также предусмотрено выделение безвоз-

мездных денежных средств до 50% от запрашиваемой суммы для развития инфраструктуры. 

Первый этап – самый простой, – найти сырье. С этим проблем не должно возникнуть, 

ведь населенные пункты буквально кишат пластиковыми бутылками. Есть смысл открыть 

пункты приема. Средняя стоимость приема одного килограмма бутылок колеблется в ди-

апазоне 15 – 16 тенге. Также можно открыть в селе Мангышлак и в г. Актау специальные 

пункты приема пластиковых бутылок.

Еще можно заключить договор со свалкой и организовать доставку сырья, развесить объ-

явления по столбам, что открыт пункт приема пластиковых бутылок. Но у нас бизнес не на 

приеме пластика, а на переработке, поэтому, по идее, нужно заключать договора с сами-

ми пунктами приема сырья, а свои пункты организовывать постепенно в целях экономии 

средств на покупку.

Второй этап – сортировать пластиковые бутылки по цветам, ведь каждый цвет перера-

батывается отдельно. Все возможные посторонние предметы, как резина, бумага, другой 

пластик удаляются вручную. Затем бутылки спрессовывают и загружают в линию по пере-

работке тары. На выходе получается флекс вида хлопьев.

Далее появляется необходимость в персонале. Для нормальной работы цеха понадобятся: 

восемь рабочих, один человек для контроля производства (бухгалтер, менеджер и директор).

Расходы  на  открытие  и  полноценное  функционирование  предприятия  представлены  в 

таблице 1.

Таблица 1 – Расходы на открытие и полноценное функционирование предприятия.

№ п/п

статья расходов

стоимость в тенге

1

приобретение здания

14 000 000

2

затраты на оборудование

13 000 000

59

3

ремонт

3 000 000

4

стоимость приобретенного грузовика

2 000 000

5

непредвиденные расходы

1 000 000

Итого:__33_000_000'>Итого:

33 000 000

По данной таблице 1 видно, что кредитные ресурсы в сумме 33 000 000 тенге будут по-

трачены на приобретение здания и необходимого оборудования.

Далее, в таблице 2 представлены расходы для развития инфраструктуры.

Таблица 2 – Расходы для развития инфраструктуры.

№ п/п

статья расходов

стоимость в тенге

1

установка и приобретение трансформатора

2 000 000

2

подвод воды

3 500 000

3

строительство септиков (2 шт.)

1 000 000

4

асфальтирование территории и дорог

10 000 000

Итого:

16 500 000

В таблице 2 показаны расходы для развития инфраструктуры, которые выдаются из госу-

дарственного бюджета на безвозмездной основе. 

Для нормального функционирования предприятия требуется определенные средства, ко-

торые приведены таблице 3.

Таблица 3 – Ежемесячные и годовые расходы предприятия.

№

статьи затрат

за месяц, 

тенге

за год, тенге

1

Административные расходы:

416 000

4 392 000

1.1 заработная плата

240 000

2 880 000

1.2 налоги и отчисления

36 000

432 000

1.3 расходы на страхование

50 000

– 

1.4 прочие административные расходы

90 000

1 080 000

2

Расходы по реализации продукции и оказанию услуг:

192 000

2 304 000

2.1 расходы на рекламу

40 000

480 000

2.2 транспортные расходы

50 000

600 000

2.3 телефонная связь 

12 000

144 000

2.4 прочие расходы по реализации продукции и оказанию услуг

90 000

1 080 000

3

Расходы на финансирование:

577 500

6 930 000

3.1 кредит

577 500

6 930 000

4

Расходы основного производства:

5 316 500

63 798 000

4.1 сырье и материалы

4 556 500

54 678 000

4.2 вода

90 000

1 080 000

4.3 энергия и освещение

40 000

480 000

4.4 заработная плата производственных рабочих

480 000

5 760 000

4.5 отчисления от фонда оплаты труда

80 000

960 000

4.6 накладные расходы

200 000

2 400 000

Итого:

6 502 000

77 424 000

60

Сбыть переработанный пластик можно по цене 127 000 – 128 000 тенге за тонну, в зависи-

мости от цвета пластика. А закупочная цена ПЭТ-бутылок равняется 18 000 тенге/тонну. При 

двухсменной работе, переработки 1 тонны продукции в сутки, можно рассчитывать на чистую 

месячную прибыль в 1 500 000 тенге. Окупаемость при таких суммах наступит через 2 года.

Таким образом, ежемесячный доход от сбыта продукции составит 8 000 000 тенге, а го-

довой доход – 96 000 000 тенге, т.е. приобретение здания, оборудования под данный проект 

является эффективным, о чем свидетельствуют выше приведенные расчеты.

Выводы и предложения:

1. Финансирование научного проекта осуществить за счет государственных бюджетных 

средств согласно Постановлению Правительства РК;

2. Переработку и утилизацию пластиковых бутылок организовать в селе Мангышлак, Му-

найлинского района, Мангистауской области, где уровень безработицы остается высоким;

3. Научный проект по утилизации пластиковых бутылок имеет практическую значимость 

и может быть использован в других районах Мангистауской области;

4. Научный проект определяет связь между «зеленой экономикой» и устойчивым разви-

тием, он эффективен, срок окупаемости которого составляет 2 года.

5. Выделяемые средства на инфраструктуру передать предпринимателю для его дальней-

шего использования. Отделу капитального строительства акимата сохранить контрольную 

функцию по эффективному использованию безвозмездных средств из бюджета.

Список литературы:

1. Постановление Правительства РК от 18.07.2011г. №816 «Правила организации и фи-

нансирования государственной поддержки развития предпринимательства лицам, участву-

ющим в активных мерах содействия занятости»;

2. Мухамбетов Т.И. – «Стратегия «зеленого» роста как альтернатива инновационно-инду-

стриализационной модели экономической системы». Рыскуловские чтения «Трансформация 

экономических систем в глобализирующем мир» – материалы международной научно-прак-

тической конференции – том 1, ТОО «Издательство «Экономика», 2010г. – с.653-664».

Қамалова Д. Н. – «Қаржы Академиясы» АҚ «Қаржы» мамандығының

2-ші курс студенті

Ғылыми жетекші: Буткенова А. К. – «Қаржы Академиясы» АҚ 

«Экономика және Менеджмент» кафедрасының оқытушысы

dana.kamalova.97@mail.ru

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМ БӘСеКеге ҚАБІлеТТІ Ме?

Қазақстан  Республикасының  туристік  саласын  дамытудың  2020  жылға  дейін  тұжы-

рымдамасы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2012 жылғы 

27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» 

атты Қазақстан халқына Жолдауын, Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-ин-

новациялық дамыту жөніндегі 2010–2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны, 

туризмді  маңызды  әлеуметтік-экономикалық  бағыттардың  бірі  ретінде  дамыту  бөлігінде 

бәсекеге қабілеттілігі мен тартымдылығын көтеру үшін Қазақстан Республикасының 2020 

жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын іске асыру мақсатында әзірленді.

Тұжырымдама халықаралық тәжірибені ескере отырып, Қазақстан Республикасы тури-

стік саласының қазіргі жай-күйіне кешенді талдау жасау негізінде әзірленді және туризмді 

дамытудың стратегиялық пайымын, республиканың туристік саласын 2020 жылға дейінгі 

дамытудың негізгі қағидаттарын қамтиды, осы саладағы мемлекеттік саясатты іске асыру-

дың мақсаттарын, міндеттерін және кезеңдерін айқындайды.

61

2020 жылға дейін инвестицияларға қажеттілік шамамен 9 785, 3 млн. АҚШ долларын, 

оның ішінде мемлекеттік бюджеттен 4 367,7 АҚШ долларын құрайды. Мемлекеттік бюд-

жеттен  бөлінетін  нақты  қаржыландыру  көлемі  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2010 

жылғы  11  қазандағы  №  1048  қаулысымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасы  туристік 

индустриясының  перспективалы  бағыттарын  дамыту  жөніндегі  2010–2014  жылдарға  ар-

налған бағдарламаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу және Қазақстан Республикасы ту-

ристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамыту жөніндегі 2015–2020 жылдарға 

арналған бағдарламаны әзірлеу сатысында мемлекеттік бюджет мүмкіндіктеріне қарай ай-

қындалады. Тиісінше нысаналы индикаторлар түзетілетін болады.

Жүргізілген талдау нәтижесінде туристік нарықты дамытудың ұзақ мерзімді үрдістері, 

туризм түрлері, туристерді қабылдауға әзірлік және туристік тартымдылық деңгейі бойынша 

бөле отырып, негізгі туристік кластерлер,өнімдер мен объектілер айқындалды.Тұжырымда-

ма инфрақұрылым құру және жетілдіру, туристік бағыт ретінде оның тартымдылығын жоға-

рылату  үшін  Қазақстанның  тартымдылығын  арттыру  үшін  оның  имиджін  қалыптастыру 

жолымен туризм индустриясын тұрақты дамытуға бағытталған.

Тұжырымдама шеңберінде әзірленген Қазақстан Республикасының туризмін, Ақмола об-

лысының Бурабай курорттық аймағын, Алматы қаласы маңындағы тау шаңғысы аймағын, 

Кендірлі демалыс аймағын дамытудың жүйелі жоспарларына, сондай-ақ Шығыс Қазақстан 

облысында  туризмді  дамытудың  кластерлік  бағдарламасының  мастер–жоспарына  сәйкес 

ұлттық деңгейде іске асыруға ұсынылатын ірі жобалар тізбесі қалыптасты. Сондай-ақ, ха-

лықаралық тәжірибе мен сала қажеттіліктері негізінде мемлекеттік реттеу мен ұлттық тури-

стік өнімді ілгерілетудің тұжырымдамалық үлгісі айқындалды.

Сырттан келушілер туризмін дамыту үшін елдің тартымдылық деңгейін арттыру, инве-

сторларды тарту және туризм саласындағы ұлттық статистика жүйесін жақсарту, сондай-ақ, 

республиканың туристік өңірлеріндегі инфрақұрылымды дамыту жөніндегі шаралар әзір-

ленді. Әлемдік экономиканың қазіргі даму жағдайында туризм саласы жетекші және сер-

пінді дамып келе жатқан салалардың бірі болып табылады. Бүкіләлемдік туристік ұйым де-

ректері бойынша туризм тауар мен қызмет көрсетулердің (7,4 %) әлемдік экспортында тек 

автокөлік, химия және отын өнімдерінінің экспортына жол бере отырып, төртінші орынды 

иеленеді. Ал кіріс жағынан бұл сала әлемде мұнай өндіру өнеркәсібі мен машина жасаудан 

кейін үшінші орынды иеленді. 

Қазақстан бай туристік-рекреациялық мүмкіндіктерге ие бола отырып, туризмнің жеткілік-

ті деңгейде дамымауымен сипатталады. Туризм үлесі жалпы ішкі өнімде шамамен 0,3 %-ды 

ғана құрайды. 2011 жылы туристік қызметтен кіріс көлемі 145,3 млрд. теңгені құрады, бұл 2008 

жылғыдан 2 есе артық (77,6 млрд. теңге). Республика бюджетіне төленген салық 20,6 млрд. 

теңгені құрады, саладағы туристік қызметпен шұғылданатындар саны 158700 адамды құрады.

2012 жылғы қаңтар-қыркүйекте туристік қызметтен түскен кірістер көлемі 91,8 млрд. теңгені 

құрады, бұл 2011 жылғы қаңтар-қыркүйекке қарағанда 11,5 % (82,3 млрд. теңге) артық. Туристік 

ұйымдар мен орналастыру орындарында жұмыс істейтіндер саны 26 940 адамды құрады [1].

Қазақстанға  келетін  туристік  ағындарды  талдау  республиканың  шетел  туристері  үшін 

тиісті деңгейде тартымды емес екенін көрсетеді, осыған байланысты елімізге келетін тури-

стер саны дағдарысқа дейінгі көрсеткіштерден айтарлықтай артта қалып отыр.Қазақстан-

ның  туристік  өнімінің  бірегейлігіне  қарамастан,  бәсекеге  қабілеттілігі  жеткіліксіз  және 

шетелдік аналогтарға қарағанда, қызмет көрсетудің қолжетімділігі, туристік қызметтердің 

деңгейі мен бағасы жағынан ұтылып отыр. 

Астана және Алматы қалалары ең маңызды туристік орталықтар болып табылады, онда 

халықаралық  стандарттарға  сай  келетін  орналастыру  орындарының  неғұрлым  көпшілігі 

шоғырланған. Аталған қалалардан тысқары орналасқан орналастыру орындары халықара-

лық сапа стандарттарына сәйкес келмейді және негізінен қазақстандық туристерге бағыт-

талған. Ірі қалаларда 3* және 4* санаттағы қонақ үйлер тапшы.

62

Қазақстандық туристік нарықта халықаралық қонақ үй брендтерінің қатысу деңгейінің 

төмен екені байқалады. Барлық халықаралық қонақ үй компаниялары төрт бизнес-дестина-

цияларда: Астана, Алматы, Атырау, Ақтау қалаларында орналасқан.Қонақ үйлер қызмет-

терінің деңгейі жоғары орналасу орындарында тұру бағасы өзге елдердегі жетекші туристік 

дестинацияларға ұқсас қонақ үйлердегілерге қарағанда, айтарлықтай жоғары. Астана және 

Алматы қалаларында 5* санатты халықаралық бренд қонақ үйлерінде нөмірдің құны Еуро-

паға қарағанда 2-3 есе жоғары. Басқа орналасу орындарындағы қызмет бағалары – пансио-

натта, туристік базаларда, кемпингте, келушілерге арналған жатақханаларда және басқала-

рында айтарлықтай төмен [2].

Жоғарылатылған  бағалар  орналастыру  орындарының  төмен  толтырылуына,  бәсекелес 

ортаның жетіспеушілігіне және бизнес-туристерден күшті тәуелділікке байланысты. Ұсы-

нылатын қонақ үйлер қызметтерін қоса алғанда, туристік қызметтер шектеулі сервиспен 

ұсынылады және әлсіз реттелген.

Тұру және әуе билеттеріне жоғары бағалар Қазақстанға тур бағасын едәуір арттыраты-

нын  және  тиісінше  халықаралық  нарықтағы  баға  бойынша  оның  бәсекеге  қабілеттілігін 

төмендететінін атап өткен жөн.

Орналастыру  орындарының,  оның  ішінде  қонақ  үйлердің,  пансионаттардың,  үйлердің 

және демалыс базаларының, сондай-ақ шипажай-курорттық мекемелердің материалдық ба-

засы физикалық тозуының жоғары деңгейімен сипатталады. Бүгінгі күні көптеген қонақ үй-

лерде санаттың болмауына байланысты туристер үшін тұратын орындарында ұсынылатын 

қызметтер сапасы халықаралық талаптарға сәйкес келмейді. 

Туристік ұсыныстардың жалпы деңгейі төмен күйінде қалып отыр, бұл туристік өнімдер 

дамуының жеткіліксіз деңгейіне және туристерге арналған мамандандырылған қызметтердің 

және жайлы жағдайлардың жетіспеуіне байланысты. Бұл визит-орталықтарының болуына, 

туристік дестинациялардағы белгілер мен көрсеткіштерді орнатуға және т.б. қатысты.

Ішкі туризм нарығында бүгінде қалыптасқан жағдайды төмендегі факторлар сипаттай-

ды: Қазақстанда туристік қызмет көрсетулерге арналған сұраныс азаматтардың материал-

дық мүмкіндіктерімен шектеледі, жайлылықтың жеткілікті деңгейін қамтитын демалыс ба-

залары санының аздығы. Ішкі нарық туроператорлары мен еліміздің шипажай-курорттық 

кешені кәсіпорындарының қарым-қатынасында мүдделердің келіспеушілігі қазақстандық 

азаматтар қажеттіліктерін қанағаттандырмауға әкеп соқтырады [3].

Қазақстандық туристердің сыртқа шығушылар туризміне сұранысы Қазақстандағы ту-

ристік дестинациялар мен орналастыру объектілерінің бизнес үлесін жоғалтуды білдіреді. 

Сондықтан, республикада туризмнің сапалы дамуы арқылы қазір шетелде демалып жатқан 

жергілікті туристердің белгілі бір саны туризмге жұмсалатын шығындарды ел шегінде қал-

дыра отырып, қазақстандық туристік дестинацияларды таңдайды деп болжауға болады.

Халықты жұмыспен қамтамасыз ету үшін бәсекеге қабілетті дамыған туристік индустрияны 

құру, мемлекет кірісінің тұрақты өсуін және сырттан келушілер және ішкі туризмнің көлемдерін 

ұлғайту есебінен халықтың да кірісін көбейту тиісті инвестицияларсыз мүмкін емес.

Туризм саласындағы негізгі капиталға инвестициялар 2010 жылы 143,7 млрд. теңгені, 

2011 жылы 178,9 млрд. теңгені құрады.Салалардағы негізгі капиталға инвестициялардың, 

тауарлар өндіретін және көрсететін қызметтердің өсу үрдісі бар екенін атап өткен жөн.

Туризм  дамуының  негізгі  экономикалық  көрсеткіштерінің  өзгерісін  талдай  келе,  Қа-

зақстандық туризмнің әлеуеті толық іске асырылмай отыр деген қорытындыға келуге бола-

ды, өйткені туристік саланың дамуы туристік қызметтегі қазақстандық және шетелдік аза-

маттардың  қажеттіліктерін  қанағаттандыру  үшін  көліктік-логистикалық  жүйенің  қажетті 

инфрақұрылымын, оның ішінде, Мемлекеттік шекарадан өткізу пункттерін (автомобильдік, 

авиациялық, теміржол) қайта жөндеуден өткізуді ескере отырып, кең мүмкіндікті қамтама-

сыз ете алатын қазіргі заманғы бәсекеге қабілетті туристік кешенді құруға тікелей байланы-

сты. Туристік кешенді құру еліміздің экономикасының дамуына – бюджетке салықтық түсім 

63

есебінен  едәуір  үлес  қосады,  шетелдік  валютаның  құйылуы,  жұмыс  орындары  санының 

артуы есебінен, сондай-ақ мәдени және табиғи мұраның сақталуын және оны тиімді пайда-

ланылуына бақылауды қамтамасыз етеді.

Туризмді мемлекеттік қолдау – саланы орнықты дамытудың қажетті шарты болып табы-

лады.  Халықаралық  тәжірибе  туристік  инфрақұрылымды  дамыту  үшін  жағдайлар  жасау, 

жеке меншік инвесторларды тарту, туристік индустрия субъектілерінің қызметі үшін қолай-

лы экономикалық жағдайларды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық базаны қалыпта-

стыруға бағытталған мемлекеттің белсенді саясаты туристік саланың елдің әлеуметтік-эко-

номикалық дамуында маңызды орын алуы мүмкіндік беретінін көрсетіп отыр. Сондай-ақ, 

әлемдік тәжірибе туризмді белсенді дамытатын елдер өз азаматтарын сапалы туристік қыз-

метпен қамтамасыз ете отырып, бюджет қаражатының едәуір көлемін ұлттық жобалар мен 

бағдарламаларды іске асыруға жұмсайтынын айғақтап отыр.

Жоғары халықаралық бәсекелестік дәуірінде туристік сұраныс қарқынды өзгерістерге ұшы-

рауда. Осыған байланысты ішкі және сыртқы келуші үшін анағұрлым тиімді туристік «тәжіри-

бе» жүйесін құру мақсатында барлық туристік кәсіпорындар тарапынан Қазақстан Республика-

сының туристік өнімін қалыптастыруға және ілгерілетуге жаңа қағидаттар мен тәсілдер әзірлеу 

қажет. Туристік өнімнің бірегейлігі мен сапасына қарамастан, жоғары дамыған инфрақұрылым-

ның (көлік инфрақұрылымы, телекоммуникациялық, байланыс арналары, тұрмыстық қызмет 

көрсету және т.б.) болмауы саяхаттан қанағаттану деңгейін төмендетеді, соның салдарынан ту-

ристік келу санының қысқаруына және аумақтың ішкі және әлемдік туристік нарықтарда бәсе-

кеге қабілеттілік деңгейінің төмендетуіне әкелетінін назарға алу керек [4].

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. «Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2020 жылға дейінгі тұжы-

рымдамасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығы

2. Сураганова С. К., Ешенкулова Г. И. «Основы предпринимательской деятельности в ту-

ризме», 2007г.

3. Богданова Е.И. «Планирование на предприятии туризма», 2004г.

4. Балабанов И. Т., Балабанов А. И. «Экономика туризма», 2003г.

жүктеу/скачать 3,92 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: