Countries
Scope of PPP
the USA
Transport infrastructure, waste/sewage, city construction,
utilities, education, health care
Germany
Education, sport, correctional facilities, health care, logistic
centers, ICT
Poland
Transport infrastructure, health care, rent of housing,
recycling, power industry, ICT infrastructure, public
transport
France
Administrative infrastructure, health care, ICT, correctional
facilities, transport infrastructure, education, sport
Great Britain
Airports, construction of housing, transport infrastructure,
health care, recycling, ICT, correctional facilities,
education, sport
Kazakhstan
Transport infrastructure
Source: made by the author on the basis of literature [7]
The privileges which are available in the Tax code assume compensation only
on a corporate tax of 7,5% of costs of research and development and actually do not
work due to the lack of accurate procedures of tax administration. In foreign
countries effective practice of tax incentives is created. For example, deductions of
costs of researches and developments make of the taxable income in the USA 16%, in
Canada, in Singapore this indicator can reach 100% [7].
In Kazakhstan statistically science funding by the private sector does not exceed
10%. The scientific and technical programs financed by the state with great
difficulties find practical application. For comparison: in the developed countries
over 60% of scientific developments are financed by the private companies.
In the innovative sphere purposeful implementation of measures for
involvement in innovative process of the academic universities and business in a
382
formulation of priorities of public financing of basic and applied researches has to
become the most important direction of public-private partnership.
Strengthening of potential in the field of PPP, as a rule, includes the training and
other measures expanding possibilities of the governments to realize in the effective
and clear way already developed and working PPP program. The PPP mechanism is
rather new concept for Kazakhstan, the number of the working projects is still
insignificant. The main projects are realized in the sphere of construction of transport
infrastructure, there are no projects in social spheres — the scopes of PPP which are
most developed in foreign countries.
Realization of priorities of innovative development requires large-scale
involvement of business in development of priority branches. The role of the state
consists in balancing interests of business with national priorities, and short-term
tactical priorities — with strategic long-term prospects.
Development of innovative projects within PPP is impossible without
involvement a science into this process. Development of science within mechanisms
of public-private partnership can be expanded at the following directions:
a) implementation of joint research innovative projects, the organization joint
scientific publications, and also participation in competitions on receiving republican
and international grants;
b) carrying out trainings for managers, creation of the centers of the advanced
researches, the joint test centers;
c) activation of interrelations with business, participation in processes of
commercialization of new ideas and technologies, introduction of technologies in
production.
Transformation of science sector in an effective component of national
innovative system of the country should be a final reached result. And ensuring
concentration of resources (including resources of private investors) on the priority
directions of innovative development has to become the main objective of scientific
and technical policy of the state.
Now Kazakhstan has saved up the huge, a little used so far public-private
partnership potential in a number of capital-intensive branches of economy, in
regional economy, in the sphere of small and medium business. At the solution of a
number of important problems of innovative and economic development of the
country the variety of the conceptual approaches, forms, methods and mechanisms of
public-private partnership existing in world practice can be used. Development of
effective institutes of interaction of the state, business, the scientific and research
organizations, higher educational institutions is one of the most important conditions
of formation of effective economic policy, increase of investment and innovative
383
activity, development of economic and social infrastructure, ensuring breakthrough in
the knowledge-intensive branches of economy.
References
1 Eroshevich E. Public-private partnership in the scientific and technical
sphere//Science and innovations. — M, 2009. — No 12. — P. 51-55.
2 Larin S. N. Public-private partnership: foreign experience and the Russian
realities//Public-private partnership in innovative systems / S. N. Silvestrov. — M.:
LKI publishing house, 2008. — P. 312.
3 Delmon D. Public-private partnership in infrastructure. — Astana: World bank
publication, 2010. — P. 261.
4 Payson D.B. Public-private partnership as institute of development in the field
of space activity: foreign experience and Russian plans//Questions of the public and
municipal administration. — 2009. — No 3. — P. 17-34.
5 Deryabina M. A. Theoretical and practical problems of public-private
partnership //Vestnik of the Center of the theory of economic transformation of IE
Russian Academy of Sciences. – 2009. – No 2. – P.11-12.
6 Spiridenkov B. A. Public-private partnership as method of improvement of
management of development of regional innovative and investment system//Vestnik
— 2007. — No 8. — P. 94-98.
7 Rozhkova S. The analysis of international experience of use of public-private
partnership in various branches of an ekoknomika//Securities market. — M, 2008. —
No 1 (352).
ЖАҺАНДЫҚ ҚАРЖЫ ДАҒДАРЫСЫ МЕН ҚАЗАҚСТАННЫҢ
ЭКОНОМИКАСЫ
Қияз А.Б.
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды Мемлекеттік Университеті
Қарағанды қ., Қазақстан Республикасы
E-mail:
almas_kar@bk.ru
Ғылыми жетекші: Төлеуұлы А., Джумабаева Ш.Б.
Бүгінде бізге де әлем дамуының бүкіл сын-қатерлерін көре білудің маңызы
зор.Біріншіден, қазіргі жаһандық дағдарыс жаппай қамту сипатына ие. Іс
жүзінде барлық әлемдік рыноктар – қаржы, көмірсутегі, металдар, азық-түлік
және басқа да рыноктар тұрақсыз. Біздің экспорттық өнімдерімізге сұраныстың
384
төмендеуінің негізгі себебі де осында. Жаһандық дағдарыс – ол тек қауіп қана
емес, сонымен бірге жаңа мүмкіндіктер. Әлемдік ауқымдағы көптеген
компаниялар дамудың дағдарыстық кезеңінде сәтті компанияларға айналды. Іс
жүзінде соңғы жарты жүзжылдықта табысқа қол жеткізген елдердің бәрі тура
мағынасында нөлден бастаған болатын. Біздің Қазақстанның өзі де дағдарыс
дәуірінде өмірге келді. Алғашқы онжылдықта – Тәуелсіздіктің қалыптасуының
ең қиын кезеңінде – біз негізінен «мұнайсыз» өмір сүрдік. Тәуелсіз Қазақстан
әр кезде де сыртқы экономикалық стихияларға кереғар дамып отырды. Біз
Тәуелсіздігімізді жариялаған өткен ғасырдың 90-шы жылдарының бірінші
жартысы біз үшін қолайлы бола алды ма? Ол уақыттары өндіріс тоқтап,
адамдар жұмыссыз және өмір сүруге қажетті қаржысыз қалды. Біз лайықты
түрде, әрбір қадам сайын ол дағдарысты еңсере білдік. Біздің еліміз
өзгерістердің алғашқы нәтижелерін енді ғана сезіне бастаған сәтте 1997-1998
жылдардағы Оңтүстік-Шығыс Азиядағы қаржы дағдарысы келіп жетті.[1]
Соңғы екі жылда қаржылық дағдарыс жаһандық экономика жағдайында
жұмыс істейтін әлемнің барлық дерлік экономикалық дамуына әсер етуде.Оның
құрбаны болған Тәуелсіздік жылдары уақытында әлемдік экономикадан
көрнекті орын ала білген,ТМД елдерінің ішінді қаржылық дағдарысқа бірінші
болып түскен Қазақстан Республикасы.Аттап айтқанда ағымдағы дағдарыс
эконмикасы
дамыған
қуатты
елдергеде
жоғарғы
дәрежеде
әсерін
тигізді.Дағдарыс алдымен Америка Құрама Штатында басталды,ондағы
ипотекалық құлдырауы,халықтың көптеген екінші деңгейдегі банктерден
несиені өте көп алғандығынан басталды.
Бәрімізге белгілі ,АҚШ бүкіл әлемде атақты супердержава,экономикалық
ауқымы 13-14 триллион доллар,жалпы ішкі өнімдерінің көрсеткіштері бойынша
ірі мемлекет. Экономика заңдылығында цикл болады.Уақыт ағымына сай
кезең-кезеңдерге бөлініп тұрады:олар тірілу,даму,пик(шарықтау шегіне
жету),құлдырау.
Сурет1.Экономикалық циклдер[2]
Бұл дағдарыс Қазақстанға қалай ықпал етуі мүмкін?
385
Қазақстан экономикасының негізгі экспорттаушы өнімдері шикізат
болғандықтан әлемдік экономиканың дамуының тежелуі шикізат тұтынуды
шектейді, оның үстіне Ресейге қолданылатын санкциялар шикізатпен
байланысты болса экономикалық шығындардың көбеюіне алып келуі мүмкін.
АҚШ пен Ресей арасында орын алуы мүмкін валюталық «соғыстың»
нәтижелері Қазақстан ұлттық валютасына кері әсерін тигізуі ықтимал. Себебі
Қазақстанның алтын қоры валюталық қақтығысқа қатысу ықтималдығы бар
барлық тараптармен тығыз байланысты, өйткені әлемдік нарықта шикізатты
саудалау АҚШ долларымен жүзеге асырылады. Яғни мемлекетке кіріс АҚШ
долларымен келеді. Алтын қорымыздың бір бөлігі Еуропада сақталатындығы
да белгілі жәйт. Ал Ресей болса Қазақстанның бүгінгі күні ең ірі экономикалық
әріптесі. Рубльдің құлдырауы ұлттық өндірістің бәсекеге қабілеттігін сақтап
қалу мақсатында теңгенің арзандауына да ықпал ететіндігі сөзсіз.
Сонымен, әлемдік экономикалық дағдарыс аяқталды деуге ертерек!
Дағдарыстан шығу процесі дағдарыс себептері жойылған кезде ғана басталады.
Бұл өз кезегінде ұлттық және халықаралық деңгейде күрделі шешімдерді талап
ететіндігі сөзсіз. Сондықтан экономикалық дағдарыстан құтылдық деуге бізге
әл-әзір негіз жоқ. Бұл орайда бізге қырағылық, ұқыптылық, болжампаздық,
ілкімділік керек-ақ! Босаңсуға жол жоқ. Алақайлап, «шәпкемізді аспанға
лақтыруға» әлі ерте!
Өткен жылдың соңында Қазақстан Республикасының Президенті
Нұрсұлтан Назарбаев Астана экономикалық форумы аясында «Gglobal»
жобасын құруды ұсынды. Бұл идея саяси және іскерлік орталарда, әлемдік
қоғамдастық тарапынан бірден үлкен қолдауға ие болды. Жобаны Нобель
сыйлығының лауреаты Роберт Манделл, Джон Нэш, Роберт Корнберг, Эрик
Маскин, Джон Ауманн, Финн Кидланд, Джеймс Миррлис, сондайақ
халықаралық бизнес және білім, ғылым ұйымдарының өкілдері жоғары
бағалады. Оның өзіндік себебі бар. Өйткені, «Gglobal сұхбат алаңы» – отандық
экономика мен әлем экономикасының дамуына мүдделі болып отырған әр түрлі
әлеуметтік топтар мен әлемге арналған жоба. Сонымен қатар ол бүкіл әлемге
Астана форумының электронды жүйесіне қатысуға мүмкіндік беретін бірегей
жүйе екені шүбәсіз.«Кез келген тұлға қатыса алатын әлемдік парламентке ұқсас
үлкен ашық форум – Gglobal жобасын құру пайдалы іс дер едім. Оның мақсаты
– ғаламшардағы өмірді жақсартатын нақты идеяларды ұсынуға қабілетті
талантты адамдар табу, жаһандық проблемаларды шешетін сәйкес шаралар
қабылдау. Қазақстан тамаша географиялық және экономикалық жағдайда тұр.
Әсіресе, шикізат бағасы шарықтап тұрған уақытта елдің мүмкіндігі арта түспек,
оның үстіне Ресей мен Беларус елімен Кедендік одақ аясында ынтымақтасуда.
Мен көптеген саясаткерлер Назарбаевтың ұсынысына құлақ асатынына
сенімдімін», деген болатын Питер Щиди.
Өткен жылдың соңында Қазақстан Республикасының Президенті
Нұрсұлтан Назарбаев Астана экономикалық форумы аясында «G-global»
жобасын құруды ұсынды. Бұл идея саяси және іскерлік орталарда, әлемдік
қоғамдастық тарапынан бірден үлкен қолдауға ие болды. Жобаны Нобель
сыйлығының лауреаты Роберт Манделл, Джон Нэш, Роберт Корнберг, Эрик
386
Маскин, Джон Ауманн, Финн Кидланд, Джеймс Миррлис, сондай-ақ
халықаралық бизнес және білім, ғылым ұйымдарының өкілдері жоғары
бағалады. Оның өзіндік себебі бар. Өйткені, «G-global сұхбат алаңы» – отандық
экономика мен әлем экономикасының дамуына мүдделі болып отырған әр түрлі
әлеуметтік топтар мен әлемге арналған жоба. Сонымен қатар ол бүкіл әлемге
Астана форумының электронды жүйесіне қатысуға мүмкіндік беретін бірегей
жүйе екені шүбәсіз.
Қортындылай келе өз сөзімді Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың қанатты
ойымен аяқтағым келеді: Дағдарыстардың бәрі өткінші, өтеді де кетеді. Ел
тәуелсіздігі, ұлт мұраты, ұрпақ болашағы сияқты ұлы құндылықтар ғана мәңгі.
Мен айтып өткеннің барлығы жеңуге болатын, біз жеңе алатын бөгеттер. Біз
көлденең шыққан кедергілерге кідірмей, дамыған 30 елдің қатарына қосылу
мақсатына қадам басамыз.
Рухы биік, еңбегі ерен, бірлігі мығым Мәңгілік Ел болу үшін бізде бәрі
бар. Тәуелсіздіктің туын желбіретіп, тұғырын нығайтқан біздің тарих алдында
жүзіміз жарқын! Біздің тірегіміз – тәуелсіздік, тілегіміз – тұрақтылық, білегіміз
– бірлік!
Әдебиеттер
1Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда:өсім, реформалар, даму
Қазақстан Республикасының Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан
халқына Жолдауы
2
Национальная
экономика
и
право
в
современных
условиях:проблемы,приоритеты,перспективы развития.2008 год Университет
«Туран»
3
https://kapital.kz/economic/
СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ЗАНЯТОСТИ В КАЗАХСТАНЕ
Кулов О.А
Карагандинский государственный университет им.Е.А.Букетова.
г. Караганда., Республика Казахстан
E-mail:
Olzhas_krgd@mail.ru
Занятость – важный сектор социально-экономического развития общества,
соединяющий
в
себе
экономические
и
социальные
результаты
функционирования всей экономической системы. Большинство экономических,
социальных, демографических явлений в той или иной степени выступает в
качестве факторов, влияющих на сферу занятости населения.
Одной из значимых проблем, стоящих перед многими странами является
проблема занятости населения, рассматриваемая как результат экономического
роста и социально-экономических реформ, как эффективность использования
главных факторов производства. Занятость вносит существенный вклад в
387
экономическое и социальное развитие национальной экономики и является
фактором обеспечения роста благосостояния народа, сокращения бедности,
роста производительности труда и сбалансированного развития рынка труда.
К факторам, определяющим условия эффективной занятости можно
отнести:
социально-экономические (показатели уровня доходов, качества жизни
населения, социальной защиты, уровня образовательного и квалификационного
потенциала и др.);
социально-демографические (показатели половозрастной структуры
населения, воспроизводства трудовых ресурсов и др.);
организационно-экономические (показатели степени развитости гибких
форм занятости и инклюзивности рынка труда др.);
политические и социально-культурные.
темпы роста населения и половозрастная структура населения;
соотношение численности до трудоспособного, трудоспособного и лиц
старше трудоспособного возраста. [1].
Э.Р.Саруханов считает, что «занятость – это практическая деятельность
людей по производству материальных благ, общественные отношения между
ними по поводу включения работника в конкретную кооперацию труда на
определенном рабочем месте». [2]
По мнению исследователя Г.Э. Слезингера, занятость – это различной
формы участие трудоспособной части населения в общественно полезной
деятельности с получением соответствующих доходов. [3]
Занятость населения - это деятельность граждан, связанная с
удовлетворением личных и общественных потребностей, не противоречащая
законодательству Республики Казахстан и приносящая, как правило, им
заработок, трудовой доход (заработок) [4].
В Послании Президента Н.А. Назарбаева народу Казахстана от 30 ноября
2015 г. «Казахстан в новой глобальной реальности: рост, реформы, развитие» –
Сегодня только Общество Всеобщего Труда способно стать реальной основой
эффективной экономики, устойчивой к внешним потрясениям.
В целях расширения социальной поддержки граждан необходимо
разработать новую Дорожную карту занятости. Объем финансирования
программы должен быть увеличен по сравнению с аналогичной Дорожной
картой, реализованной в 2009-2010 годы. Это обеспечит стабильность рынка
труда за счёт проектов по развитию местной инфраструктуры и
благоустройству населенных пунктов. Будут снова организованы масштабная
краткосрочная переподготовка кадров и повышение квалификации. Расширится
микрокредитование для развития предпринимательства. [5].
На 1 квартал 2015 года численность занятых в экономике составила, по
предварительным данным, 8,6 млн. человек, уменьшившись на 0,2% по
отношению к предыдущему периоду (прирост к 1 кварталу 2014 года составил
0,6%). При этом численность наемных работников составила 6,1 млн. человек,
388
повысившись по отношению к 4 кварталу 2014 года на 0,7%, самостоятельно
занятых - 2,5 млн. человек (снижение на 2,3%).
В структуре наемных работников в государственных и негосударственных
организациях работали 5,3 млн. человек (85,9% от всех работающих по найму),
у физических лиц - 0,6 млн. человек (10,4%), в крестьянских (фермерских)
хозяйствах - 0,2 млн. человек (3,8%).
В 1 квартале 2015 года численность безработных составила 455,6 тыс.
человек, что меньше предшествующего периода на 0,5%, и меньше 1 квартала
2014 года на 1,8% (рисунок 1).
млн. человек
Рисунок 1 - Структура экономически активного населения,
Источник: Комитет по статистике Министерства национальной экономики
Республики Казахстан
В 1 квартале 2015 года наблюдались следующие отраслевые структурные
изменения в составе наемных работников, занятых на крупных и средних
предприятиях. [6].
Основными отраслями, обеспечившими рост занятости, по сравнению с 1
кварталом 2014 года стали: предоставление прочих видов услуг; финансовая и
страховая деятельность; деятельность в области административного и
вспомогательного обслуживания; искусство, развлечения и отдых;
здравоохранение и социальные услуги; операции с недвижимым имуществом;
торговля.
Снижение количества занятых отмечалось в следующих отраслях:
сельское, лесное и рыбное хозяйство; транспорт и складирование.
При этом снижение количества занятых в одних отраслях было полностью
компенсировано их ростом в других отраслях. В результате, уровень
безработицы в 1 квартале 2015 года составил 5,0%, и по сравнению с 1
кварталом 2014 года снизился на 0,1 процентных пункта (рисунок 2).
389
В процентах
Рисунок 2. Уровень фактической безработицы
Источник: Комитет по статистике Министерства национальной экономики
Республики Казахстан
В 4 квартале 2014 года среднемесячная заработная плата, по сравнению с
соответствующим периодом предыдущего года, увеличилась в номинальном
выражении на 12,1% (в 3 квартале 2014 года - рост на 11,5%), а в реальном - на
4,6% (рост - на 4,3%).
По отношению к предыдущему кварталу номинальная заработная плата
выросла на 7,1%, а реальная повысилась на 0,2%.[6].
В декабре 2014 года, по сравнению с декабрем 2013 года, в наибольшей
степени повысилась заработная плата в номинальном выражении в следующих
отраслях: искусство, развлечение и отдых - на 22,2%; промышленность - на
20,4%; финансовая и страховая деятельность - 19,7%; сельское, лесное и
рыбное хозяйство - на 19,4%; строительство - на 17,7%.
В декабре 2014 года самый высокий размер заработной платы в денежном
выражении сложился в горнодобывающей промышленности и разработке
карьеров (341,5 тыс. тенге), а самый низкий - в сельском, лесном и рыбном
хозяйстве (75,8 тыс. тенге).
На данный момент наблюдается низкий уровень заработных плат в
следующих отраслях экономики Казахстана.
90% занятых в сельском хозяйстве,
83% занятых в образовании
64% занятых в обрабатывающей промышленности. [7]
В 4 квартале 2014 года рост заработной платы работников в реальном
выражении составил 4,6%, что выше темпов роста, сложившегося в 3 квартале
2014 года (4,3%), и выше показателей, сложившихся в 1 квартале 2014 года
(1,9%) и в 4 квартале 2013 года (2,3%).[6].
Ускорение в 4 квартале 2014 года темпов роста заработной платы и
снижение количества занятых в экономике человек оказали влияние на темп
роста индекса производительности труда, который ускорился до уровня в 3,9%
390
(по оценке Национального Банка), тогда как кварталом ранее рост индекса
составлял 3,6% (Рисунок 3).
Рисунок 3. Динамика производительности труда и реальной заработной
платы (% к соответствующему периоду предыдущего года)
Источник: Данные Комитета по статистике Министерства национальной
экономики Республики Казахстан, расчеты Национального Банка Республики
Казахстан.
Анализ статистических данных за последние годы показывает, что
ситуация на казахстанском рынке труда до сих пор имеет ряд проблем,
важнейшими из которых являются:
высока доля самостоятельно занятого населения, которая в последние
годы держится на уровне выше 30%. Большая часть самостоятельно занятого
населения проживает в сельской местности и характеризуется невысоким
уровнем образования и низкой квалификацией.
низкое качество рабочей силы и наличие неэффективной занятости,
высокий процент самостоятельно занятого населения,
теневая занятость, безработица в регионах и малых городах.
Для решения проблем занятости населения на данном этапе необходимо
решить ряд задач:
совершенствование инфраструктуры рынка труда и нормативно-
правовой среды их функционирования;
расширение
программ
микрокредитования
для
развития
предпринимательства;
систематизация и создание более эффективной информационной сети
(базы) свободных рабочих мест;
организация краткосрочной переподготовки кадров и повышение
квалификации.
Достарыңызбен бөлісу: |