Сборник статей международной учебно-методической конференции

164 

 

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  ПЕДАГОГИКАЛЫҚ БІЛІМІН ЖҮЙЕЛІ 

ЖАҢҒЫРТУДАҒЫ БІЛІМ САЯСАТЫНЫҢ РӨЛІ 

 

Даутова  C.Б. ф.ғ.д., Абай атындағы ҚазҰПУ 

Əдебиеттану жəне тіл білімі 

ҒЗИ директоры, Алматы қ., Қазақстан 

 

 

Қазақстан  Республикасының  дамып  өркендеуінің  аса  күрделі  де  сəтті  шақтары  Елбасы 

Н.Ə.Назарбаевтың 2007 жылы  жарық көрген «Қазақстан  жолы» еңбегінде  жан-жақты  қамтылып, 

аса тартымды баяндалған. Елбасы осы еңбегінде француздың белгілі жазушысы Антуан де Сент-

Экзюперидің: «Үйдің мəн-жайын білгісі келіп бұзған адам, оның қабырғасын қалаған кірпіштерін, 

төбесін  жапқан  қыш  тақталарын  ғана  көреді,  ал  бірақ  солардың  талай  уақыт  бойы  басқа  пана, 

жанға  сая  болған  рахатын  көре  алмайды.  Егер  осының  барлығын  біртұтас  етіп  біріктірген 

сəулетшінің ойлаған ойы бір сəтте ғайып болса, жаңағы жалаң кірпіш пен қыш тақталардан қандай 

тағылым  болмақ?  Тас  екеш  тастың  өзі  де  адамның  жүрегі  мен  жан  жылуын  керек  етпей  ме?» 

[1;Б.3]  деген  сөзін  мысалға  келтіре  отырып,  жас  Қазақстан  Республикасының  буыны  қатайып, 

жетіліп  кетуі  үшін    ел  тəуелсіздігі  жылдарының  өн  бойында  атқарылған  іргелі  де  келелі 

жұмыстардың  орасан  мол  болғандығын  жəне  олардың  барлығын  бір  кітаптың  көлемінде  бір 

адамның толықтай қамтып, баяндап шығуы мүмкін емес екенін сыпайыгершілікпен ескертеді. Сол 

жылдарда  қол  жеткізген  жетістіктерімізге  жəне  олардың  күллі  қазақстандық  қоғамға  жасаған 

рухани-психологиялық, əлеуметтік-экономикалық əсер-ықпалына объективті баға береді.  

Елбасы  осы  еңбегінде  еліміздегі  бейбітшілік  пен  тыныштықтың,  этникалық  жəне  діни 

өзара түсіністіктің сақталуы көп жағдайда қазақстандық жолдың дұрыс болғандығын айқындайды 

деп атап көрсете отырып,  өзінің осы кітабының жазылуының түпкі мақсат-мүддесі туралы  былай 

дейді: «Менің  кітабым,  бұрынғы  жылдардағы  оқиғаларды  сипаттай  отыра,  өткенге  емес,  келер 

болашаққа  меңзейді.  Мен  мұның  Қазақстанның  болашақ  көшбасшылары  үшін  ақылшы  кітапқа 

айналатынына  сенемін.  Еліміздің  болашақ  көшбасшылары – бүгінгі  студенттер  мен  мектеп 

оқушылары «Қазақстанның іргетасына қаланатын əрбір кірпішін» білуге тиіс» [1;Б.5].  

Расында  да  Елбасының  осы  еңбегін  зерделей  оқыған  Қазақстанның  қазіргі  жастары  да, 

келер ұрпағы да өз елінің тəуелсіздікке қол жеткізіп, дербес мемлекет болып қалыптасу кезеңінің 

алғашқы жылдарындағы сан алуан маңызды оқиғалар  туралы мол мəлімет алып, өздерінің рухани 

əлемін кеңейтетіні анық. Ел тəуелсіздігінің алғашқы жылдарынан бастап күні бүгінге дейін болған 

ірі оқиғалар мен атқарылған ауқымды істердің талайы ел басынан өткен күрделі де маңызды, қиын 

да қызықты өміріміздің жарқын беттері ретінде осы еңбекте тамаша баяндалған. Солардың басым 

көпшілігінің,  əсіресе,  əлемдік  демократия  мен  озық  технологияның,  саяси  саналылық  пен  еркін 

нарықтық  экономиканының  дəнегінің    Қазақстан  топырағына  себіліп,  өркен  жаюы,  яғни  ел 

тұрмыс-тіршілігінің  оңалуы  мен  жақсаруына  тікелей  септігі  тиген  қоғамдық-əлеуметтік,  саяси-

экономикалық құрылымдардың жаңарып құрылуы жəне олардың табысты жүргізіліп тұрақтауы – 

Елбасы    Н.Ə.Назарбаевтың  арқасында  болғаны  да  ақиқат  жəне  бұны  барша  жұрт  қазіргі  кезде 

мойындап  та  отыр.  Сондай  табысты  жүргізіліп  келе  жатқан  реформалардың  қатарына  еліміздің 

білім  саясаты  мен  білім  беру  жүйесіне  оң  өзгерістер  əкелген    Елбасының  инновациялық 

бастамаларын  да  батыл  жатқыза  аларымыз  анық.  Пайымдап,  зерделеуге  негіз  болып  отырған  

Елбасының  осы  еңбегіндегі  ел  тəуелсіздігі  жылдарында  халық  шаруашылығын  ілгерілету  үшін 

жасалған  стратегиялық  бағдарламалар  жəне  олардың  ойға  алғандай  жүзеге  асырылып,  нəтижелі 

болғандығы  туралы нақты мəліметтер  сол  жылдарда  Қазақстан  қауымының  бастан  кешкен  қиын 

да күрделі, жеңісті де жемісті барлық оқиғалары мен өткен жолын тұтастай дерлік қамтыған деп  

айтуымызға  толық  мүмкіндік  береді.  Ол  мəліметтердің  бəріне  тоқталып  жату  біздің  бұл 

мақаламыздың  жоспарына  енбейтінін  айта  отырып,  негізінен,  солардың  ішіндегі  отандық  білім 

жүйесінің  дамып  жетілуіне  қатысты  мəселелерге  көңіл  аударатынымызды  ескерте  кеткенді  жөн 

көрдік.  Мəселен,  осы  еңбекте  еліміздің  білім  саясаты  мен  оның  білім  беру  жүйесінің 

перспективалық дамып өркендеуіне ықпалы айтарлықтай болған «Қазақстан – 2030» стратегиялық 

бағдарламасы  жəне  оның  жауапты  міндеттерді  шешуді  бірінші  кезекке  қойып,  Қазақстан 

қоғамының ілгері дамуына жаңа серпіліс əкелгені нақты дəлелдермен кең баяндалған. Осы орайда 

Елбасы  Н.Ə.Назарбаев  өзінің  «Қазақстанның  əлемдегі  бəсекеге  барынша  қабілетті 50 елдің 

қатарына  кіру  стратегиясы»  деген  тақырыпта  жасаған  бағндамасына,  яғни 2006 жылдың  наурыз 

айында ел халқына арналған Жолдауында айтқандарына тоқталып, былай дейді: «Негізінен білім 

165 

 

беру  жүйесіне,  ғылым  мен  білімді  интеграциялау  жолымен  оның  бəсекеге  қабілеттілігін 

қамтамасыз  етуге  ерекше  көңіл  аудардым.  Осылардың  ішінен  тең  маңызды  екі  міндетті  бөліп 

қарауға  болады.  Біріншіден,  білім  беру  ісі    Отанның  игілігі  үшін  саналы  түрде  таңдау  жасауға 

жəне  өз  бетімен  шешім  қабылдауға    қабілетті    патриотты    тəрбиелеуге  қолдау  көрсетуі  керек. 

Екіншіден,  білім  беру  ісі  кез  келген  жағдайға  бейімделгіш  жəне  жаңа  идеяларды  қабылдауға 

қабілетті,  өзіне  де,  жақындарына  да  қамқорлық  жасай  алатын,  бəсекеге  қабілетті  жəне  үнемі 

жетіліп отыратын адамды тəрбиелеуге септігін тигізуі қажет. Жаһандану жағдайында осы екі зор 

міндетке үшіншісі – ұлттық сəйкестікті сақтап қалу міндеті келіп қосылады» [1; Б. 361].  

Елбасының  осы  сөзінен  тамыр  алған  біздің  қазіргі  маңызды  идеологиялық  міндетіміз – 

қазақстандық жас ұрпаққа əлемдік стандартқа сəйкес білім бере отырып, оларды отан сүйгіштікке 

тəрбиелеу,  əрбір  азаматтың  өзін-өзі  айқын  билеуін  қалыптастыру  болып  отырғаны  анық.  Қазіргі 

кездің педагог-мамандары  бұны «өзін-өзі теңестіру» деген терминмен де атап жүр. Сондықтан да 

Елбасының,  міне,  осы  бір  заманауи  өзекті  мəселеге  аса  мəн  беруі – отандық    білім  саясатын 

дамытып жетілдіруде  үлкен маңызға ие болды. 

 Шынында  да  заман  талаптарына  сай  келетін  білімді  де  білікті  əрі  өз  Отанын  кінəратсыз 

сүйетін  нағыз  азаматтықты  қалыптастыру  Елбасы  атап  көрсеткен  үш  мəселемен  тығыз 

байланысты екенін ешкім жоққа шығара қоймас.  

Қазақстандық  əрбір  жеке  тұлғаның  қоғамның  сан  салалы  еңбек  майданында  өзінің  алған 

біліміне  сəйкес  еңбек  етіп,  қызмет  істеуі  жəне  өзін  саяси  тұрғыдан  еркін  сезінуі  отандық  білім 

саясатымен  жəне  оның  білім  беру  жүйесімен  етене  байланысты  екені  анық.  Елдің  бүгінгі 

проблемалары да, келешегі де ендігі уақытта елдің өркендеп дамуына қажетті сапалы білім алып, 

отандық  дəстүрлі  тəлім-тəрбие    көрген  жас  маман-кадрларға  байланысты  екенін  қазақстандық 

барлық азамат түсініуі тиіс деп те Елбасы үздіксіз айтып келеді.  Жəне осы бір маңызды мəселеге 

аса  ден  қоя  отырып,  ол – еліміздің    жас  ұрпақтарына  сапалы  білім  берумен  қатар  оларды 

отаншылдыққа  тəрбиелеудің  де  аса  маңыздылығын  айтып,  осы  мəселені  еліміздің  егемендігін 

нығайтудағы бірінші кезекті міндеттердің қатарына қояды. Сондықтан да ол – сөз  болып отырған 

еңбегінде  осы  мəселеге  қатысты  былай  дейді: «Мектеп  жеке  тұлғаның  қалыптасатын  жері.  Ол – 

жеткіншектің тек қана одан арғы оқуына негіз болатын базалық білім мен машықтарды ғана беріп 

қоймайды, сонымен бірге өмірлік тəжірибенің де алғашқы тəжірибесін береді. Дəл осы жерде жеке 

тұлғаның қоғаммен арадағы қатынастарының, үлкендер мен құрдастарына деген құрметінің, заңды 

жəне  құқықтық  тəртіпті  сақтаудың  негіздері  қаланады.  Оқушы  мемлекеттің  міндетін  түсінуге, 

оның  əлеуметтік  институттар  арқылы  өзінің  жеке  басына  қатысты  жоспарларын  іске  асыруға 

қолдау жасайтынын ұғынуға үйренеді» [1; Б. 363]. Білім беру мен тəрбие ісі қашан да егіз ұғым. 

Бұл  екеуін  бір-бірінен  бөліп  қарауға  да  болмайды.  Сондықтан  болар,  ұлы  бабамыз  əл-Фараби 

кезінде  «Қоғам  өмірінде  маңызды  рөл  атқаратын  білімді  тек  қана  жақсы  тəрбие  алғандарға  беру 

керек»  деген  еді.  Осы  идеяны  негізгі  ұстаным  ретінде  басшылыққа  алып  келе  жатқан  Елбасы 

Н.Ə.Назарбаев  өз  өнегесінің  басқаларға  да  жұғысты  болуын  əрқашан  қалайды.  Ол – Қазақстан 

Республикасының  мемлекет  құрушы  ұлтты – қазақтардың    тілі  мен  ділін,  діні  мен  мəдениетін, 

мəртебесі мен міндетін жоғары қоя отырып: «Адам қайда жүрсе де, туған бойдан, ана əлдиін ести 

сала, өзін қазақпын, орыспын, украинмін, грузинмін, өзбекпін деп сезінеді... Адамның ол сезімін 

қандай  үлкен  калибрлі  идеологиялық  снарядпен  атқыласаң  да,  бəрібір  құрыта  алмайсың.  Бұны 

жоққа шығару ешкімнің қолынан келе қоймас» [2;Б.129], – деп қазақстандық өзге ұлт өкілдерінің 

де  ұлттық  сана-сезімі  мен  түсінік-  түйсігінің  əрқашан  құрметтеліп  сыйлануға  тиістігін  айта 

отырып,  қалай  дегенмен  де,  қай  ұлттың  өкілі  екеніне  қарамастан,  қазақстандық  əрбір  азаматтың 

бойында    өз  Отанына  деген  отансүйгіштік  рухтың  биік  болуы  керектігіне  аса  мəн  береді.  Ондай 

биік  сезімді  еліміздің  барлық  жас  ұрпағының бойына  қалыптастырудың бірден-бір жолы – білім  

беру мен тəрбие ісін ұштастыра жүргізу қажет  деп табады. Осыны айта отырып, екеуін əрдайым 

қатар алып жүру қажеттігін басқалардың қаперіне салып,  кең насихаттайды. Міне, осындай, яғни 

Елбасының  жетекшілігімен  дұрыс  жолға  қойылған  еліміздің  мемлекеттік  ішкі  саясаты 

қазақстандық білім беру жүйесінің халыққа мүлтіксіз қызмет етуін ғана қамтамасыз етіп қоймай, 

республикадағы  ұлтаралық  татулықты  жəне  діни  қауымдастықтар  арасындағы  түсіністікті, 

сондай-ақ  қоғамдық  келісім  мен  саяси  тұрақтылықты  қалыптастырып,  олардың  сақталуы  мен 

нығайуына зор ықпал жасап келеді. Сөз жоқ, Қазақстанның  білім саясатын жүзеге асырудағы аса 

маңызды  алғы  шарттардың  бірі – білім  беру  саласында  патриоттық  рухты  қалыптастыру  мен  

дамыту  болып  саналатыны  рас.  Сондықтан  да  Қазақстан  Республикасының  Президенті 

Н.Ə.Назарбаев  осынау  маңызды  мəселеге  “Қазақстанның  болашағы – қоғамның  идеялық 

бірлігінде”  атты  еңбегінде  де  отаншылдыққа  тəрбиелеуді  егемендігімізді  нығайтудағы  бірінші 

166 

 

кезекті  міндеттердің  қатарына  қойып [3,Б. 1], оған  ерекше  мəн  береді.  ҚР  Конституциясының 

кіріспесі  “Біз,  ортақ  тарихи  тағдыр  біріктірген  Қазақстан  халқы,  байырғы  қазақ  жерінде 

мемлекеттілік құра отырып...” деген  патриоттық  жалынды  сөздермен  басталуында  да   терең  мəн 

жатыр [4;Б. 40].  Осыған  байланысты,  ұзақ  мерзімді  Қазақстан-2030  Стратегиялық 

бағдарламасында қазақстандық патриотизмнің негізінде жатқан ұлы мұрат: ”ұлттық біртұтастық, 

əлеуметтік əділеттілік тəн əрі күллі халқының экономикалық əл-ауқаты артқан тəуелсіз, гүлденген 

жəне саяси тұрақты Қазақстанды сомдау” – деп анықталды. Яғни, “тұрақты жылжуымыздың басты 

шарты – біздің қоғамымыздың алға қойылған мақсаттарға қол жеткізудегі біртұтастығы, халықтың 

барлық  жіктері  мен  топтарының  ортақ  міндеттерді  шешуге  бағытталған  стратегия  айналасында 

топтасуы.  Егер  біз  қоғам  мен  халықтың  түрлі  топтарының  қажеттіліктерін  дұрыс  ескеруге, 

басымдықтарды дəл айқындап, олардың іске асырылуын қамтамасыз етуге қабілетті болсақ, онда 

бұл ақиқатқа айналады” [5]. Көпұлтты Қазақстан азаматтарын білім саласы арқылы патриотизмге 

тəрбиелеуді  дамыта  беру  стратегиялық  мəнге  ие.  Қазақстан  халқы  Отан  үшін  аянбай  адал  еңбек 

етсе  ғана  еліміз  тұрақты  даму  жолына  түспек.  Бұл  жауапты  міндет  əлемдік  тарих  пен  саяси 

тəжірибеде  тек патриоттық  рух  арқасында  ғана  жемісті болып  жүзеге  асатыны дəлелденген. Сол 

себептен  де  Қазақстан  Республикасының  Президенті  Н.Ə.Назарбаевтың  іргелі  еңбектеріндегі,  ел 

халқына арнаған жыл сайынғы Жолдауларындағы, отаншылдық тəрбие беруге бағытталған саяси 

шешімдеріндегі  осы  бір  маңызды  мəселеге  қатысты  ой-толғамдарының  мəні  аса  зор.  Олардың 

сондай  мəн-мазмұнға  ие  болуының  ең  басты  себебі – ел    халқын  ұйыстыру  мақсатында 

қазақстандық  жас  ұрпақты    отаншылдыққа  тəрбиелеудің  ерекше  маңыздылығына  байланысты 

екені  ақиқат.Иə,  рас,  біздің  елдің  Ата  заңында  бұл  мəселе  нақты  аталып  көрсетілген.  Жəне  де 

еліміздің  өзге  ұлт  өкілдері  шоғырланған  ауылдары  мен  аудандарында  ұлттық  мектептер  жүйесі 

жеткілікті мөлшерде бар. Олар қазақстандық аз ұлттар өкілдерінің тілі мен мəдениетінің, тарихы 

мен  ұлттық  құндылықтарының  сақталуы  мен  дамуы  үшін  қызмет  істеп  жатыр.  Осындай    білім 

ошақтарының    Қазақстан  көлемінде  көптеп  болуының  өзі-ақ,  қазақстандық  білім  саясаты  мен 

оның  жүйесіне  өзіндік  демократиялық  сипат  беретіні  анық.  Əлбетте,  бұл – əр  тектілікке  немесе 

бытыраңқылыққа жатпайтын қазақстандық үлгі екені анық. Себебі, еліміздің қазақ-орыс тіліндегі 

барлық  деңгейлік  білім  ошақтарындағыдай,  оның  өзге  ұлттарға  арналған  мектептерінде  де 

қазақстандық идея мен ұстаным, мемлекеттік рəміздер мен  ұлттық  құндылықтар, отандық тарих 

пен  мемлекеттік  тіл,  мемлекет  құрушы  ұлт – қазақтардың  мəдениеті  мен  əдебиеті  сияқты  тағы 

басқадай  пəндік  білімдер  оқытылады.  Бұл  білімдер,  қай  ұлтқа  жататынына  қарамастан, 

қазақстандық  кез  келген  азаматтың  бойына  Қазақстан  Республикасын  өз  Отаным  деген  түйсік-

түсінікті  қалыптастыруда  оқытылып-үйретілетін    аса  қажетті  əрі  олардың  оқып-білулеріне 

міндетті отандық таным қағидалары екені сөзсіз.  Сонымен қатар еліміздегі өзге ұлттарға арналған 

мектептерінде  де  «Қазақстан – өз  елім»  деген  тақырыптың  аясында  отансүйгіштікке  баулудың 

тəлім-тірбиелік  жұмыстары  жаппай  жүргізілуде.  Бұның  бəрі – Қазақстан  Республикасы    білім 

беру  саясаты  мен  жүйесінің  дұрыс  жолға  қойылғанын  нақтылайтын  «Қазақстан  жолының» 

шындығы екені даусыз.  

 

Пайдаланған əдебиеттер: 

 

1.

 

Назарбаев Н.Ə. Қазақстан жолы. Астана, 2007 жыл. 

2.

 

Назарбаев Н.Ə. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996 жыл. 

3.

 

Назарбаев  Н.Ə.  Қазақстанның  болашағы – қоғамның  идеялық  бірлігінде.  Алматы, 

ПО «Кітап», 1993 жыл.  

4.

 

Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, Юрист, 2007жыл. 

Назарбаев Н.Ə. Қазақстан – 2030. Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі 

жəне əл-ауқатының артуы. Алматы, Білім, 1998 жыл. 

 

 

 

 

 

 

 

 

167 

 

ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗАЦИЯ КООПЕРАТИВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ: ТРАДИЦИИ 

И СОВРЕМЕННЫЙ ОПЫТ 

 

Лебедева С.Н., 

учреждение образования «Белорусский торгово-экономический университет 

потребительской кооперации» 

 

 

В  настоящее  время  процесс  интернационализации  экономик  стран  мира  является 

объективным и общим как для стран с развитой экономикой, так и развивающихся. В результате 

происходит  углубление  международного  разделения  труда  и  ускорение  различных 

интеграционных 

процессов, 

происходящих 

в 

мире, 

сформирован 

и 

продолжает 

трансформироваться  мировой  рынок.  На  современном  этапе  развития  мировой  экономики 

очевидным является дальнейшее расширение и углубление процесса интернационализации во всех 

основных  отраслях  деятельности.  Можно  отметить  активное  включение  системы  высшего 

образования в данный  процесс. Это  обусловлено рядом причин, среди которых  можно  выделить 

следующие: 

1.

 

Наблюдается  значительное  повышение  требований  к  уровню  профессиональной 

подготовки  специалистов.  Так,  по  мере  роста  взаимозависимости  экономических  систем  стран 

мира  увеличивается  значение  международных  компетенций  как  социально-личностных,  так  и 

профессиональных,  связанных  с  жизнью  в  многоязычном  и  многокультурном  современном 

обществе. К ним относятся иноязычные коммуникативные компетенции, сформированные навыки 

межкультурного общения с международными партнерами и т.д. 

2.

 

Демографические тенденции оказывают влияние на повышение актуальности процесса 

интернационализации  для  системы  высшего  образования.  В  связи  со  снижением  общего 

количества выпускников школ интернационализация дает возможность компенсировать снижение 

контингента  обучающихся  в  университетах  за  счет  экспорта  образовательных  услуг.  И  напротив, 

многие  страны,  где  наблюдается  быстрый  рост  населения,  такие  как,  например,  Китай,  Индия, 

могут  испытывать  определенные  затруднения  в  удовлетворении  спроса  на  образовательные 

услуги. В этом случае обучение за рубежом для них может выступать эффективной альтернативой 

обучению в своей стране. 

3.

 

Интенсивное  развитие  современных  технологий,  методов  и  инноваций  в  области 

высшего образования также оказывает существенное влияние на интернационализацию в данной 

сфере. К ним можно отнести, например, дистанционное обучение, образовательный франчайзинг 

(оказание  образовательных  услуг  с  использованием  учебных  программ  другого  учреждения 

высшего образования и выдача дипломов от его имени) и другие. 

Следует отметить, что под интернационализацией высшего образования понимается такой 

феномен  международного  сотрудничества  университетов,  при  котором  цели,  функции  и 

организация предоставления образовательных услуг приобретают международное измерение [1]. 

В результате интернационализации происходит расширение и углубление международных 

связей  университетов,  укрепляется  их  имидж  на  рынке  образовательных  услуг,  повышается 

качество  образовательных  услуг  и  т.д.  Вне  сферы  высшего  образования  интернационализация 

способствует  интенсивному  налаживанию  связей  между  странами,  чьи  студенты  участвуют  в 

международных программах обмена. 

Интернационализация  охватывает  весь  спектр  образовательной  деятельности:  от 

содержания  программ  обучения  и  экспорта  образовательных  услуг  до  мобильности  студентов  и 

преподавателей. К основным формам интернационализации можно отнести следующие:  



 

включение международной составляющей в учебные планы, образовательный процесс, 

что  способствует  развитию  у  студентов  международных  и  межкультурных  навыков,  даже  в  том 

случае, если они никогда не были за границей; 



 

международная  студенческая  мобильность,  которая  может  представлять  собой  как 

поступление  в  университет  в  другой  стране  на  полную  программу  обучения,  так  и  мобильность 

посредством  межинституциональных  соглашений  по  краткосрочным  программам  обмена  или  по 

программам полного курса, разработанным УВО в партнерстве; 



 

институциональное  партнерство,  которое  включает  в  себя  различные  виды 

международного  сотрудничества  учреждений  сферы  образования  (создание  стратегических 

168 

 

образовательных  альянсов,  международные  университетские  сети,  программы  совместных 

дипломов, зарубежные филиалы образовательных учреждений и т.д.); 



 

международная  научная  активность,  включая  международные  научные  публикации, 

издание  совместных  учебников  и  учебных  пособий,  проведение  различных  международных 

конкурсов исследовательских программ и т.д.; 



 

экспорт образовательных услуг (привлечение иностранных студентов) и другие. 

Таким  образом,  можно  отметить,  что  проблема  интернационализации  заслуживает 

пристального  внимания  со  стороны  учреждений  высшего  образования,  поскольку  она 

способствует  развитию  современной  высшей  школы  в  русле  экспортоориентированной  модели 

национальной экономики. 

Для  высшего  образования  Республики  Беларусь  интернационализация  приобрела  особую 

актуальность  в  связи  с  включением  страны  в  Европейское  пространство  высшего  образования 

(ЕПВО),  так  называемый  Болонский  процесс.  Это  дает  новые  возможности  для  повышения 

качества образования и инновационного развития. Присоединение к ЕПВО для Беларуси означает, 

что  страна  обязуется  следовать  болонским  принципам  и  реформировать  систему  высшего 

образования в соответствии с ними. 

Рассматривая  проблемы  кооперативного  образования  в  указанном  контексте,  можно 

отметить,  что  интернационализация  приобрела  уникальные  формы  как  в  потребительской 

кооперации в целом, так и в кооперативном образовании в частности. Это обусловлено влиянием 

ценностей и принципов кооперации на все кооперативное движение.  

Кооперация  как  совокупность  хозяйственных  объединений  на  добровольных  и 

равноправных  началах  прошла  долгий  и  достаточно  сложный  путь  развития.  Возникновение 

современного кооперативного движения насчитывает более 170 лет с момента создания в 1844 г. 

потребительского  кооператива  в  г.  Рочдейл  (Англия)  под  названием  «Общество  справедливых 

рочдельских  пионеров»,  положившего  начало  массовому  развитию  кооперации  во  всех  секторах 

экономики.  Кооперация  к  этому  времени  стала  одной  из  форм  сотрудничества,  позволяющей 

улучшить  не  только  материальный,  но  и  культурный  уровень  жизни  пайщиков,  поскольку  уже 

первые  кооперативы  занимались  образовательной  деятельностью  и  издавали  книги,  журналы, 

газеты с просветительской целью. 

К  концу XIX в.,  когда  участники  кооперативных  обществ  разных  стран  начали 

устанавливать деловые связи и делиться деловым опытом друг с другом, кооперативное движение 

вышло за пределы своих государств и приобрело международный характер. Более 120 лет назад в 

1895  г.  в  Лондоне  на  Первом  международном  кооперативном  конгрессе  был  образован 

Международный  кооперативный  альянс  (МКА),  который  объединил  кооперативное  движение 

различных стран мира.  

В  настоящее  время  Международный  кооперативный  альянс (International Co-operative 

Alliance, www.ica.coop) объединяет 289 организаций  из 95 стран  мира  с  общим  количеством 

членов около 1 млрд чел. В состав членов МКА входят как кооперативные союзы и федерации, так 

и  отдельные  кооперативные  организации,  в  том  числе  образовательные  и  научные.  Республику 

Беларусь  в  МКА  представляет  Белорусский  республиканский  союз  потребительских  обществ 

(Белкоопсоюз). 

Международное  кооперативное  движение  основывается  на  определенных  ценностях, 

которые по существу являются и общечеловеческими ценностями: солидарность, справедливость, 

равенство, демократия, самоответственность, самопомощь. Кооперативные ценности реализуются 

через  кооперативные  принципы,  которые  впервые  были  сформулированы  еще  рочдельскими 

пионерами и оказались весьма долговечными. Несмотря на то, что МКА специально обращался к 

ним  трижды  (в 1937, 1966 и 1995 гг.)  и  вносил  ряд  поправок  и  дополнений,  фундаментальные 

положения принципов не изменились и актуальны вплоть до настоящего времени.  

В 1995 г.  высшим  органом  управления  МКА – Конгрессом – были  приняты  следующие 

кооперативные принципы: 

1.

 

Добровольное и открытое членство. 

2.

 

Демократический членский контроль. 

3.

 

Экономическое участие членов. 

4.

 

Автономия и независимость. 

5.

 

Образование, профессиональная подготовка и информация. 

6.

 

Сотрудничество между кооперативами. 

7.

 

Забота об обществе [2]. 

169 

 

Профессионально-

техническое образование 

(колледжи)

Среднее специальное 

образование (колледжи)

Высшее образование 

(университет)

Послевузовское 

образование (университет)

Одним  из  основополагающих  кооперативных  принципов  является  образование  и 

профессиональная подготовка кадров для потребительской кооперации. Как было отмечено выше, 

уже первые кооперативы занимались образовательной деятельностью и часть прибыли отчисляли 

на  повышение  культурного  и  образовательного  уровня  своих  членов.  В  результате  начала 

формироваться система кооперативного обучения, которая включилась в кооперативное движение 

и  решала  проблему  подготовки  кадров,  а  также  воспитания  будущих  кооператоров  на  основе 

кооперативных принципов.  

Стоит  отметить,  что  кооперативное  образование  Беларуси  сохранило  все  идеи  и  лучшие 

традиции  потребительской  кооперации,  и  при  этом  активно  развивает  накопленный  опыт 

подготовки  специалистов  в  инновационном  ключе.  В  настоящее  время  основным  научно-

образовательным  центром  системы  кооперативного  образования  Беларуси  является  Белорусский 

торгово-экономический  университет  потребительской  кооперации  (БТЭУ).  В  эту  систему  кроме 

университета  входят 7 колледжей – Барановичский  технологический  колледж,  Гомельский 

торгово-экономический  колледж,  Гродненский  торговый  колледж,  Минский  торговый  колледж, 

Молодечненский торгово-экономический колледж, Полоцкий торгово-технологический коллеж и 

Могилевский торговый колледж потребительской кооперации. 

Система  непрерывного  кооперативного  образования  эффективно  функционирует  в  виде 

многоуровневой интеграционной цепочки (рисунок). 

 

 

 

 

 

 

 

Рисунок – Интеграционная цепочка непрерывного кооперативного образования Беларуси 

 

Данная система развивается посредством реализации образовательных программ высшего 

образования,  интегрированных  с  образовательными  программами  среднего  специального 

образования и образовательными программами дополнительного образования взрослых. 

Пятый  кооперативный  принцип  «Образование,  профессиональная  подготовка  и 

информация»  означает  не  только  профессиональную  подготовку  специалистов,  но  и 

осуществление просветительской деятельности и обучение основам кооперации. Следуя данному 

принципу,  университет  вносит  весомый  вклад  в  пропаганду  кооперативных  идей  и  является 

образовательным  и  научным  центром  в  системе  потребительской  кооперации.  На  постоянной 

основе  издается  научно-практический  журнал  «Потребительская  кооперация»,  в  котором 

публикуются  последние  исследования  белорусских  и  зарубежных  ученых  по  актуальным 

проблемам кооперации, регулярно проводятся международные научно-практические конференции 

и  семинары.  Профессорско-преподавательский  состав  БТЭУ  тесно  взаимодействует  с 

потребительскими  обществами  и  потребительскими  союзами,  оказывая  практическую  и 

методическую  помощь  по  различным  направлениям  их  деятельности.  Кроме  того,  открыты  и 

активно  работают  филиалы  кафедр  университета  на  базе  кооперативных  организаций,  которые 

позволяют осуществлять более тесную интеграцию кооперативной науки и практики. 

Все  учебные  заведения  Белкоопсоюза  имеют  сертифицированную  систему  менеджмента 

качества  (СМК)  в  соответствии  с  СТБ ISO 9001-2009 в  Национальной  системе  подтверждения 

соответствия  Республики  Беларусь.  Университет  осуществляет  подготовку  студентов  по 

инновационной  дистанционной  технологии  заочной  формы  получения  образования.  На  базе 

университета  функционирует  специализированный  кабинет  для  проведения  онлайн-вебинаров. 

Кроме  того,  на  базе  Гродненского  торгового  колледжа  создана  и  функционирует  удаленная 

учебная  аудитория  для  обучения  студентов  БТЭУ  из  Гродненского  региона  по  заочной  форме 

получения образования, включая дистанционное. 

Белорусский  торгово-экономический  университет  потребительской  кооперации  проводит 

активную  политику  интернационализации  и  интеграции  в  мировое  образовательное,  научное  и 

культурное  пространство,  реализуя  тем  самым  еще  один  кооперативный  принцип – 

сотрудничество между кооперативами, предполагающий в том числе совместную работу в рамках 

международных  структур.  Эта  уникальная  форма  интернационализации,  когда  международное 

170 

 

сотрудничество осуществляется в рамках одной системы – системы потребительской кооперации 

– практически не имеет аналогов в образовательной среде. 

Университетом активно поддерживается тесное сотрудничество со всеми кооперативными 

учреждениями  стран  СНГ  в  рамках  работы  Международной  общественной  организации  «Совет 

руководителей кооперативных учебных заведений», в которую входят кооперативные учреждения 

высшего  образования  Беларуси,  России,  Казахстана,  Таджикистана,  Украины,  Молдовы, 

Азербайджана по различным направлениям: 



 

международный обмен студентами; 



 

обучение магистрантов; 



 

подготовка кадров высшей научной квалификации; 



 

совместное издание учебников и учебных пособий, монографий; 



 

взаимная публикация статей в научных журналах и сборниках статей, а также взаимное 

участие в конференциях, форумах; 



 

сотрудничество в области выполнения научных исследований; 



 

совместное участие в международных проектах и образовательных программах; 



 

совместное участие в реализации международных студенческих проектов; 



 

сотрудничество в области культуры и др. 

Стоит 

отметить, 

что 

международное 

сотрудничество 

Белорусского 

торгово-

экономического  университета  потребительской  кооперации  в  области  распространения 

кооперативных  идей  и  принципов  не  ограничивается  только  странами  СНГ.  Например,  при 

поддержке Шведского института и программы VISBY университет участвовал в реализации пяти 

совместных проектов, в том числе в проекте международного студенческого обмена «Содействие 

становлению и развитию кооперативов и малых предприятий Беларуси и Швеции». 

Таким образом, международное сотрудничество БТЭУ с кооперативными университетами 

можно  определить  как  особую  «системную  интернационализацию»,  т.е.  сотрудничество  по 

формированию  образовательного  пространства  учреждений  системы  потребительской 

кооперации, в первую очередь стран СНГ. 

В  целом  стоит  отметить,  что  реализуя  основные  принципы  кооперации  Белорусский 

торгово-экономический  университет  потребительской  кооперации  реализует  и  принципы 

Европейской политики высшего образования, суть которой заключается в «усилении кооперации, 

основанной на партнерстве» [3, c. 3].  

Кроме  того,  в  сфере  интернационализации  Белорусский  торгово-экономический 

университет проводит политику построения «системы опережающего образования», которая при 

объективно  меняющихся  обстоятельствах  внешней  среды  представляет  собой  источник  его 

инновационного  развития.  Так,  в  университете  большое  внимание  уделяется  изучению 

английского языка, проводится обучение студентов на английском языке по отдельным учебным 

дисциплинам, а в 2015 г. открыта магистратура на английском языке по специальности «Мировая 

экономика».  

Все это обеспечивает конкурентоспособность выпускаемых специалистов на рынке труда 

за  счет  формирования  новых  иноязычных  коммуникативных  компетенций.  Употребление 

английского  языка  в  мире  постоянно  растет,  соответственно,  владение  профессиональной 

лексикой  на  английском  языке  позволяет  специалистам  быть  активными  участниками  мирового 

экономического и коммуникативного пространства и быть востребованными на рынке труда. 

Одним  из  передовых  направлений  интернационализации  в  университете  является 

академическая  мобильность,  которая  открывает  студентам,  магистрантам,  аспирантам, 

преподавателям  и  сотрудникам  университета  возможности  для  престижного  обучения  в 

европейских университетах. Так, в рамках международной программы ERASMUS MUNDUS для 

прохождения включенного обучения в зарубежных партнерских университетах Греции, Франции, 

Чехии,  Португалии  в 2014–2015 годах  только  на  продолжительное  обучение  (сроком  на 10 

месяцев) и стажировки было направлено 11 человек.  

В университете реализуются и другие проекты в рамках международного академического 

сотрудничества,  результатом  которых  являются  международные  обмены  студентами, 

конференции, семинары, в которых задействованы сотни студентов и сотрудников. 

Результатом  активной  интернационалиации  Белорусского  торгово-экономического 

университета  является  его  высокая  позиция  в  рейтинге  международного  сотрудничества, 

171 

 

составленном Общественным болонским комитетом (13 место из 46 белорусских университетов, 

участвующих в рейтинге) [4]. 

Другим  важным  итогом  построения  системы  опережающего  образования  в  области 

интернационализации  является  рост  доли  иностранных  граждан,  обучающихся  в  университете. 

Можно отметить, что доля иностранных граждан в общем контингенте студентов и магистрантов 

БТЭУ в последнее время растет быстрее, чем в целом по стране (таблица).  

 

Таблица – Доля иностранных студентов и магистрантов в общем контингенте, % 

УВО 

Учебный год 

Изменение доли (+/-) 

2012/2

013 

2013/2

014 

2014/2

015 

2015/2

016 

2013/2014 

от 

2012/2013 

2014/2015 

от 

2013/2014 

2015/2016 

от 

2014/2015 

2015/2016 

от 

2012/2013 

БТЭУ  1,15 1,52 3,02 6,54 0,37 

1,5 

3,52 

5,39 

В  целом 

по стране 

2,76 3,26 3,80 4,21 0,5 

0,54 

0,41 

1,45 

Источник: рассчитано на основе [5] и данных БТЭУ. 

Таким  образом,  можно  отметить,  что  кооперативное  образование  Беларуси  является 

составной  частью  единой  системы  потребительской  кооперации  страны  и  кооперативного 

движения  постсоветских  государств,  а  его  учреждения,  в  первую  очередь  УО  «Белорусский 

торгово-экономический  университет  потребительской  кооперации»,  активно  участвуют  в 

интернационалиации высшего образования.  

Интернационализация  высшего  образования  является  актуальной  тенденцией  развития 

системы высшего образования на современном этапе. Основными формами интернационализации 

на  современном  этапе  выступают  академическая  мобильность,  экспорт  образовательных  услуг, 

институциональное 

партнерство 

и 

т.д. 

В 

системе 

кооперативного 

образования 

интернационализация  имеет  уникальные  формы,  что  обусловлено  влиянием  кооперативных 

ценностей  и  принципов.  Белорусский  торгово-экономический  университет  потребительской 

кооперации  (БТЭУ)  как  ведущее  учреждение  высшего  образования  и  научный  центр  в  системе 

потребительской  кооперации  Беларуси  проводит  политику  опережающего  образования  и 

системной интернационализации, успешно реализует основные кооперативные принципы и задает 

импульс  инновационным  процессам  и  формированию  новой  экономической  культуры  молодых 

кооператоров. 

 

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: