ІЛЕ АЛАТАУЫНЫҢ ШӚЛ АЙМАҒЫНДАҒЫ АЛАБҦТАЛАР ТҦҚЫМДАСЫНЫҢ

478 

Сортаң шӛл ӛсімдіктері негізінен оңтҥстіктің жетекші типтері – суккулент сораңдарынан 

тҧрады. Суккулент сораңдардан шала бҧталар – сарсазан, қарабарақ, тӛбе сораң, қара сексеуіл, 

(кейде ет - женді сораңдар), ақсораң, сораң кездеседі. Жер бетінде грунт суының жақын жатқан 

жерінде  және  дренаж  жеткілікті  жағдайда  галофитті  астық  тҧқымдас  ӛсімдіктер  –  ажырық, 

қара тамыр, шалғын жусан, ақмамық ӛседі және сортаң шалғындықтары қалыптасады. Жыңғыл 

(тармақ  жыңғыл,  борық  жыңғыл,  тікен  тҥкті  жыңғыл)  қопалары  жиі  кездеседі.  Ӛзен 

жайылмасындағы шалғындар арасында шырмауық аралас ӛскен тал, тораңғы, жиде тоғайлары 

алмасып  отырады.  Бидайық  шалғындардан  20  –  25  ц/г  пішен  шабуға  болады,  ал  қамысы  бар 

жерде пішен сапасы тӛмендегенімен, оның ӛнімі 100 ц/г – ға дейін артады.  

Шӛл  зонасының  табиғи  қоры  негізі  мал  жайылымдық  болып  саналады,  мҧның  0,5%  -ы 

шабындық,  ал  қалғаны  жайылымдық.  Жайылымдықтың  біраз  бӛлігін  жыл  бойы  пайдалануға 

болады.  

Алабҧталар тҧқымдасына 1500 – дей тҥр ,105 – туыс  жатады. БОР – дың 350 тҥрі бар. Ал, 

Қазақстанда  225  тҥрі  кездеседі.  Олар  жер  шарының  барлық  кеңістіктерінде,  негізінен 

субтропикалық климаты қҧрғақ және топырағы тҧзды болып келетін елдерінде кӛп ӛседі (Орта 

Азияда,  Солтҥстік  Американың  оңтҥстік  –  батысында,  Оңтҥстік  Америкада,  Орталық 

Австралияда).Гҥлдері  ҧсақ,  кӛріксіз,  циклды  немесе  гемициклды,  актиноморфты,  5  мҥшелі   

(генецейден  басқасы),  қосжынысты  немесе  даражынысты  болып  келеді.  Соңғысында 

редукцияға  ҧшыраған  не  аталық,  не  аналық  жыныс  органдарының  іздерін  кӛруге  болады. 

Гҥлсерігі қарапайым, тостағанша жапырақша тҥрінде болады, аталық гҥлдері кейде редукцияға 

ҧшыраған.  Андроцейі  5  аталықтан,  генецейі  ценокарпты  2-3  (4-5)  жеміс  жапырақшасынан 

тҧрады.  Гҥлтҥйіні  жоғары,  кейде  жартылай  тӛменгі,  1  ҧялы.  Жемісі  1  тҧқымды  –  жаңғақша, 

тҧқымша, тостағаншаларымен қоршалған болып келеді. 

 Іле Алатаудың шӛл аймағында перспективті тҥрлер кӛп болып ӛседі.  

 

Шпинат бақшалық – Spinacia oleracea (Шпинат огородный)  

Бір  жылдық,  сабағы  25  –  50  см  екі  ҥйлі  ӛсімдіктер.  Жапырақтары  ҥшбҧрышты  семсер 

тәрізді  жай  жапырақ.  Жертаған  болып  және  сабағының  тӛменгі  бӛлімінде  ҧзын  сағақта 

жетіледі.  Гҥлдері  дара  жынысты,  гҥл  шоғыры  тҥйнек.  Аталық  гҥлдерінің  гҥл  қоршауы  4,5 

мҥшелі,  4  немесе  5  аталығы  гҥл  қоршауынан  жоғары  кӛтеріліп  ӛседі.  Аналық  гҥлдерінің  гҥл 

қоршауы  болмайды.  Гҥлқасы  жапырақтары  2  –  4  тісті  жабын  тҥзеді.  Екі  қарама  –  қарсы 

орналасқан  тісті  жеміс  тҥзілген,  кейде  кірігіп,  қасаңданып,  жеміс  жабынын  тҥзеді.  Ондағы 

тікенектерден  4  аталықтың  тҧмсығы  сыртқа  шығып  тҧрады.  Жемістері  кірігіп  тҥйнек  тәрізді 

кіріккен жеміс тҥзеді. Кейбіреулері бос болып жетіледі. ІV  – VI айларда гҥлдеп жеміс тҥзеді. 

Кӛкеніс есебінде тамаққа пайдаланады (сурет 1). 

 

Қҧм ебелек – Ceratocarpus arenarius   - (Рогач песчанный) 

Бір  жылдық  сҧр  тҥсті,  жҧлдызша  тәрізді  тҥк  басқан  биіктігі  5-30см,  тӛменнен  бастап 

қалың  бҧтақталған.  Жазылып  ӛскен,  жалпы  пішіні  шар  тәріздіге  жақын  шӛптесін  ӛсімдік. 

Жапырақтары қатты, кезектесіп, бҧтақтары негізінде қарама – қарсы немесе ҥшеуден топталып 

жетіледі. Ҧзындығы 1-4 см, ені 0,5 – 2 мм жіп тәрізді кейде ланцет тәрізді негізі тарылған, ҧшы 

тікенек  тәрізді  жіңішкерген.  Бҥтін  жиекті.  Шеті  тӛмен  қайырылған,  бір  жҥйкелі.  Аталық 

гҥлдегі  гҥл  қоршауы  ҧзынша  теріс  жҧмыртқа  тәрізді.  Аталығы  1,  аналығының  гҥл  қоршауы 

жоқ.  Екі  гҥл  қасы  жабыны  арасында  кӛрінбей  жетіледі.  Аналық  тҥйіннің  2  ҧзын  жіп  тәрізді 

тҧмсығы  болады.    Жемісі  теріс,  не  теріс  ҧзынша,  ҧшында  2  ҧзын,  ҥшкір,  тік  тікен  тірізді 

ӛсінділері болады. Жемісі гҥл қасы жапырақшасымен кірігіп, теріс қиық тәрізді, ҧзындығы 5-7 

мм,  ені  2,5  –  4  мм,  бҥйірлерінде  жҥйкесі  бар.  Жоғарғы  бӛлімінде  екі  біз  тірізді  ӛсіндісі  бар. 

Қалың  тҥк  басқан.  Тҧқымы  вертикальді  орналасқан.  Малдың  барлық  тҥрлерінің  жемшӛбі 

(сурет 2).  

 

Боз изен - Bassia sedoides - (Бассиа очитковидный)  

479 

Бір жылдық биіктігі 20-80 см, тік бҧтақталған, бҧтақтары кӛлбей ӛседі. Тығыз сҧр, нәзік, 

бҧйра тҥк басқан. Кейінірек сабағының, бҧтақтарының тӛменгі жағы жалаңаштанады. Сабағы, 

бҧтақтары  кептіру  кезінде  қарайып  кетеді.  Етженді  жай  жапырақтары  жартылай  целиндр 

тәрізді,  ҧшы  доғал,  кезектесіп  орналасқан,  негізі  жіңішкерген,  сағағы  болмайды. 

Жапырақтарының ҧзындығы 0,5 – 2см, ені 0,5 мм. Алдымен сҧр тҥсті жанаса жетілген тҥктері 

кейін тҥсіп қалады. Гҥл шоғыры масақ тәрізді. Гҥлдері жапырақтарының қолтығында 2 – 3 тен 

топталып жетіледі. Негізінде тығыз сары тҥсті тҥктері болады. Гҥл серігі қарапайым 5 мҥшелі. 

Қалың тҥк басқан. Гҥл серіктерінің ҧшы ҥшкірленіп жемісін жауып жетіледі. Жҧмыртқа тәрізді 

тҧқымдарын тҥк баспаған тегіс. Іле Алатауда сортаң топырақта ӛседі(сурет 3). 

 

Изен кереуік - Kohia prostrate– (Кохия простертая) 

Кӛпжылдық, тамыры ағаштанған, жеміс тҥзбейтін ӛркендері қоңыр – сҧр қабықты. Жеміс 

тҥзетін  ӛркендері  кӛп  10-65  см,  тік,  қызғылт  тҥсті,  бҧтақталған  жапырақтары  тҥк  басқан. 

Жапырақтары  бҧтақтарының  қолтығында  жетіледі.  Ҧзындығы  0,5  –  3  см,  жартылай  целиндр 

тәрізді немесе жалпақ жіп тәрізді ҥшкір, тҥк басқан. Гҥл шоғыры масақ тәрізді немесе жалпақ, 

жіп тәрізді ҥшкір, тҥк басқан. Гҥл шоғыры масақ тәрізді сыпырғыш гҥлдері  3-4 гҥлді тҥйнек 

гҥл шоғырына біріккен.  

Қазақстанның  барлық  аудандарында  ӛседі.  Табиғи  қҧнды  жерлер  мен  қҧрғақшылыққа 

тӛзімді, кӛп жылдық жемшӛптік  маңызы бар ӛсімдік. Шӛлді аймақта ешкі, қой, тҥйенің жем – 

шӛбі.  Изен  пішенінің  қҧрғақ  затының  химиялық  қҧрамы:  протеин  10,5  -14%,  май  11,5-2,5%, 

жасҧнық  -33,1  –  35,2%,  кҥлі  –  10,3  –  14,3%.  Пішеніндегі  қоректік  заттардың  қорытылуы 

жоғары  емес,  кӛк  балаусадағы  –  қанағаттанарлық,  ал  жемістегілерінікі  –  жақсы.  100  г  кӛк 

балаусада  17  -  18%  мал  азықтық  бірлік  болса,  қорытылатын  протеин  мӛлшері  3-3,2кг/ц. 

Ӛсімдік жапырақтарында қҧрғақ затқа шаққанда 100 – 120 г\кг каротин болады.  

Шӛл  аймағында кең таралған ӛсімдік (сурет 4). 

 

 Қант қызылшасы - Beta vulgare - (Свекла обыкновенная) 

Екі жылдық әр тҥрлі сипаттағы: жалаңаш, қысқа тҥк басқан, жасыл, біртіндеп қызаратын, 

тамыры репа тәрізді немесе ҧршық тәрізді. Тҥсі ақтан кҥлгін тҥске дейін ӛзгереді. Сабағының 

биіктігі 50-120см, жолақты  – қырлы, тік қарапайым немесе бҧтақталған, тӛселмелі  не кӛлбей 

ӛскен сабақтары болмайды. Жертаған жапырақтарының пішіні ҧзын сағақты, ҧзынша тақталы, 

ҧшы  ҥшкір,  негізі  доғал  немесе  жҥрек  тәрізді.  Гҥл  шоғыры  әдетте  жапырақпен  кезектесіп 

жетілген тҥйнекті, әрбір гҥл шоғырында 1-8 гҥл бар. Гҥл қоршауы ақшыл жасыл бҥтін жиекті, 

шеті  пленка  тәрізді  қырлары  бар  бӛліктерден  тҧрады.  Жемісі  пісіп  жетілгенде  оларға  жанаса 

ішке қарай иілген болады. Аналықтың тҧмсығы (рыльце) 2 кейде ҥшеу, ҧзынша немесе ҧзынша 

ланцет  тәрізді.  Аталығы  5.  Жемісі  жаңғақша.  Тҧқымының  тҥсі  қара  қоңыр,  жылтыр,  айқын 

емес торлы. V-VII айларда гҥлдейді.  

Шаруашылық маңызы. Қант қызылшасы да, асхана қызылшасы да бағалы дақыл. Асхана 

қызылшасы  кӛкӛніс  есебінде  б.э.д.  2000  жыл  бҧрын  ӛсіріле  бастаған.  Тамырының  тҥбіріне 

байланысты ақ – var. alba, сары –var. lustea, қызыл – var. rоsеа, қаныққан қызыл –var. rubrа, тҥр 

тармақтарына бӛлінген. Биохимиялық қҧрамы әр тҥрлі. 

Қанттың  мӛлшері  13-22%.  Сонымен  бірге  қҧрамында  тҥрлі  ӛсімдік  қышқылдары, 

сапониндер,  ароматтық  заттар,  амидтер  т.б.  болады.  Қызылшаның  шырынын  шараптарды 

бояуға, витаминдерді экстракт есебінде пайдаланады (сурет 5).  

 

Ақ сексеуіл - Haloxylon persicum – (Саксаул белый) 

Биіктігі  5  м  дейін  болатын  ағашты  бҧталы  ӛсімдік.  Діңі  қисайып  ӛскен,  қабықшасы 

ақшыл сҧр тҥсті. Сҥрек бӛлімі ауыр, қара тҥсті ядросы болмайды. Былтырғы бҧтақтары ақшыл 

тҥсты.  Бір  –  біріне  жақын  орналасқан  сақина  тәрізді  жырықтары  болады.  Бір  жылдық 

ӛркендері  ақшыл  –  жасыл  тҥсті,  кейбіреулері  жыл  сайын  тҥсіп  қалып  отырады.  Қасаң,  жас 

ӛркендері тік жоғары кӛтеріліп ӛседі.  

480 

Ересек  ӛркендері  иіліп  салбырап  ӛседі.  Жапырақтары  майда  қабыршақ  тәрізді,  ҧшы 

ҥшбҧрыштанып ҥшкірленген сабағына жанасып орналасқан. Гҥл серіктері пленка тәрізді доғал, 

аталығы 5, тозаңдығы аталық жіптің ҧшында жҧмыртқа тәрізді. Аналығының 2-5 тҧмсығы бар.  

Шаруашылықта отын есебінде пайдаланылады.  

Ӛсетін орны: Қарағаш елді – мекені маңындағы қҧмды тӛбелер (сурет 6).  

 

Қара сексеуіл - Haloxylon aphyllum  – ( Саксаул черный) 

Биіктігі  10м.  Қисық,  енді  бҧтақталған  діңінің,  сҥрек  бӛлімі  тығыз,  ауыр,  суға  батып 

кететін  ағашты  ӛсімдік.  Жапырақтары  жетілмеген,  кейде  қарама  –  қарсы  жетілген  тӛмпешік 

тҥрінде  болады.  Гҥлдері  дара,  майда  жапырағы  қолтығында  жетіледі.  Жемісінің  диаметрі  2-

2,5мм.  Жоғарғы  жағы  ойыс,  ортасында  аналықтың  мойны  сақталған.  Шӛлді  аймақтарда 

сексеуіл  маңызды  малазықтық  ӛсімдік.  Жасыл  бҧтақшалары  мен  жемістері,  сондай  –  ақ 

сексеуілдің  барлық  жейтін  массасының  40-45  %-ға  дейінін  қҧрайтын  ӛткен  жылғы 

бҧтақшаларының  жем  –  шӛптік  маңызы  бар.  Сексеуіл  бҧтақшаларын  тҥйелер  жыл  бойы, 

қойлар мен ешкілер кҥзде және қыста қорек етеді.  

Ӛскен орны: Бақанас поселкасының батысындағы паром маңы. Қара сексеуілді жоғарғы 

каллориялы отын есебінде пайдаланады (сурет 7).  

 

 Мҥйізді теріскен - Eurotia ceratoides – (Терскен роговидный) 

Биіктігі 40-100см болып жазылып ӛскен бҧталы ӛсімдік. Жалаңаш немесе жҧлдыз тәрізді 

тҥк  басқан.  Тӛменгі  бҧтақтары  бҧрыш  жасап  ӛседі.  Жапырақтары  жай,  кезектесіп  жетіледі. 

Пішіні жҧмыртқа, ҧзынша жҧмыртқа тәрізді. Кейде ланцет тәрізді болады. Ҧзындығы енінен 3 

есе артық. Ҧшы ҥшкір сирек доғал. Жапырақтары бҥтін жиекті, шеті сәл ішке қайырылған, бір 

жҥйкелі,  екі  бетінде  де,  әсіресе  астыңғы  бетін  қалың  жҧлдызша  тәрізді  тҥк  басқан.  Аталық 

гҥлінің  диаметрі  2мм.  Гҥл  қоршауы  ҧзынша  -  дӛңгелек  тәрізді.  Ҧшы  доғал,  жарғақ  тәрізді 

сыртын  жҧлдыз  тәрізді  тҥк  басқан.  Аталықтың  жібі  қысқа,  гҥл  тҧғырынан  жетіледі. 

Аналықтың гҥл қасы жапырақшасы жеміс тҥзілгенде ҧзарып ӛсіп, сыртын жҧлдыз тәрізді тҥк 

басады.  

Аналықтың  2  мойыны  бар.  Тҧмсығы  да  ҧзын.  Жемісі  керісінше  жҧмыртқа  тәрізді, 

ҧзындығы 3мм болады. Сыртын қарапайым және жҧлдыз тәрізді тҥк басқан.  

Қазақстанда  кең  таралған  ӛсімдіктер.  Тҥйенің  жем  шӛбі.  Отын  есебінде  пайдаланады. 

Негізінен  малазыққа  пайдалануы  жайылымдық  ҥшін,  бірақ  одан  шӛп  дайындауға  да  болады. 

Теріскен ӛсімдігінің вегетативті мҥшелерін қой, тҥйе және жылқылар сҥйсініп жейді, ал бҧтағы 

мен жапырақтарын олар жыл бойы азақ етеді. Гҥлдену фазасынан кешіктірмей орылған ӛсімдік 

пішенін ауылшаруашылығындағы малдардың барлығы жақсы жейді.  

Шанақтану  фазасындағы  ӛсімдіктен  дайындалған  қҧрғақ  жемде  шикі  протеин  13,2%, 

жасҧнық  26,5,  фосфор  0,7,  кальций  1,5,  кҥлді  заттар  10,1,  май  18%  болады.  Теріскенді 

жайылымның  100кг  абсолютті  қҧрғақ  жемісінде  80%  -  ға  дейін  малазықтық  бірлік  болса, 

15кг/100кг дейін қорытылатын протейн болады  (сурет 8).  

 

 Бҧйырғын - Anabasis salsa – ( Ежовник солончаковый) 

Биіктігі  5-25  (40)см  бҧташық.  Ағаш  тәрізді  бҧтақталған.  Бҧтақтарында  5-12  буын 

аралықтары  болады.  Жапырақтары  етженді.  Тӛменгі  және  ортаңғы  жапырақтары  жақсы 

жетілген, ҧзындығы 2-3 мм. Жартылай целиндр тәрізді. Жоғарғы бӛлімі кеңейген, ҧшы доғал, 

қысқа  тез  тҥсіп  қалатын  тікенекті.  Олар  тӛмен  қайырылған.  Жоғарғы  жапырақтары  нашар 

жетілген. Гҥл қасы жапырақтары қабаршақ, жҧмыртқа тәрізді ҥш қырлы, ҧшы доғал. Гҥлдері 

дара  жынысты    болып  жетіледі.  Бҥйірлерінде  кең  жҧмыртқа  тәрізді  гҥл  шоғырына  біріккен. 

Гҥл  жетілетін  жапырақ  қойнауында  5-10  кейде  2-5  гҥл  шоғырлары  жетіледі.  Бір  жылдық 

ӛркендері  қарапайым  бҧтақталған.  Жапырақтарын  қайнатып,  қҧрамынан  бӛлініп  алынантын 

анабазин  алкалоидын  зиянкес  насекомдарға  қарсы  инсектецид  есебінде  пайдаланады.  Тҥйе, 

қой, жылқы жейді (сурет 9). 

Қорытынды: 

481 

 

Малға  жем  –  шӛптік  маңызы  бар  тҥрлері:  Изен,  теріскен,  ебелек,  сарсазан,  сораң,  қара 

сексеуіл, итсигек (бҧйырғын), ақ алабҧта, кӛкпек т.б. 

Қант ӛндірілетін және азықтық мақсатта егілетін тҥрлері:Қант қызылшасы - Beta vulgare, 

Шпинат бақшалық – Spinacia oleracea.  

 

Сурет – 1 

 

Шпинат бақшалық – Spinacia 

oleracea  

(Шпинат огородный) 

Сурет - 2 

 

Қҧм ебелек – 

Ceratocarpus arenarius   -  

(Рогач песчанный) 

Сурет - 3 

 

Боз изен – Bassia sedoides – 

(Бассиа очитковидный) 

Сурет - 4 

 

Изен кереуік – 

Kohia prostrate – 

(Кохия простертая) 

Сурет - 5 

 

Қант қызылшасы – 

Beta vulgare – 

(Свекла обыкновенная) 

Сурет - 6 

 

Ақ сексеуіл -                     

Haloxylon persicum –  

(Саксаул белый) 

 

Сурет - 7 

 

 

 

 

Қара сексеуіл – 

 Haloxylon aphyllum  – 

( Саксаул черный) 

 

Сурет - 8 

 

 

 

 

Мҥйізді теріскен –  

Eurotia ceratoides –  

(Терскен роговидный) 

 

Сурет - 9 

 

 

 

Бҧйырғын – 

Anabasis salsa – 

( Ежовник солончаковый) 

 

482 

Пайдалынған әдебиеттер тізімі 

 

1.

 

П.П. Поляков. Семейство маревые. Флора Казахстана. Алма – Ата. 1960. с 152-288. 

2.

 

В.П.Голоскоков. Семейство маревые. Флора Казахстана. Алма – Ата. 1960. с 25-146. 

3.

 

О. Утешов Климаты Казахстана. Алматы. Наука. 1952.б.245 

4.

 

Ӛмірзақов Н. Шӛл және шӛлейт аймақтарында мал азығын ӛндіру. Алма – Ата. 1976. б.294-295 

 

 

Подсекция 1.7 География 

 

УДК 910.1 (574) 

ЗНАЧЕНИЕ ТОРГОВО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ КОРИДОРОВ В РАЗВИТИИ 

ЭКОНОМИКИ ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ 

Акынбеккызы М., saipov_aa@enu.kz 

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Астана 

Научный руководитель - д.п.н., проф. А.А.Саипов  

 

В  современном  мировом  экономическом  пространстве  торгово-экономические 

коридоры  являются  «кровеносными  сосудами»  мирового  хозяйства.    Великие  исторические 

реки,  океанские    трассы,    железнодорожные  и  автомобильные  пути,    Всемирная 

информационная  магистраль  формируют  коммуникационный  каркас  Земли  и  создают 

фундамент межцивилизационного диалога.     

Международные  транспортные  коридоры  —  это  концентрация  на  генеральных 

направлениях  транспорта  общего  пользования    (железнодорожного,  автомобильного, 

морского, трубопроводного) и телекоммуникаций.  Концентрация  материальных, финансовых 

и информационных  потоков, высокое качество  обслуживания и разнообразие  оказываемых 

услуг  обеспечивают  ускорение    оборачиваемости    капитала    и  синхронизации  прохождения 

товаров, документов и денег в условиях преференциального режима [1].  

На  Евразийском  континенте  разворачиваются  основные  события    по  созданию 

трансконтинентальных транспортных коридоров между  мировыми полюсами  экономического 

и технологического  развития в Западной Европе, АТР и Северной Америке. Между США, РФ, 

Китаем и рядом ближневосточных стран идет борьба за  контроль «энергетических мостов». В 

этой  связи  одной  из  значимых  и  масштабных  арен  геополитического  и  геоэкономического 

противостояния  стал  Центрально-Азиатский  регион.  Для  Центрально-Азиатского  региона  в 

целом и для Казахстана в частности открываются перспективы  реализации геоэкономических 

энергетических мостов на Запад и Восток, которому способствует  экономико-географическое 

положение  пяти  новых  независимых  государств:  Казахстана,  Кыргызстана,  Таджикистана, 

Туркменистана  и  Узбекистана,  образовавшихся    после  распада  СССР  и  получивших  общее 

название Центральная Азия.  

 

Геополитически  все  страны  Центральной  Азии  находятся  в  одинаково  невыгодном 

положении,  так  как  не  располагают  выходами  к  морским  коммуникациям.  Однако 

самостоятельное  геополитическое  значение  региона  будет  возрастать  по  мере  реализации 

проектов  строительства  трансазиатской  железнодорожной  магистрали  и  развития 

автодорожного и авиасообщения, что позволит ему в ближайшей перспективе стать реальным 

транспортным мостом между Западом и Востоком. 

 

Существенными  критериями  объединения  центральноазиатских  государств  в  единый 

геополитический регион были и остаются: компактность расположения с региональной точки 

зрения;  общность  языка;  близость  социокультурных  традиций;  принадлежность  к  единой 

восточной  исламской  цивилизации;  единство  исторического  прошлого  в  рамках  СССР; 

адекватность  социально-экономического  развития;  схожесть  образа  жизни,  психологии  и 

483 

механизмов  социальной  регуляции  общества.  В  тесной  связи  с  геополитическими  находятся 

внутриполитические факторы. 

Стратегическое  значение  региона  заключается  в  том,  что  он  служит  мостом  между 

Западом  и  Востоком,  между  азиатской  и  европейской  культурами,  мусульманской  и 

христианской религиями и, самое главное, располагает мощным природным, экономическим и 

трудовым потенциалом. 

Ежегодный  объем  торговли  между  Европой  и  Азией  оценивается  в  600  миллиардов 

долларов  [2].  Стоимость  перевозимых  железнодорожным  транспортом  товаров  в  сообщении 

Европа  —  Азия  составляет  не  более  1,5  процента  от  общего  товарооборота.  По  мнению 

исследователей,  азиатская  инфраструктура  сильно  фрагментирована  и  представляет  собой 

неэффективный набор различных национальных сетей. Сегодня официально существует более 

30 международных маршрутов, зачастую плохо связанных между собой или перекрывающих 

друг  друга.  Как  следствие,  отсутствует  "эффект  масштаба",  критически  важный  для 

конкурентоспособности  инфраструктуры.  Ввиду  существующих  проблем  и  поставленных 

высоких  целей  по  международному  сотрудничеству  и  развитию  Центрально-Азиатского 

региона  рядом  стран  была  создана  и  реализуется  Программа  Центральноазиатского 

регионального экономического сотрудничества (ЦАРЭС). 

 Центральноазиатское региональное экономическое сотрудничество- это проактивный 

фасилитатор сотрудничества на основе проектов в области транспорта, торговли, энергетики и 

других ключевых секторов, представляющих взаимный интерес. Это партнерство 10 стран и 6 

многосторонних институтов, работающих вместе с целью продвижения развития посредством 

регионального  сотрудничества,  ведущего  к  ускоренному  росту  и  сокращению  бедности.  В 

составе  ЦАРЭС  кроме  стран  ЦАР  также  представлены  Афганистан,  Азербайджан,  Китайская 

Народная Республика, Монголия и Пакистан. 

Шесть  торгово-экономических  коридоров  ЦАРЭС  связывают  главные  экономические 

центры  региона  друг  с  другом  и  связывают  страны  ЦАРЭС,  не  имеющие  выхода  к  морю,  с 

другими  евразийскими  и  глобальными  рынками.  План  действий  для  реализации  Стратегии 

ЦАРЭС по транспорту и содействию торговле представляет собой активный инвестиционный 

план,  нацеленный  на  усовершенствование  всех  шести  транспортных  коридоров  до 

международных стандартов к 2017 году.  

По мере того, как люди и товары начинают перемещаться по коридорам быстрее и более 

эффективнее, можно увидеть значительные улучшения в отношении введения торговли между 

странами  ЦАРЭС,  с  другими  регионами  и  в  транзитной  торговле.  Увеличенные  объемы 

торговли,  в  свою  очередь,  поддерживают  развитие  бизнеса,  создают  рабочие  места  и 

способствуют улучшению качества жизни людей региона. 

ЦАРЭС-2020 – стратегическая основа Программы ЦАРЭС на 2011-2020 гг. - описывает 

следующую фазу приоритетных инвестиций в транспортную инфраструктуру вдоль коридоров. 

В  рамках  ЦАРЭС  ожидается,  что  дополнительные  инвестиции  в  предстоящее  десятилетие 

позволят завершить создание инфраструктурной сети и начать процесс развития транспортных 

коридоров в логистические и, в конечном итоге, в экономические коридоры (Рис. 1)[3]. 

Основными  причинами,  вследствие  которых  формирование  международных  торгово-

экономических  коридоров  является  необходимостью,  можно  назвать  следующие: 

согласованность в развитии всей транспортной инфраструктуры стран; оптимизация процесса 

перевозок  для  улучшения  качества,  а  также  снижения  издержек  в  результативной  стоимости 

доставляемых товаров; создание благоприятных условий для снижения стоимости внутренних 

перевозок; освоение новых территорий; обеспечение работой отечественных морских портов; 

улучшение транспортной доступности отдаленных участков страны. 

Значение  международных  торгово-экономических  коридоров  велико  не  только  в 

коммерческой  стороне  вопроса,  но  и  в  экономической,  военной,  промышленной, 

демографической и продовольственной сторонах жизни населения стран ЦАР. 

Международные  транспортные  перевозки  способствуют  активному  росту  всех  этих 

сторон жизни государства, обеспечивая при этом активное развитие инфраструктуры. 

484 

 

 

 

 

Если  транспортная  политика  и  в  дальнейшем  будет  строиться,  исходя  из  этих 

составляющих,  то  международныеторгово-транспортные  коридоры  будут  приносить  региону 

только  плюсы.  Позиция  Центрально-Азиатского  реиона  в  вопросе  освоения  международных 

транспортных путей, должна быть такой же, как у большинства развитых стран, которые очень 

напористо и с определенной систематичностью внедряются в мировую экономику, не только в 

области  транспортного  развития,  но  и  во  всех  экономических  составляющих  развития 

государства. 

В современном мире уже сформированы три экономических полюса. Первым полюсом 

можно  считать  Евросоюз.  Второй  полюс  объединил  Восточную,  Северо-Восточную  и  Юго-

Восточную Азию. Третий  – это Северная Америка. Страны Центральной Азии, по понятным 

объективным  причинам  не  входят  ни  в  один  из  этих  полюсов.  Поэтому  главной  задачей 

Казахстана,  как  и  в  целом  региона,  является  изменение  существующей  ситуации,  а  именно 

налаживание транспортных коридоров, используя международные транспортные перевозки, в 

котором  на  сегодняшний  день  имеются  позитивные  сдвиги.  На  сегодня  в  Казахстане 

формируется 

3 

главных 

торгово-экономических 

коридора: 

Северо-Казахстанский, 

Центральный  (опорный)  и  Южноказахстанский.  Эти  торгово-экономические  коридоры 

призваны  способствованию  как  интеграции  страны  в  региональные  и  глобальные  рынки 

(включая реализацию транзитного потенциала), так и процессу развертывания в пространстве 

страны  торгово-логистических  центров  в  качестве  базы  формирования  эффективно 

развивающихся зон экономической активности. 

 

Список использованных источников 

жүктеу/скачать 15,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: