Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

139

 

 

курорты мира, стремятся в страны, где туристический сектор только начинает 

развиваться. Казахстан – в их числе. 

Основной  целью  развития  туризма  в  Казахстане  является  создание 

современного  высокоэффективного  и  конкурентоспособного  туристского 

комплекса,  на  базе  которого  будут  обеспечиваться  условия  для  развития 

отрасли  как  сектора  экономики,  интеграции  в  систему  мирового  туристского 

рынка  и  развитие  дальнейшего  международного  сотрудничества  в  области 

туризма 

В  экономиках  многих  стран  развиваются  сетевые  структуры  (кластеры), 

как  на  местном,  региональном,  так  и  национальном  уровнях.  Кластерное 

развитие  представляет  собой  основную  часть  стратегии  повышения 

конкурентоспособности  страны.  Главным  в  развитии  кластеров  является  дух 

сотрудничества, направленный на выявление общих барьеров и возможностей 

для развития.  

Формирование 

кластеров 

позволит 

мобилизовать 

огромный 

экономический  потенциал  страны  за  счет  использования  более  эффективных 

методов сотрудничества и прогнозирования препятствий на пути к повышению 

производительности и конкурентоспособности предприятий. 

В  современных  условиях  традиционное  деление  экономики  на  секторы  и 

отрасли  утрачивает  операциональность.  Важное  место  сейчас  принадлежит 

кластерам,  то  есть  системам  взаимосвязей  предприятий  и  организаций, 

значимость  которых,  как  целого,  превышает  сумму  составных  частей, 

обладающим  мультипликативным  свойством.  Концепция  кластеров  основное 

внимание уделяет устранению ограничений роста эффективности деятельности 

фирм. 

Повышение  эффективности  развития  страны  требует  поиска  новых 

ресурсов  и  направлений  их  использования,  усиления  взаимосвязей  между 

отдельными 

отраслями 

и 

предприятиями, 

повышения 

уровня 

конкурентоспособности  продукции  и  услуг,  увеличения  производства 

конкурентоспособной  продукции  с  высокой  добавленной  стоимостью.  Одним 

из  путей  достижения  данных  целей  является  кластерный  подход.  Размещение 

производств с учетом наиболее полного использования их территорий приведет 

в перспективе к изменению их структуры. 

Кластерная  экономика  повышает  уровень  рыночной  конкуренции, 

благоприятно  отражается  на  качестве  и  условиях  продажи  продукции  и 

предоставлении  услуг,  дает  толчок  развитию  малого  и  среднего  бизнеса, 

позволяет  рыночными  методами  перераспределять  трудовые  ресурсы  с 

нерентабельных  предприятий  в  более  эффективные  и  востребованные  сектора 

экономики.  Появляется  возможность  взаимовыгодной,  в  долгосрочном  плане, 

интеграции с мировой экономикой. 

Опыт многих стран мира свидетельствует о том, что кластеры содействуют 

повышению  производительности  труда,  росту  производства  и  увеличению 

доходов.  Кроме  того,  мировой  опыт  показывает,  что  кластеры  содействуют 

повышению  производительности  труда  и  росту  благосостояния  там,  где  они 

функционируют.  В  настоящее  время  в  своей  экономической  политике  каждое 

140

 

 

государство  стремится  определить  свою  модель  конкурентоспособной 

экономики с приоритетными отраслями, имеющими экономический потенциал 

повышения  конкурентоспособности,  положив  тем  самым  начало  развитию 

целой системы кластеров.  

Конкуренция  между  предприятиями  кластера  может  негативно  повлиять 

на  обмен  информацией,  так  как  каждый  из  них  хочет  пользоваться  ею 

самостоятельно. Тот факт, что взаимный обмен ставит в выгодные условия все 

местные фирмы в их конкуренции с иностранными соперниками, не снимает в 

полной  мере  их  озабоченность  своим  собственным  положением  на  рынке. 

Механизмами,  способствующими  взаимообмену  между  кластерами,  являются 

те  условия,  которые  способствуют  более  легкому  движению  информации  и 

координации интересов горизонтально и вертикально связанных фирм [1]. 

Успешное развитие  региональной  экономики и  промышленной политики, 

основанных  на  внедрении  кластерной  модели,  следует  отметить  в  таких 

странах,  как  Малайзия,  Сингапур,  Южная  Корея,  Япония,  Китай,  Индия, 

странах  Центральной  Европы  и  Латинской  Америки.  Кластеры  в  данных 

странах  повлияли  на  подъем  и  успешное  развитие  региональной  экономики, 

учитывая то, что в некоторых из них нет необходимых природных ресурсов и 

не  развита  сельскохозяйственная  отрасль.  Фирмы  -  конкуренты  из  отраслей, 

имеющих  международный  успех,  а  иногда  и  целые  кластеры  -  часто 

располагаются  в  одном  городе  или  районе.  Концентрация  соперников,  их 

покупателей и поставщиков способствует росту эффективности специализации 

производства.  Однако  более  важным  является  влияние  географической 

концентрации на совершенствование производственных процессов и внедрение 

новшеств внутри кластера. 

Хотя  сохранение  высокого  уровня  конкурентоспособности  в  отрасли 

является  результатом  хорошо  функционирующего  «золотого  сечения» 

экономической системы, редко бывает так, чтобы вся эта система существовала 

с самого начала. Отдельно взятый благоприятный фактор часто дает начальный 

импульс  развитию  определенной  отрасли,  нередко  -  вокруг  единственной 

фирмы. 

На  практике  к  образованию  новой  отрасли  обычно  приводит  действие 

одного  из  четырех  детерминантов  конкурентного  успеха:  факторные 

параметры; 

стратегия 

управления; 

инновационная 

направленность 

деятельности; наличие родственных и поддерживающих отраслей. 

Первоначальное  преимущественное  обладание  факторами  производства 

часто  способствует  возрождению  конкурентоспособной  на  внешнем  рынке 

отрасли  или  отрасли,  предшествующей  возникновению  целого  кластера. 

Местные  особенности,  например  природные  условия,  часто  являются  тем 

фактором, который привлекает первоначальное внимание к отрасли. 

Наличие  иностранных  компаний,  действующих  внутри  страны,  может 

привести  к  образованию  новых  фирм  путем  отделений,  осуществляемых 

гражданами  страны  базирования,  которые  стали  обладателями  специальных 

знаний,  необходимых  в  этой  отрасли  производства.  Иногда  уникальное 

141

 

 

сочетание факторов приводит к возникновению новых предприятий в отрасли 

даже в том случае, если большая часть спроса приходится на мировой рынок. 

В  настоящее  время  туризм  является  одним  из  самых  прибыльных  видов 

бизнеса  в  мире.  Используя  примерно  7 %  мирового  капитала,  туризм  прочно 

занял третье место после экспорта нефти, нефтепродуктов и автомобилей [1]. 

По  оценкам  ВТО    количество  международных  туристских  поездок 

составит  937  млн.,  а  поступления  от  туризма  возрастут  до  1,1  трлн.  долларов 

США  [1].  Ожидается,  что  такая  позитивная  тенденция  сохранится  и  в  начале 

нового тысячелетия. 

К  2020 г.  ожидается,  что  вояжи  по  известным  городам,  на  популярные 

курорты  и  к  памятникам  истории  и  культуры  совершат  1,8  млрд.  человек, 

доходы от гостинично-туристских услуг составят примерно 2 трлн. долл. США. 

Это  означает,  что  будут  созданы  новые  рабочие  места  и  миллионы  людей 

получат работу. 

Туризм относится к непроизводственной сфере, так как услуги выступают 

основным  предметом  обмена  и  составляют  80 %  всего  объема  продаж  на 

различных  туристских  рынках,  при  этом  являясь  колоссальным  источником 

валютных  поступлений,  средством  для  обеспечения  занятости  населения 

страны.  Каждый  турист,  въезжающий  в  страну,  создает  в  среднем  9  рабочих 

мест,  оставляя  в  стране  своего  пребывания  около  1000  долларов  за  поездку. 

Доходы,  получаемые  от  туризма,  достаются  предприятиям  32  отраслей 

экономики.  

Для 38 % стран мира туризм является основным источником дохода, а для 

83 %  -  одним  из  пяти  основных  источников  дохода.  Следует  отметить,  что 

туризм является не только крупнейшей, но и наиболее быстро развивающейся 

отраслью мирового хозяйства, темпы роста которой почти в 2 раза превосходят 

темпы  роста  других  отраслей  экономики  [2].  Это  объясняется  рядом 

стимулирующих факторов, среди которых следует выделить то, что: во-первых, 

путешествия  стали  неотъемлемой  частью  жизни  людей;  во-вторых,  стоимость 

путешествий во всем мире продолжает снижаться. 

Потенциальный  динамизм  развития  туризма  объективно  обусловлен 

целым  рядом  обстоятельств:    туризм  является  важнейшим  фактором  роста 

национального  богатства  и  улучшения  жизни  нации  в  целом;    важнейшей 

сферой  приложения  рабочей  силы  и  фактором  обеспечения  занятости 

населения;    мощным  стимулом  развития  таких  отраслей  экономики,  как 

транспорт,  связь,  строительство,  торговля,  сельское  хозяйство,  кустарный 

промысел, производство товаров народного потребления. Рост туризма должен 

произойти  за  счет  появления  новых  посещаемых  территорий,  поскольку 

традиционные районы мирового туристского рынка уже практически достигли 

предела  рекреационной  емкости.  Так  за  последние  годы  бизнес-путешествия 

росли незначительно и в целом снизили свою рыночную долю [3]. 

Ведущими  странами  на  европейском  рынке  туристских  услуг  остаются 

Италия,  Франция,  Великобритания,  Норвегия,  Испания  Дания,  Швеция, 

Финляндия.  Имеются  среди  лидеров  и  так  называемые  «созревшие  рынки»,  к 

которым следует отнести Италию, Францию, Великобританию. В перспективе 

142

 

 

положительные  тенденции  для  развития  туризма  сохранятся  в  Испании, 

Хорватии, Болгарии, Тунисе и Марокко.  

 В Казахстане представлены практически все существующие виды туризма 

-  познавательный,  развлекательный,  этнический,  экологический  и  другие.  Для 

туристов  предлагается  ряд  маршрутов  путешествий  по  всей  территории 

Казахстана.  Основной целью развития туризма в Казахстане является создание 

современного  высокоэффективного  и  конкурентоспособного  туристского 

комплекса,  на  базе  которого  будут  обеспечиваться  условия  для  развития 

отрасли  как  сектора  экономики,  интеграции  в  систему  мирового  туристского 

рынка  и  развитие  дальнейшего  международного  сотрудничества  в  области 

туризма.  В  Казахстан  планируется  привлечь  0,5%  туристического  потока  из 

Китая, 0,4% из Индии, из Ближнего Востока - 0,9%, из России - 1,7. Из 96 млн 

туристов  из  Китая  в  страну  планируется  только  0,5%,    из  Индии  -    0,4%,  из 

Ближнего Востока - 0,9%, России - 1,7% при  конкурентной борьбе за туристов, 

в  которую  вовлечены более  80 стран. 

  Для  привлечения  в  Казахстан  туристов 

изготавливаются  и  ежегодно  транслируются  рекламные  видеоролики  о 

республике  на  телеканалах  CNN,  BBC,  Euronews,  Discovery  channel.  Издается 

рекламная  продукция  -  каталоги  туристских  маршрутов,  справочники, 

путеводители, 

видеофильмы 

о 

туристском 

потенциале 

Казахстана. 

Запланировано  участие  в  семи  крупнейших  международных  туристских 

выставках: FITUR в Испании, In tour market в России, EMITT в Турции, ITB в 

Германии,  WTM  в  Великобритании,  ATM  в  ОАЭ,  ITE  в  Гонконге.  Общий 

бюджет запланированный на участие в данных выставках составляет около 170 

млн тенге. 

 

2017  год    объявлен  годом  туризма  Китая  в  Казахстане.  Китай,  который 

имеет  успешный  опыт  организации  выставки  ЭКСПО  в  Шанхае,  окажет 

активную поддержку в подготовке и проведении ЭКСПО-2017 в Астане, будет 

построен специальный павильон КНР.  

В  результате  структуры  и предприятия  Казахстана  получат  свою 

финансовую 

пользу, 

потому 

что 

участники 

будут 

пользоваться 

инфраструктурой, посещать исторические места.   В последнее время интерес к 

Казахстану, как к туристскому направлению, значительно возрос во всем мире, 

и  соответственно,  из  года  в  год  увеличивается  спектр  туристских  услуг, 

предоставляемых  местными  туроператорами  для  привлечения  большего 

количества путешественников. Более всего в Казахстане туристов из Германии, 

Англии,  Японии,  Кореи,  Китая.  Немцы  и  англичане  уже  разведали 

туристические маршруты Казахстана, тогда как сами казахстанцы не развивают 

туризм на должном уровне. 

  Въездной  туризм  по-прежнему  развивается  слабо,  что  ведёт  к  целому 

ряду  негативных  последствий.  Выездной  туризм  представляет  собой  не  что 

иное, как невидимый импорт. Казахстанские туристы оставляют свои капиталы 

в  другой  стране.  Известно,  что  один  турист  приводит  к  созданию  десяти 

рабочих  мест,  и  эти  места  создаются  не  в  Казахстане.  Поэтому  для 

казахстанского  туризма  в  настоящее  время  актуальной  задачей  является 

развитие  въездного  туризма.  В  Республике  Казахстан  41,4  %  всего  объема 

143

 

 

обслуженных туристов приходится на выездной туризм, 39% - на внутренний, 

19,6% - на въездной. 

 Следует  отметить,  что  туризм  в  Казахстане  является  одной  из 

приоритетных отраслей развития несырьевого сектора экономики. 

Потребности  людей  индивидуальны,  в  том  числе  и  в  туризме,  поэтому  

предлагаются  разные  пакеты  услуг  в  рамках    видов  туризма:  экстремальный, 

семейный,  молодежный,  экскурсионный  и  направленв  на  развитие  более 

активного  отдыха  в  Казахстане,  так  как  в  современном  мире  активный  отдых 

становится  все  более  популярным  видом  туризма.  К  активному  туризму 

приобщаются люди разных возрастов и профессий, имеющие разное семейное 

и  общественное  положение,  существенно  отличающиеся  уровнем  культуры  и 

физического развития.  

 

Литература 

1 Артемова Е.Н., Козлова В.А. Основы гостеприимства и туризма. - Орел: 

ОрелГТУ, 2005. - 104 с. 

2  Федорова  Т.А.  Методика  разработки  схемы  организации  туризма  как 

части 

схемы 

территориального 

планирования 

// 

Фундаметальные 

исследования.- 2015. -№ 6 (часть 3). - С. 523- 532  

3  Адамова  К.З.  Кластеризация  в  туристской  отрасли  как  фактор 

глобализации  //  Материалы  1  Международной  научной  конференции 

«Глобализация  и  туризм:  проблемы  взаимодействия»,  Саратов,  15  -16  апреля 

2009 г. 

 

 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ  ДАМУЫНА ТУРИЗМ 

САЛАСЫНЫҢ ӘСЕРІ МЕН ОНЫҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ  

 

Женсхан Д., Есенбаева А.Е. 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті 

 Астана қ., Қазақстан Республикасы 

e-mail: azan_tanat@mail.ru 

 

 

XXI  ғaсырдaғы  хaлықaрaлық  туризмнің негізгі  тенденциялaрын  құру 

Дүниежүзілік  туристік  ұйымның  aнaлитиктерінің  құзіреті  болып  тaбылaды. 

Осы  кезеңдер    аралығын  қамтитын  хaлықaрaлық  туризм  көптеген  елдердің 

экономикaсының  өсіп-өркендеуіне  үлес  қосып,  адaмның  әлем,  жер  және 

тaбиғaт  турaлы  көзқaрaсын,  тaным  көкжиегін  кеңейтіп,  тұлғaны  жaн-жaқты 

қaлыптaстырып  отырғaны  белгілі.  Себебі,  Дүниежүзілік  Туристік  Ұйымның 

есебі бойыншa әрбір турист өзінің бaрғaн елдерінде кем дегенде мың доллaрдaн 

aстaм қaржы жұмсaп, көлік пен қонaқ үй қызыметінен бaстaп, тaмaқ өнеркәісібі 

мен  aуылшaруaшылығынa дейінгі  32  сaлaны  қосымшa  жұмыспен  қaмтaмaсыз 

етеді.  Сонымен,  туризм  жaңa  жұмыс  орындaрын  aшып,  хaлықты  жұмыспен 

144

 

 

қaмтуғa, шaғын және ортa бизнесті дaмытуғa, бюджеттің кіріс бөлігін ұлғaйтуғa 

және туристік инфрaқұрылымды ұйымдaстыруғa игі ықпaлын тигізеді. 

Туризм  өз  кезегінде  әлемдік  шaруaшылықтың  ең  қaрқынды  және  өз 

шығынын  өзі  өтей  aлaтын  түрі  болып  сaнaлaды.  Фрaнция,  Испaния,  Грекия, 

Түркия, Венгрия және Египет елдерінде туризм мемлекет бюджетіне өте үлкен 

кіріс кіргізетін негізгі экономикaның сaлaсы болып тaбылaды [1].  

Туризмнің ұлттық экономикаға әсерін қарастырсақ, турист туристік фирма 

қызметіне  жүгініп,  автоматты  түрде  орналастыру,  тамақтану  және 

транспорттық,  қаржылық,  сақтандыру  кәсіпорынның  тұтынушысы  болады. 

Олар  табысынан  мемлекетке  салық  және  өздерінің  жұмысшыларына  жалақы 

төлеу  арқылы  аймақтың  экономикасының  өсуіне  ықпал  етеді,  сәйкесінше  ел 

экономикасының  дамуына  әкелед  [2].  Демек,  туризмнің  ұлттық  экономикаға 

әсерін келесі суреттен көруге болады (1-сурет). 

1-суреттен туризмнің бірнеше қызмет көрсету салаларына тікелей әсер ете 

отырып,  аймақтық  және  ұлттық  экономикаға  әсер  ететінін  көреміз.  Сонымен 

қатар  бұл  суретте  туристік  кластердің  өзегі  болып  табылатын,  әрі  қызметтер 

ұсынатын туристік агенттіктер мен туроператорлар қамтылған. Ал Қонақүйлер, 

демалыс үйлері, көлік компаниялары да туристік бизнестің ең маңызды жоғары 

буындары  болып  табылады  және  туристік  агенттіктер  ұсынатын  қызметтер 

пакетіне жиі кіреді. 

Қазақстан 

Республикасындағы 

туристік 

кластерді 

дамытудағы 

артықшылықтар  мен  оған  кедергі  болатын  факторларды  еліміздегі  қазіргі 

жағдайларды ескере отырып, келесідей жүйелеуге болады. 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет-1. Туризмнің ұлттық экономикаға әсері 

 

Осыған  сәйкес  еліміздегі  туристік  кластерді  дамытуда  қолда  бар 

артықшылықтарға тоқталсақ олар келесідей: 

Мемлекет экономикасы 

Аймақ экономикасы 

Орналастыру 

кәсіпорыны 

Тамақтандыру 

кәсіпорыны 

Тасымалдау 

кәсіпорыны 

Қаржылық 

мекемелер 

Сақтандыру 

мекемелері 

Турист  

Туристік агенттік 

145

 

 

-

 

шет  ел  туристері  үшін  туристік  мемлекеттерді  таңдауда  ең  бірінші 

алғышарт-қауіпсіздік; 

-

 

өзіне тән мәдениеті бар (мәдени-танымдық туризм); 

-

 

бұзылмаған табиғаты бар (экологиялық туризм); 

-

 

іскерлік белсенділігі жоғары (іскерлік туризм); 

-

 

белсенді  демалыс  түрлерін  өткізу  мүмкіндіктері  бар  (спорттық 

сауықтыру және экстремальді туризм); 

-

 

жағажай  туризмін  қалайтын  туристер  үшін  Каспий,  Бұқтырма, 

Қапшағай, Алакөл, Балхаш сияқты басқа да өзен-көлдеріміз бар; 

-

 

денсаулығын түзеткісі келетін туристерге «Сарыағаш» (ОҚО), «Арасан-

Қапал»  (Алматы  облысы),  «Баянауыл»  (Павлодар  облысы),  «Щучинск-

Бурабай» (Ақмола облысы) және басқа да санаторийлер бар; 

-

 

қазақ халқының қонақжайлылығы. Демек, Қазақстандағы туризм саласы 

бірқатар басымдылықтарға ие табысты салалардың бірі деп айтуға болады. Егер 

статистикалық  деректерді  негізге  алатын  болсақ,  2015  жылдың  IV 

тоқсанындағы  еңбек  нарығының  негізгі  индикаторлары  бойынша    еліміздегі 

Экономикалық тұрғыдан белсенді халық, 8961,8 мың адам, оның ішінде 8510,7 

мың  адам  еңбекпен  қамтылған.  Жұмыспен  қамтылған  халық  санының  ішінде 

325,3  мың  адам,  яғни  26,2%  туризммен  тікелей  байланысты  салаларда  (тұру 

және  тамақтану  бойынша  қызметтер;

 

өнер,  ойын-сауық    және  демалыс) 

жұыспен  қамтылған  [3].  Бұл  дегеніміз  туризм  саласы  еңбек  нарығындағы 

тұрақтылықты қамтамасыз етудегі ең басты сала екендігін көрсетеді. Сонымен 

қатар  туризм  саласында  жұмысмен  қамтылудың  бірқалыпты  тұрақты  өсімін 

байқауға болады.  

 

 

Сурет -2. 2010-2015 жж. аралығындағы туризм саласы бойынша жұмыспен 

қамтылғандар саны, мың адам 

 

2-суреттен  көріп  отырғанымыздай  туризм  саласы  бойынша  жұмыспен 

қамтылған  адамдар  саны  2015  жылды  2010  жылмен  салыстырғанда  66,8% 

өскен. Бұл көрсеткіш Қазақстанның еңбек нарығы үшін туризмнің тиімді сала 

195 

219,1 

241,4 

246,4 

299,6 

325,3 

0 

50 

100 

150 

200 

250 

300 

350 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

2015 

146

 

 

екендігін  нақтылай  түседі.  Дегенмен,  қарастырылып  отырған  саладағы  кейбір 

мәселелердің  болуына  байланысты  ЖІӨ  үлесі  өте  төмен.  Атап  айтқанда  2015 

жылдың басында ЖІӨ–гі өнер, ойын-сауық және демалыс бойынша -0,7%; тұру 

және тамақтану бойынша қызметтер – 0,9% құрады.  

Сонымен  қатар,  республикада  туризмді  жеделдетіп  дамытуға  қиындық 

келтіретін негізгі себептерге мыналарды жатқызуға болады: 

- 

туризм  орындарындағы  инженерлік,  көліктік  және  әлеуметтік 

инфрақұрылымның  жеткіліксіз  дамуы,  туристік  объектілерге  жетудің 

қиындығы, туристер демалатын жерлердегі қызмет көрсету деңгейінің жоғары 

болмауы,  жол  бойы  инфрақұрылымы  объектілерінің  сервис  сапасының  және 

санының жеткіліксіздігі; 

-  туризм  саласында  білікті  кадрлардың  жетіспеушілігі  –  оның  ішінде 

білімнің  академиялық  сипаты,  білім  бағдарламаларының  еңбек  нарығының 

талаптарынан,  өндірістердің  қажеттіліктерінен,  жұмыс  берушілердің  күтуінен 

біршама алшақтығы және т.б.;  

- 

орналастыру  орындарын  айқындаудың,  сондай-ақ  орналастыру 

орындарының  белгілі  бір  түріне  қолданылатын  стандарттардың  болмауы, 

заңнамада  жұмыскерлер  мен  жұмыс  берушілерге  қатысты  қолданылатын 

әлеуметтік  туризмді  реттеу  қағидаларының  болмауы  (туристік  сертификаттар 

жүйесінің  болмауы),  туризм  индустриясы  мен  қонақ  үй  бизнесін  нормативтік 

реттеудің жеткіліксіз деңгейі; 

- туристік бизнесті дамыту үшін ықтимал кедергілер, оның ішінде әкімшілік 

кедергілердің  болуы  бұдан  әрі  жетілдіруді  талап  ететін,  мемлекеттік  қолдау 

құралдарының болуы [4]. 

-  туризмнің  дамуындағы  кедергілер  қатарына  маркетингтік  қызметтердің 

толық  ұсынылмауын  да  атап  өтуге  болады.  Елімізде  көптеген  әсем  орындар 

болса  да,  олар  шетел  туристері  арасында  танымал  емес.  Ғажайып  туристік 

әлеуеті  бар,  бүкіл  әлем  үшін  ашық,  туристерге  қауіпсіз  туристік  орталық 

ретінде  Қазақстанның  имидждік  стратегиясын  жасау  оларды  елге  тартудың 

маңызды факторы болып табылады.  

Ендігі  кезеңде  елдің  шикізаттық  емес  өндірісін  дамыту,  туризм  саласын 

дамыту  секілді  сұрақтар  өткір  мәселеге  айналды.  Осы  орайда  мемлекеттің 

негізгі міндетінің бірі – экономиканың басымдық берілетін салаларына қызмет 

көрсету  және  тауар  өндірісін  жедел  дамытуды  қамтамасыз  етуге  бағытталған 

инвестицияларды тарту. 

Туризм 

саласындағы 

бойынша 

негізгі 

капиталға 

салынған 

инвестициялардың  ішінде    өндірістік  инфрақұрылымдарға  жұмсалған 

инвестиция әлеуметтік инфрақұрылым салаларына қарағанда көбірек. Мысалы: 

2014  жылды    2009  жылмен  салыстырғанда  тұру  және  тамақтану  бойынша 

қызметтер  –  23,4%  өскен;  ал  өнер,  ойын-сауық  және  демалыс  қызметтеріне 

керісінше 12,1 % төмендеген. Осыдан қорытынды жасайтын болсақ туризмедегі 

даму мен оны инвестициялау тұрақты емес [5].  

Туризмді  дамытудың  негізгі  экономикалық  көрсеткіштерінің  өзгерісін 

талдай келе, қазақстандық туризмнің әлеуеті толық іске асырылмай отыр деген 

қорытындыға  келуге  болады,  өйткені  туристік  саланы  дамыту  көліктік-

147

 

 

логистикалық  жүйенің  қажетті  инфрақұрылымын  қамтитын,  оның  ішінде 

туристік  көрсетілетін  қызметтерге  қазақстандық  және  шетелдік  азаматтардың 

қажеттіліктерін  қанағаттандыру  үшін  кең  мүмкіндікті  қамтамасыз  ететін 

Қазақстан 

Республикасының 

Мемлекеттік 

шекарасы 

(автомобильдік, 

авиациялық,  теміржол)  арқылы  өткізу  пункттерін  реконструкциялауды  ескере 

отырып,  қазіргі  заманғы  бәсекеге  қабілетті  туристік  кешенді  құруға  тікелей 

байланысты.  Туристік  кешенді  құру  бюджетке  салықтық  түсімдер,  шетелдік 

валюта  ағыны,  жұмыс  орындары  санының  өсуі  есебінен  еліміздің 

экономикасының  дамуына  да  едәуір  үлес  қосады,  сондай-ақ  мәдени  және 

табиғи  мұраның  сақталуына  және  оңтайлы  пайдаланылуына  бақылауды 

қамтамасыз етеді.  

Келтірілген  мәселелерді  негізге  ала  отырып,  туризм  индустриясы  мен 

туризм  кластерін  дамытудағы  негізгі  бағыттар  ретінде  келесілерді  атап  өтуге 

болады: 

-  жаңа  орналастыру  және  демалу  нысандарын  салу,  көлік  пен  тасымалдау 

кешенінің қызметін кеңейту, т.б. арқылы инфрақұрылымды дамыту; 

-

 

халықаралық  тәжірибеге  сәйкес  Дүниежүзілік  туристік  ұйым  ұсынған 

туризм  бойынша  мамандықтарды  «Қазақстан  Республикасының  бакалавриат 

және магистратура мамандықтарының жіктемесіне» енгізу. Атап айтқанда, ДТҰ 

ұсынатын  туризм  мамандықтары  келесідей:  туризм  менеджері,  халықаралық 

туризм  менеджері,  маркетинг  пен  жарнама  бойынша  менеджер,  ақпараттық 

технологиялар  бойынша  менеджер,  туристік  агенттіктерде  сатулар  бойынша 

менеджер, қоғаммен байланыс бойынша менеджер, туризмнің белсенді түрлері, 

жолсеріктер мен экскурсия жүргізушілерін даярлау; 

-

 

гидтер,  экскурсияшылар,  туризм  нұсқаушыларын  қоса  алғанда,  туристік 

индустрия  мамандарын,  оның  ішінде  айрықша  қорғалатын  аумақтар  мен 

мемлекеттік ұлттық парктер үшін, оқытып-үйрету семинарлары мен біліктілігін 

арттыру курстарын тұрақты негізде жүргізу; 

-  туристік  бағыттағы  тартымды  ел  ретінде  Қазақстанды  үгіттейтін  тиімді 

маркетингтік саясатты жүзеге асыру; 

-  әкімшілік  кедергілерді  қарапайымдау,  оның  ішінде  визаларды  тіркеу  мен 

бақылау  жүйесінің  күрделілігін  төмендету,  «туристік  өнімнің»  арзандауына 

жағдай жасау, турфирмалар үшін салық төлемдерін төмендету; 

-  қазақстандық  туристік  ұсыныс  пен  сұраныс  жайы  туралы  ақпараттық 

базаны жеке сектормен ынтымақтастық жасау арқылы кеңейту; 

-  шетел  туристері  үшін  жеке  қауіпсіздік  пен  беріктілікті  қамтамасыз  етуде 

мемлекеттік кепілдікті ұсыну шараларын ұйымдастыру; 

-  компаниялар  кооперациясына  жағдай  жасау,  сол  арқылы  туризм 

қызметінің  жоғары  технологиялық  кешенін  қалыптастыру  және  саланың 

материалдық-техникалық  базасын нығайту; 

- туристік нысандар құрылысын қаржыландыру. 

Туризм  саласының  инвестициялық  тартымдылығын  арттыру  және  саланы 

дамыту  жағдайын  қамтамасыз  ету  үшін  экономиканың  басым  секторларының 

бірі  ретінде  қазақстандық  туризмді  әлемдік  туристік  нарыққа  ықпалдастыру 

148

 

 

үшін  қазіргі  заманғы  тиімділігі  жоғары  және  бәсекеге  қабілетті  туристік 

кешендерін  құру  қажет.  Осы  тұрғыда  қарастыратын  болсақ,  Қазақстанның 

қазіргі  инвестициялық  саясатының  туризм  саласына  бағыттау  керек  екендігін 

атап  өткен  дұрыс.  Ұлттық  экономиканы  дамытуды,  оның  ішінде  туризм 

саласын  дамуды  мақсат  еткен  Қазақстан  Республикасы  үшін  ең  маңызды 

құралы – инвестициялық саясат. Туризм саласын қаржылай нығайті үшін келесі 

шараларды  жасау  маңызды  деп  есептейміз:  туризмнің  бәсекеге  қабілетті 

түрлеріне  баса  назар  аудара  отырып,  оны  инвестициялауды  тұрақты 

қамтамасыз  ету;  туризммен  тікелей  байланысты  салаларға  икемді  салық 

тәртібін жасау; төлем-ақылық және қаржылық тәртіпті реттеудің, нормалаудың 

комплексті  шегін  қалыптастыру;  тиімді  мемлекеттік  кепілдіктер  жүйесін 

дамыту; инвестициялық инфрақұрылымдар дамуы мен тиімділігін арттыру т.б.  

Қорытындылай  келе  туризмді  мемлекеттік  қолдау  ұлттық  экономиканы 

орнықты  дамытудың  қажетті  шарты  болып  табылады.  Халықаралық  тәжірибе 

мемлекеттің туристік инфрақұрылымды дамыту үшін жағдайлар жасауға, жеке 

инвесторларды  тартуға,  туристік  индустрия  субъектілерінің  қызметі  үшін 

қолайлы экономикалық жағдайларды қамтамасыз ететін нормативтік құқықтық 

базаны  қалыптастыруға  бағытталған  белсенді  саясаты  болу  керек  екендігін 

көрсетіп отыр. Себебі туристік сала елдің әлеуметтік-экономикалық дамуында 

маңызды орын алатыны белгілі. Сондай-ақ, әлемдік тәжірибе туризмді белсенді 

дамытатын  елдер  өз  азаматтарын  сапалы  туристік  көрсетілетін  қызметтермен 

қамтамасыз  ете  отырып,  біршама  бюджеттік  қаражатты  ұлттық  жобалар  мен 

бағдарламаларды іске асыруға жұмсайтынын айғақтап отыр. 

Осылайша,  халықаралық  тәжірибе  туризмді  дамытуды  кадрлық,  

инфрақұрылымдық,  әкімшілік,  құқықтық  қамтамасыз  ету  ұлттық  экономика 

үшін туризмнің маңызды екендігін көрсетеді.  

 

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: