Сборник предназначен студентам, интернам, резидентам, магистрантам

73 
ТИПЫ СИСТЕМ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ В МИРЕ 
 
Анамбаев И.А.
1
, Оракбай Л.Ж.
1
, Анамбаева А.И.
2
, Алманиязова К.Н.
1 
1 
НУО «Казахстанско-Российский медицинский университет», 
г. Алматы, Республика Казахстан
2 
НАО «Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова», 
г. Алматы, Республика Казахстан
 
ӘЛЕМДЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖҮЙЕЛЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ 
 
Анамбаев И.А.
1
, Орақбай Л.Ж.
1
, Анамбаева А.И.
2
, Алманиязова К.Н.
1 
1 
"Қазақстан-Ресей медициналық университеті" ҰБО, Алматы қ., Қазақстан Республикасы 
2
«С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ, 
Алматы қ., Қазақстан Республикасы 
Әлемнің әртүрлі елдерінде орын алатын ұлттық және тарихи 
сипаттамалардың алуан түрлілігіне қарамастан, денсаулық сақтау жүйесінің 
тұрақты жұмыс істейтін бес моделі бар. Олар: мемлекеттік басқарусыз 
денсаулық сақтау моделі; азаматтардың жекелеген санаттары үшін міндетті 
медициналық сақтандыру бағдарламаларын мемлекеттік реттейтін денсаулық 
сақтау үлгісі; азаматтардың көп бөлігі үшін міндетті медициналық сақтандыру 
бағдарламаларын мемлекеттік реттейтін денсаулық сақтау үлгісі; денсаулық 
сақтаудың монополиялық мемлекеттік моделі; жалпыға бірдей мемлекеттік 
медициналық сақтандыруға негізделген денсаулық сақтау моделі. 
Бұл модельдер бір-бірінен түбегейлі ерекшеленеді: біріншіден, 
денсаулық сақтауды басқаруға мемлекеттің қатысу дәрежесі; екіншіден, 
медициналық қызмет көрсетушілердің меншік формалары; үшіншіден, 
халықты мемлекеттік қолдау бағдарламаларымен қамту деңгейі; төртіншіден, 
денсаулық сақтауды қаржыландыру көздері. Денсаулық сақтаудың 
мемлекеттік реттеуді қажет етпейтің моделі тұтынушылық нарықтың 
қарапайым заңдарына негізделген. Медициналық көмектің түрлері мен көлемі 
медициналық қызметтерге сұраныс пен ұсыныстың өзін-өзі реттеуімен 
қалыптасады. Кедей адамдар білікті медициналық көмекке қол жеткізе 
алмайды. Бұл модельде медициналық қызмет көрсетуді жеке практиктер 
ұсынады. Мемлекеттің қатысуы қажетті эпидемияға қарсы шаралар мен 
қоғамдық орындардағы минималды санитарлық жағдайларды қамтамасыз 
етуге дейін азаяды. 
Бұл денсаулық сақтау жүйесінде медициналық көмекке ақы төлеуді 
медициналық қызметті тұтынушылар - пациенттер тікелей жүзеге асырады. 
Олардың белгілері: медициналық көмекті қаржыландырудың негізгі көзі - 
азаматтардың жеке қаражаттары; медициналық қызметтерге реттелмеген 
бағалар; дәрігерді еркін таңдау; дәрігерлердің жоғары табысы; азаматтардың 
көп бөлігі үшін медициналық көмектің шектеулі қол жетімділігі. Денсаулық 
сақтаудың бұл моделі Азия мен Африканың бірқатар дамушы елдерінде бар. 

74 
Азаматтардың жекелеген санаттарына арналған міндетті медициналық 
сақтандыру бағдарламаларын мемлекеттік реттеумен денсаулық сақтау моделі 
ерте капитализм дәуірінде пайда болды. Оның пайда болуы күрделі 
медициналық технологиялардың дамуымен байланысты болып үлкен 
қаржылық шығындарды қажет етті. Мәселені шешудің бірі медициналық 
сақтандыру қорларын құру болды. Сақтандыру компаниялары әлеуметтік 
ынтымақтастық қағидасын қолданды, онда байлар кедейлерге, жастар 
қарттарға, ал сау адамдар науқастарға төлейді.
Сақтандыру ісінің тетігі ондаған жылдар бойы жетілдіріліп келеді. Бұл 
модельге сәйкес өндіруші, қаржыландырушы, бақылаушы және тұтынушы 
субъектілер арасындағы байланысты еркін таңдау, тәуелсіздік және екіжақты 
келісімшарттық міндеттемелерге негізделген. Бұл модель Америка Құрама 
Штаттарының, бірқатар Араб, Африка және Латын Америкасы елдерінің 
денсаулық сақтау салаларына тән. 
Азаматтардың көп бөлігі үшін бағдарламаларды мемлекеттік реттеумен 
денсаулық сақтау моделі. Бұл модельдің басты сипаттамасы - мемлекет 
кепілдендірілген медициналық қызметпен қамтамасыз ету. Жұмыс берушілер 
сақтандыру компанияларына ақша аударады, ал бұл өз кезегінде халыққа 
медициналық көмек көрсететін медициналық мекемелерге аударады. 
Сонымен бірге денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік органдардың 
негізгі рөлі сараптамалық-талдамалық және арбитраждық қызметтер 
функциясын орындауға және елдегі санитарлық-эпидемиологиялық 
салауаттылықты бақылауға дейін азаяды. Негізгі жетіспеушілігі - 
тұрғындарды міндетті медициналық сақтандыру бағдарламаларымен толық 
қамтудың болмауы. Бұл модель қазіргі уақытта Германия мен Францияда көп 
дамыған және реттелетін медициналық сақтандыру жүйесі деп аталады. 
Денсаулық сақтаудың монополиялық мемлекеттік моделі Қазан 
төңкерісінен кейін (1917) біздің елімізде денсаулық сақтаудың монополиялық 
мемлекеттік моделі құрылды. 
Денсаулық сақтаудың монополиялық мемлекеттік моделінің негізгі 
негативті факторы - медициналық қызметті қаржыландыру тек мемлекеттік 
бюджеттен қалған негізде жүзеге асырылды. 
Жалпыға бірдей мемлекеттік медициналық сақтандыруға негізделген 
денсаулық сақтау моделі. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлемнің 
бірқатар жетекші елдері (Ұлыбритания, Италия, Испания, Жапония, Канада) 
Кеңес Одағынан мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесінің монополиялық 
жүйесінің 
жағымды 
жақтарын 
алып, 
мемлекеттік 
медициналық 
сақтандырудың принципті жаңа моделін құрды. Жалпыға бірдей мемлекеттік 
медициналық сақтандыруға негізделген денсаулық сақтаудың бұл моделі 
мемлекеттің барлық медициналық мекемелердің жұмысын тікелей 
үйлестіретіндігімен және өзі елдің барлық тұрғындарына медициналық 
қызметтер өндірісін қамтамасыз ететіндігімен сипатталады. 
Мемлекеттік сақтандыру жүйесі - халыққа медициналық қызмет 
көрсетуді ұйымдастырудың ең үнемді және ұтымды моделі. Іс жүзінде бұл 

75 
ХХІ ғасырдың үлгісі, медициналық көмектің тиімділігі мен сапасын 
жоғалтпастан шығындарды шектеуге ұмтылатын елдер үшін қажет. Мұндай 
модельдерге мемлекеттік басқару органдарының функцияларына сонымен 
қатар қаражат жинау, қаржылық менеджмент, мемлекеттік тапсырыстарды 
қалыптастыру және медициналық қызметтерге бағаларды белгілеу 
жауапкершілігі кіреді. 

жүктеу/скачать 4,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: