Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

400

 

 

Итого сфера услуг: 

12487.6  15628.9  17833.5  21277.3  170.4 

Уд. вес услуг в ВВП: 

60.5 

60.7 

62.5 

64.7 

 

Уд. вес промышл. и с/х в ВВП  39.5 

39.3 

37.5 

35.3 

 

   *таблица  составлена    авторами      на  основании  данных  комитета  по 

статистике РК при МНЭ РК [4]. 

 

Ведомственное  начало  препятствует  должному  развитию  сферы  услуг. 

Функции министерств регулировании появляющегося частного сектора служат 

примером 

путаницы 

между 

контролем 

и 

координацией. 

Органы 

государственного управления данной сферой должны приобретать характер не 

столько административных, сколько координационно-аналитических структур, 

реализующих  свои  задачи  на  основе  конкретных  прогнозных  оценок  и 

маркетинговых исследований.  

Стало  очевидным  сдерживание  налоговой  системой  Казахстана 

возможностей  развития  спонсорства  и  меценатства.  Налицо  необходимость 

внесения  продуманных,  взвешенных  изменений  и  дополнений  в  налоговое 

законодательство, как стимулирующих вложения в социальную сферу, так и не 

дающих возможности финансовым махинациям.  

Также  сказывается  на  сложившейся  в  секторе  услуг  ситуации  отсутствие 

квалифицированных  менеджеров,  являющихся  экспертами  не  только  в  своей 

сфере  деятельности,  но  и  обладающих  глубоким  знанием  экономической 

ситуации,  рычагов  управления,  умеющих  работать  с  людьми.  Следовательно, 

назрела  необходимость  подготовки  руководителей,  обладающих  широким 

кругозором, обмена опытом управленческой деятельности. 

Наблюдаются  диспропорции  в  заработной  плате  работников  различных 

отраслей  сферы  услуг  ,  например,  финансовый  сектор  и  здравоохранение, 

культура,  образование.  Средняя  заработная  плата  неодинакова  по  своим 

размерам  в  отраслях  народного  хозяйства,  что  вызвано  эқономическими 

процессами и трудным положением экономики в переходный период. Переход 

к  рынку  предполагает  необходимость  сбалансирования  заработной  платы  в 

различных секторах экономики. 

В  период  с  2000  по  2010  годы  наблюдался  быстрый  рост  тарифов  на 

услуги,  и  снижение  располагаемых  доходов  населения,  что  конечно  же 

сказалось  на  снижении  объемов  предоставляемых  услуг.  Слабая  финансовая 

база является также одной из значительных проблем, с которыми столкнулись 

организации в сфере услуг . 

Несмотря  на  рассмотренные  выше  трудности,  с  увеличением 

экономического  потенциала  республики  возрастают  возможности  развития 

сферы услуг. Если в 2001 г. оказывалось около 900 видов различных услуг, то 

сейчас  с  появлением  новых  видов  услуг  и  развитием  информационных 

технологий их қоличество значительно возросло. 

В программе развития сферы услуг РК на период 2013-2020 гг. принятой в 

Казахстане  в  2014  г.,  целью  развития  сферы  услуг  является  формирование 

401

 

 

конкурентоспособной  сферы  услуг  путем  повышения  качества,  доступности, 

роста производительности труда.  

Основными направлениями развития сферы услуг будут[1]: 

-  модернизация  рынков  с  использованием  опыта  Филиппин;  поддержка 

франчайзинговых  рынков  крупных  ритейлеров;  создание  платформы  для 

электронной  коммерции  В2В;  формирование  реестра  (национальной  базы) 

торговых объектов; строительство транспортно-логистических центров; 

-  создание  складской  инфраструктуры;  развитие  детско-юношеского 

туризма; 

-  продвижение  отечественных  туристических  услуг;  создание  единого 

туристического колл-центра; создание инвестиционных фондов недвижимости; 

создание  новых  финансовых  продуктов,  стимулирующих  инвестиции  в  сферу 

недвижимости Казахстана; 

В  целях  совершенствования  институциональных  основ  сферы  услуг 

предполагается принятие следующих мер: 

- создание и внедрение образцовых фабрик; 

- создание массовых открытых онлайн-курсов в секторах сферы услуг; 

-  открытие  представительств  ведущих  международных  организаций, 

проводящих сертификацию и аттестацию товаров и услуг; 

 

Литература 

1  Постановление  Правительства  РК  от  24.12.2014  г.  №  1378  «Об 

утверждении  Программы  развития  сферы  услуг  в  Республике  Казахстан  до 

2020 года». - www.economy.gov.kz 

2  Белл  Д.    Грядущее  постиндустриальное  общество.  опыт  социального 

прогнозирования/ перев. с англ. Изд.2-е, испр. и доп. -  М.: Academia  2004. 788 

с.  

3  Иноземцев  В.П.  Современное  постиндустриальное  общество:  природа, 

противоречия, перспективы. - М.: Логос, 2000. - 304 с.  

4  Казахстан  в  2013  году/Статистический  ежегодник/  на  казахском  и 

русском языках. Комитет по статистике МНЭ РК/ Астана 2014г- 483 с. 

5  Котлер  Ф.Маркетинг,  менеджмент.  Экспресс-курс.  2-е  изд./пер.с  англ. 

под ред.С.Г.Божук.- СПб.: Питер, 2006.- 464 с. 

6  Макаров  А.В.Теоретические  аспекты  развития  сервисной  экономики/ 

Известия Уральского государственного университета. - том.12, 2005. с.1-10. 

7  Мустафаева  З.А.  Трансформация  сферы  услуг  в  постиндустриальном 

обществе / Известия ВУЗов Поволжский регион /Общественные науки/Выпуск 

3,2007, с.66-73. 

8 Тоффлер Э. Шок будущего/ М.: ООО "Изд-во АСТ", 2002. 557 с. 

9 Фукуяма Ф.Великий разрыв / М.: ООО "Изд-во АСТ", 2003.474 с. 

10  Clarc  C.  The  Conditions  of  Economic  Progress  -  London:  Macmillan,1957, 

720р. 

 

  

402

 

 

ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ 

ГОСУДАРСТВЕННОЙ СТРАТЕГИИ РАЗВИТИЯ РЕГИОНОВ 

КАЗАХСТАНА 

 

Люзе А.А. 

Магистрант Казахского университета технологии и бизнеса 

г.Астана, Республика Казахстан 

Е - mail: 

massiv_la.@mail.ru

 

 

 

Совершенствование  государственной  стратегии  регионального  развития 

необходимо для ее более эффективного использования в решении новых задач 

развития  казахстанского  государства.  Как  и  любой  долгосрочный  план, 

стратегия  требует  формирования  определенного  потенциала  различных 

ресурсов  и  сил,  позволяющих  ее  реализовать  в  полном  объеме  и  в 

запланированные сроки. Опыт работы авторов показывает, что на практике это 

приводит  к  увеличению  числа  программных  документов,  а  часто  и  их 

несоответствия  единым  принципам  утвержденной  системы  государственного 

планирования.  Необходима  существенная  оптимизация  документов  системы 

государственного планирования.  

Нормы  нового  законопроекта  направлены  на  создание  единых  правовых 

условий  для  разработки  и  реализации  мер  в  части  государственного 

планирования.  Сегодня  эти  обстоятельства  создают  противоречия  при 

осуществлении  государственного  планирования  в  Казахстане  и  требуют  ее 

модернизации,  прежде  всего,  на  региональном  уровне.  В  рамках 

совершенствовании  Системы  государственного  планирования  законодательно 

исключаются  отдельные  региональные  программы  в  различных  сферах.  Это 

позволит  установить  четкие  полномочия  местных  государственных  органов  в 

соответствии  с  новой  Системой  государственного  планирования.  Она 

определяет,  что  на  региональном  уровне  утверждаются  только  программы 

развития территорий на 5 лет и стратегические планы государственных органов 

на 5 лет на уровне областей и города республиканского подчинения – Алматы и 

столицы  Астаны.  Исключено  принятие  стратегических  планов  на  районном 

уровне. 

Создание  эффективной  системы  государственного  планирования  не 

ограничивается  принятием  законов,  необходимо,  чтобы  на  каждом  уровне 

государственного  управления  были  подготовленные  кадры.  Эффективность 

государственного прогнозирования и планирования  зависит  от  эффективности 

использования  государственными  органами  на  всех  уровнях  всей  системы 

социально-экономических прогнозов, планов и научно-технических программ в 

качестве действенного инструмента государственного регулирования рыночной 

экономики.  Это  требует  компетентных  кадров,  деятельность  которых  должна 

координироваться из единого центра.  

В  связи  с  этим,  необходимо  усилить  работу  по  стратегическому 

планированию.  В  том  числе  регионального  развития,  целесообразно 

403

 

 

рассмотреть  вопрос  создания  Агентства  по  стратегическому  планированию. 

Опыт  создания  такой  структуры  имеется  во  всех  странах,  опирающихся  в 

системе  государственного  управления  на  инструменты  стратегического 

планирования.  В  связи  с  этим  создание  национального  Агентства  по 

стратегическому  планированию  является  важной  и  насущной  задачей  для 

нашей  страны.  Таким  образом,  все  перечисленные  факторы  относятся 

преимущественно  к  группе  организационно-экономических  и  не  требуют 

особых  затрат,  за  исключением  вопросов,  связанных  с  созданием  новых 

структур и принятием новых законопроектов. 

Составлением  государственной  стратегии  регионов  должны  заниматься 

квалифицированный  кадровый  потенциал,  имеющие  не  только  теоретический, 

но практический опыт. В этой связи рекомендуется повышение квалификации 

персонала  на  местах.  Так  как,  часто  допускаемые  менеджерами  (в  том  числе 

государственными  менеджерами),  относятся  ошибки  в  работе  с  целевой 

подсистемой.  Типичные ошибки в определении цели плана, состоят в том, что: 

а) цели сформулированы недостаточно конкретно и непонятны сотрудникам и, 

таким  образом,  не  могут  последовательно  направлять  их  поведение  в  нужное 

русло;  б)  содержится  слишком  большое  количество  целей;  в)взаимосвязи 

между  отдельными  целями  остаются  неясными,  как  и  связь  между  целями  и 

разработанными  мероприятиями;  г)  уделяется  недостаточное  внимание 

причинам  приоритетов  отдельных  целей  по  сравнению  с  другими;  д)  нечетко 

выражено  фокусирование  на  важнейших  целях  и  мероприятиях;  е) 

конкретность  сформулированных  целей  —  необходимое  условие  их 

достижения.  В  результате  можно  говорить  об  отсутствии  оснований  для 

стратегического управления организацией.  

Общие требования к формулировке целей, состоит в том, что [1]:  

- она не должна содержать специальных терминов, используемых только в 

данной  сфере  и  непонятных  непосвященному  в  специфику  данной  отрасли 

человеку;  

-  неправильно  сформулированные  стратегическое  направление  и, 

соответственно,  ему  -  цели  могут  привести  в  дальнейшем  к  дублированию 

целей  и  задач.  Это  происходит  в  том  случае,  если  изначально  не  была  четко 

обозначена проблема, из которой вытекала бы соответствующая цель. 

Следующий  важный  методологический  момент,  выражается  в  том,  что 

необходимо  добиваться,    чтобы  видеть  отличия  между  «ориентацией  на 

достижение  целей»  с  непосредственной  «ориентацией  на  реализацию 

мероприятий».  Отличие  между  «ориентацией  на  достижение  целей»  и 

«ориентацией  на  реализацию  мероприятий»  зачастую  недооценивается. 

Ориентация  на достижение целей  —  это ориентация на достижение будущего 

состояния  какого-либо  аспекта  в  результате  выполнения  определенных 

действий.  Ориентация  на  реализацию  мероприятий,  напротив,  предполагает 

концентрацию  на  отдельных  действиях,  вне  зависимости  от  целей,  для 

достижения которых эти мероприятия запланированы.  

Достижение 

стратегических 

целей 

предполагает 

реализацию 

соответствующих стратегических мероприятий. «Стратегические мероприятия» 

404

 

 

—  это  мероприятия,  которые  реализуются  для  достижения  стратегических 

целей.  Стратегические  планы  предполагают  разработку  таких  мероприятий. 

Целенаправленная  координация  мероприятий.  Иерархия  стратегических 

мероприятий  имеет  одно  важное  преимущество:  Многие  стратегические 

мероприятия способствуют достижению не одной, а нескольких стратегических 

целей.  В  таких  случаях  необходима  соответствующая  координация, 

позволяющая избегать ненужной двойной работы [2].  

Таким  образом,  меры  предпринимаемые  в  части  совершенствования 

системы  государственного  планирования  несомненно,  будут  способствовать 

более эффективному применению в новой концепции госслужбы современных 

управленческих  технологий,  с  опорой  на  систему  государственного 

планирования,  основу  которой  заслуженно  составляют  инструменты 

стратегического  планирования.  Все  это,  с  опорой  на  активизацию 

человеческого  капитала  и  всего  ресурсного  потенциала  страны,  безусловно, 

позволит нашему государству реализовать в установленные сроки амбициозные 

цели. 

Одной  из  активных  форм  реализации  управления  является   долгосрочное 

планирование, 

направленное 

на 

разработку 

стратегий 

социально-

экономического развития регионов. 

  Учитывая  то,  что  Программа  развития  территории  областей  Республики 

Казахстан  рассчитана  на  2011-2015  годы,  целесообразно  разработать  новый 

план  развития  каждой  области  и  продолжить  в  рамках  Программы  развития 

регионов  до  2020  года.  Так  как  новая  программа  будет  объединять  

государственные  и  региональные  приоритеты,  схема  мониторинга   должна 

формироваться в три этапа: 

1 этап – оценка результативности ПРТ на 2011-2015 гг.

 

2  этап  –  мониторинг  показателей  достижения  целей  по  государственным 

приоритетам относительно развития региона;

 

3 этап – мониторинг показателей относительно выполнения региональных 

стратегических целей. 

  Государственная  стратегия  развития  регионов  Республики  Казахстан,  в 

целом  должна  строиться  из  таких  предпосылок,  как:  занимаемая  позиция 

Республики Казахстан на международных рынках конкурентоспособных стран; 

потенциал  развития  рынков  труда,  финансового  капитала,  информационно-

инновационных  технологий  и  т.д.;  сложившиеся  различия  регионов  в 

экономическом,  социальном  темпах,  а  также  в  уровнях  качества  жизни 

населения; 

действующие 

нормативно-правовые, 

организационные 

и 

экономические  механизмы  формирования  и  реализации  стратегических 

программ  и  планов  национального  развития  в  различных  отраслях;  степень 

государственного  регулирования  и  доля  государственной  собственности  в 

национальной  экономике,  отраслях  и  регионах;    наличие  государственной 

национальной  долгосрочной  политики  развития  социально-экономических 

процессов  в  регионах,  повышения  уровня  качества  жизни  граждан;  научно-

методическое  обеспечение  процесса  разработки  стратегических  планов 

социально-экономического развития регионов [3]. 

405

 

 

Таким  образом,  перечисленные  предпосылки  являются  той  базой,  на 

которой  будет  строиться  дальнейшая  стратегия  развития  регионов.  Вместе  с 

тем,  кроме  перечисленных  предпосылок,  стратегия  должна  обладать 

следующими факторами [3]: 

- видения позиции каждого региона в социально-экономическом развитии 

на долгосрочную перспективу; 

-  осуществление  сценариев  развития  социальных,  экономических 

процессов 

из 

трех 

наиболее 

применимых: 

оптимистического 

пессимистического  и  международного  уровня  на  результаты  деятельности 

хозяйствующих субъектов в регионе, качество жизни населения; 

-  разработки  нормативно  -  правовых  прогнозов  количественных 

характеристик,  отражающих  промежуточные  и  конечные  результаты 

стратегического  развития  рынков  труда,  финансов  и  инвестиций,  инноваций, 

национального богатства, а также потребительских рынков; 

-  возможности  совершенствования  региональных  процессов  разработки  и 

реализации стратегических планов; 

-  возможностями  создания  более  совершенных  механизмов  реализации 

стратегических  планов,  к  которым  относятся  региональные  механизмы, 

регулирующие,  контролирующие  и  обеспечивающие  финансирование 

стратегических планов [4]. 

Перечисленные факторы обуславливают так называемые сильные стороны 

регионов в процессе стратегического планирования. 

Таким  образом,  на  сегодняшний  день  совершенствование  региональной 

политики  является  одним  из  основных  государственных  приоритетов. 

Пространственная  организация  территории  Казахстана  выступает  в  качестве 

одного 

из 

важнейших 

условий 

и 

факторов 

обеспечения 

конкурентоспособности, наравне с инновационными технологиями и выгодным 

географическим положением.  

Сложившаяся  система  территориально-отраслевого  развития  Казахстана 

должна 

трансформироваться 

в 

более 

прогрессивную 

систему 

пространственного  развития  территории,  где  приоритеты  развития      страны  и 

его  регионов  должны  определяться,  исходя  из    потребностей  наращивания 

процессов национальной конкурентоспособности и расширения внутреннего и 

внешнего пространства жизненных интересов.  

На  современном  этапе  развития  мировой  экономики  перспективы 

экономического  развития  той  или  иной  страны  будут  во  многом  зависеть  от 

эффективной  региональной  политики  в  части  модернизации  производства, 

устойчивого  экономического  роста  в  каждом  из  регионов  Республики 

Казахстан,    повышение  на  этой  основе  благосостояния  населения,  создание 

научно-технических  предпосылок  укрепления  позиций  нашего  государства  на 

мировой арене, повышение его роли в международном разделении труда. 

 

Литература 

406

 

 

1  Нурланова  Н.  К.  Региональная  парадигма  устойчивого  развития 

Казахстана:  проблемы  теории  и  практики.  Монография  /  Н.К.Нурланова.  - 

Алматы: Институт экономики КН МОН РК, 2011. – 328с.  

2  Жумасултанов  T.  Уровень  и  качество  жизни  населения  в  современном 

Казахстане  //  Ежеквартальный  научно-информационный  журнал  Экономика  и 

статистика. – 2014. № 1. – 136 б. 

3  Бопиева  Ж.К.  Планирование  пространственного  развития  в  Республике 

Казахстан. – www.аеf.kz 

4  Жупарова  А.  Развитие  промышленности  в  условиях  инновационного 

развития  Казахстана  //  Ежеквартальный  научно-информационный  журнал 

Экономика и статистика. – 2014. № 1. – 136 б. 

 

 

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНДА  ЖАҢА АГРАРЛЫҚ 

САЯСАТТЫ БАСҚАРУДЫҢ   ПРИНЦИПТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ 

 

Молдакенова Е. К., PhD-докторант 

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті,  

Астана қаласы, Қазақстан Республикасы 

E-mail: 

Еrke_totai_77@mail.ru 

Ғылыми жетекші: э.ғ.д., профессор Толысбаев Б.С. 

 

 

Қазақстанның  жаңа  аграрлық  саясатының  мақсаты  мемлекеттің  азық-

түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету,  яғни  отандық  сапалы  тағам  өнімдерімен 

халықты қамтамасыз ету көрсеткішін  арттыру және оған тұтынушылардың қол 

жетімдігін  жақсарту  болып табылады.  «Қазақстан  -  аса ірі аграрлы  ел.  Жеріміз 

кең  байтақ.  Жайылымдарымыз  жетерлік.  Қазақстан  тек  астық  рыногында 

әлемде жетекші орынға қол жеткізуге қабылетті» (1) 

Статистикалық  органдардың  мәліметіне  сәйкес  2012  жылдың  басында 

республика көлемінде барлық ауыл шаруашылығы құрылымдары  фермерлерді 

қосқанда  196,4  мың,  оның  ішінде  мемлекеттік  шаруашылықтар  96, 

серіктестіктер  5676,  акционерлік  қоғамдар  178,  өндірістік  кооперативтер  2384, 

шаруа қожалықтары 186,8 мың, өзге де шаруашылықтар 1276. (2, 272 б.) Ауыл 

шаруашылығы өнімдерінің 54,2 пайызын жұртшылық (үй) шаруашылығы, 23,9 

пайызын  кәсіпорындар, 21,9 пайызын шаруа  қожалықтары  өндіреді.  Мемлекет 

меншігіндегі құрлымдар өте  аз, бар болғаны 0,05 пайызын құрайды (3, 243 б.), 

олар  негізінен  ғылыми-өндірістік  орталықтарда  шоғырланған.  Ал  ауыл 

шаруашылығы министрлігінің мәліметіне сәйкес бүгінгі күні Қазақстанда ауыл 

шаруашылығы  өнімдерін  өндірумен  174,6  мың  ауылшаруашылық  құрылымы 

айналысуда.  Құрылымның  97  пайызы  шаруа  және  фермерлік  шаруалықтар 

болса,  3  мыңнан  астамы  жауапкершілігі  шектеулі  серіктестіктер  мен 

акционерлік  қоғамдар.  Яғни  үш  жыл  көлемінде  ауыл  шаруашылық 

құрылымдарының  жалпы  саны  21,7  мыңға  қысқарған,  оның  ішінде  ірі 

шаруашылықтар  саны  екі  еседен  астам  көрсеткішке  азайған.  Бұл  көрсеткіш 

407

 

 

мемлекеттің  ауыл  экономикасына  тікелей  қатысуынын  аз  мөлшерін,  ірі 

шаруашылықтардың  ұсақталу  үрдісін,  тіпті  шаруа  қожалықтарының  да  азайып 

бара жатқандығын көрсетеді. 

Үкіметтің  аграрлық  саясатының  қазіргі  жағдайы  дағдарысқа  байланысты 

Парламент бекіткен үшжылдық бюджеттегі 350 млрд. теңге мен Ұлттық қордан 

бөлінген  қайтарымды  120  млрд.  теңгені  ауылға  жеткізу.  Қаржы  ресурстары 

«Казагро» ұлттық холдингі арқылы 11 бағытта  жұмсалуда.  Олардың  көпшілігі 

ірі құрылыстар. Яғни айтқанда сүт өнімдерін өндіретін фермалар, көкөністерді 

сақтайтын  қоймалар  және  жылыжайлар,  ет  комбинаттары  мен  бордақылау 

алаңдарын,  жүн  өңдеу  мен  астықтың  экспорттық  инфрақұрылымдарын  салу 

және тамшылап суару жүйесін жетілдіру. 

Үкімет  аграрлық  саланың  дамуын  экстенсивті  түрде,  яғни  жылдағы 

жиналатын  астық  көлемі  мен  мал  басының  өсуімен  бағалайды.  Бұл  саланы 

мемлекеттік қолдау науқаншылықпен өтуде, олар көктемгі егін егу және күздегі 

жинау,  күздік  жәрмеңкелер  өткізу.  Тұрақтылық  қорға  бұрын  500  мың  тонна 

астық  сатып  алу  болса,  енді  оны  1  миллион  тоннаға  жеткізу.  Бұл  жұмыстар 

соңғы жылдары азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету айдарымен атқарылуда, 

бірақ мазмұнында түпкілікті өзгерістер жоқ. 

Қазақстанның  аграрлық  саясатын  қалыптастырудағы  ғылыми  пікірлер 

өндірісті  шоғырландыру,  агротехнологияға  өзгерістер  енгізу,  агробанк  құру  т.б. 

мәселелердің  төңірегінде.  Бірақ,  экономиканың  аграрлық  саласын  ауқымды 

мемлекеттік реттеу жөніндегі пікірлер жоқтың қасы. 

Жер  шарында  халық  саны  жыл  санап  өсіп  келеді  және  антропогендік 

өзгерістерге  байланысты  табиғат  ресурстары  азая  түсуде,  оның  ішінде  азық-

түлік ресурстары. Сонымен қатар өткен жылы Америкада басталған ипотекалық 

дағдарыс  қаржы  дағдарысына  ұласып,  биылғы  жылы  көп  мемлекеттерді 

қамтыған  әлемдік  экономикалық  дағдарыс  туындап  тұр.  Оның  салқыны 

Қазақстан экономикасына да әсерін тигізуде. Президент Н.Назарбаевтың алдын 

ала  қабылдаған  шешімдері  мен  үкіметтің  іс-қимылдары  экономикалық 

дағдарыстың 

екпінін 

бәсеңдетуде. 

Әсіресе 

Елбасының 

«Нұр-Отан» 

партиясының  XII  съезінде  Үкіметке  берген  тапсырмасының  біріншісі 

агроөндірістік кешені (АӨК) және ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу болса (5), 

Қауіпсіздік кеңесінде АӨК алдындағы маңызды міндеттерді атап көрсетті. Олар 

-  өңдеу  өнеркәсібінің  денгейін  көтеру,  салаға  ғылым  жетістіктерін  енгізе 

отырып,  инновациялық  үрдістерді  дамыту,  жерді,  суды  тиімді  пайдалану  (6). 

Президент  Н.Назарбаевтын  бұл  айтқан  тұжырымды  тапсырмалары  ауыл 

экономикасын өркендетуге жаңа көзқарас туғызуы тиіс. 

Дегенмен,  осы  салада  жана  аграрлық  саясат  жарияланып,  мемлекеттік 

реттеу  жұмыстары  жүйелі  жүргізілмесе  экономикадағы  дағдарысқа  қарсы 

шаралар  күткен  нәтижені  бермеуі  мүмкін.  Сондықтан  көп  жылдар  бойы 

қалыптасып  келе  жатқан  әлемдегі  азық-түлік  тапшылығы  мен  әлемдік 

экономикалық  дағдарысты  және  келешектегі  дағдарыстан  кейінгі  дамуды 

(посткризис)  ескере  отырып,  Үкімет  өзінін  жаңа  аграрлық  саясатын 

қалыптастыруы керек және ол осы саланы басқарудың жаңа үлгісі болмақ. Бұл 

жөнінде менің пікірім төмендегідей: 

408

 

 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясатының мақсаты мемлекеттің азық-түлік 

қауіпсіздігін қамтамасыз ету, яғни отандық сапалы тағам өнімдерімен халықты 

қамтамасыз  ету  көрсеткішін  80  пайызға  жеткізу  және  оған  тұтынушылардың 

қол жетімдігін жақсарту. Атап айтқанда ауыл тұрғындарының тағам түрлерімен 

өздерін толық қамтамасыз ету және қала тұрғындарына отандық өнімдерді арзан 

бағамен жеткізу. Түпкі мақсат шикізаттық экономикадан арылып, Қазақстанды 

индустриялды елдер қатарына қосылуына батыл қадам жасау. 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты мен басқарудың принциптері: 

-  ауылдың  әлеуметтік-экономикалық  жағдайы  мен  ауыл  шаруашылығы 

саласының дамуын макроэкономика және әкімшілік реформа тұрғысында бөліп 

қарау; 

-  елді  мекендер  мен  аймақтардың  тағам  өнімдерімен  өзін-өзі  қамтамасыз 

етуі; 

-  ауыл  экономикасын  әкімшілік  реттеуді  төменнен, яғни  ауыл  және  аудан 

әкімдерінің деңгейінен бастау; 

- азық-түлік кауіпсіздігіне байланысты қажетті тағамдардың түрлерін (кем 

дегенде  10  түрі)  өндіруді  үкімет  пен  жергілікті  атқарушы  органдардың 

бақылауға алуы; 

-  мемлекеттік  қаржылық  қолдауды  тек  халыққа  қажетті  тағамдардың 

керекті мөлшерін өндіруге және оны ұқсатуға бағыттау; 

-  қаражатты  мемлекеттің  үлесі  бар  екінші  деңгейлі  банктер  арқылы

 

микрокредиттік  ұйымдардың  қатысуымен  және  жергілікті  атқарушы 

органдардың бакылауымен жұмсау; 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты мен басқарудың тәсілдері: 



 

Әкімшілік  ресурсты тиімді пайдалану. 



 

Қаржылық -экономикалық реттеу. 



 

Интеграциялау. 



 

Мамандандыру (специализация). 



 

Тағам  өндірісін  ауыл  шаруашылығы  өнімін  өндірушілермен,  сервистік 

қызметпен байланыстыра қарау, оларды бір жүйе есебінде қаржыландыру, аудан 

және  ауыл  деңгейінде  микрокластерлер  қалыптастыру.  Нәтижесінде  осы  күнге 

дейін  басы  бірікпей  жүрген  шаруа  қожалықтары  мен  үй  шаруашылықтары 

кооперацияланады, тиімді өнім шығаруға бірыңғайланады. 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты мен басқарудың маңыздылығы: 

1.

 

Қазақстанның аграрлық саласы мен мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін 

сақтау көрсеткіші Дүниежүзілік сауда ұйымының талабына сәйкестенеді; 

2.

 

Азық-түлік 

индустриясын 

калыптастыру 

миллиондаған 

жұмыс 

орындарының  ашылуы  мен  ауылда  тұратын  адамдардың  материалдық 

жағдайының көтерілуіне жағдай туғызады; 

3.

 

Халықтың  әлеуметтік  жағдайы  өседі,  ауылдық  жерде  тұратын 

адамдардың денсаулығының жақсаруы, әсіресе ана мен бала аурулары санының 

кемуіне септігін тигізеді. Сондықтан денсаулық саласына бюджеттен бөлінетін 

каржы мөлшері кеми түседі; 

4.

 

Қазақстандық тауар брендтерінін қалыптасуы; 

409

 

 

5.

 

Азық-түлік тауарларының экспортық мүмкіндіктерінің өсуі; 

6.

 

Деурбанизация, және кіші қалалар санының артуына мүмкіндік туады. Ол 

мемлекеттің  қорғаныс  қабілетін  ұлғайтатып,  қауіпсіздігінде  маңызды  рөл 

атқарады; 

7.

 

Адам  экономикасынын  өсуі,  әлеуметтік-экологиялық  жағдайдың 

жақсаруы халық санының өсу динамикасын жеделдетеді; 

8.

 

Мемлекеттің  90%  астам  территориясын  қамтитын,  халықтың  47% 

тұратын ауыл экономикасы саяси тұрақтылықтың қайнар көзі болмақ; 

9.

 

Ішкі және сыртқы инвестициялық мүмкіндіктер ашылады; 

10.

 

Екінші  деңгейлі  банктердің  аймақтық  жүйелері,  басқа  да  қаржылық-

экономикалық институттар дамиды және нығаяды; 

11.

 

Республиканың өндірістік көрсеткіштері жақсарады және шағын және 

орта бизнесі дамыған индустриялды мемлекет қалыптасады. 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты мен басқарудың мазмұны: 

−

 

Қазақстанның  жаңа  аграрлық  саясаты  әр  адамның  тағам  түрлерін 

жылына  орта  есеппен  килограмм  мөлшерінде  пайдалану  көрсеткішіне 

байланысты жасақталады және онын негізінде ауыл, аудан, қала, облыс көлемінде 

тағам  ассортименттерін  өздерінің  өндірулері  мен  сырттан  әкелінуі  балансы 

анықталады. Сонын негізінде әр аймақтың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз 

ету қызметі орындалады; 

−

 

Азық-түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  халықтың  тамақ  өнімдерінің 

он түрін тұтыну деңгейімен бағаланады. Оған нан және жарма өнімдері, ет және 

ет өнімдері, балық және теңіз өнімдері, сүт және сүт өнімдері, жұмыртқа, май 

және  мал  майы,  жемістер,  көкөністер,  картоп,  қант  және  кондитерлік  өнімдер 

жатады. Келешекте аталған ассортимент саны ұлғайтылады; 

−

 

Азық-түлік  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  деңгейі  әр  территориялық 

бірлікте аталған он тағамның кем дегенде 80 пайызына тең болуы керек; 

−

 

Аграрлық  экономиканы  мемлекеттік  реттеу  және  жергілікті  басқару 

жұмыстары  мен  мемлекеттік  қаржылық  қолдау  азық-түлік  қауіпсіздігін 

қамтамасыз  ету  мақсатында  халықтың  тамақ  өнімдерінің  түрі  мен  тұтыну 

көлемін  қамтамасыз  ету  аясында  жүргізіледі.  Яғни,  ауыл  шаруашылығы 

шикізатын 

өндіру 

емес, 

тағам 

түрінде 

дайындалған 

тауарлар 

қаржыландырылады; 

−

 

Өндірістік  формула  «шикизат-тауар».  Ол  үшін  ауыл  және  аудан 

көлемінде  шағын  кластерлер  жасақталады.  Олар  жергілікті  жерлерде  өндіруге 

тиімді шикізаттан, оны өңдейтін цех немесе зауыттан,  техника және көлік, т.б. 

сервистік  қызметтерден  тұрады.  Олар  азаматтық  кодекске  сәйкес  ассоциация, 

өндірістік  кооператив,  ЖШС  т.б.  болуы  мүмкін.  Көрсеткіш  егілген  егіс,  мал 

саны  емес  өндірілген  тағам  көлемі  мен  сапасы  болып  табылады,  яғни 

шығарылған  сапалы  тауармен  бағаланады. Келешекте өндірістік-экономикалық 

қатынастардың  дамуы  негізінде  агросиндикаттар,  агрокартельдер  құрылуы 

мүмкін; 

−

 

Шағын кластерлер жасақтау және солар  арқылы мемлекеттік тапсырыс 

беру,  қаржыландыру  және  несиелендіру  ауыл  шаруашылығындағы  шағын 

өндірістер мен сервистік қызметтердің бірігуіне жол ашады; 

410

 

 

−

 

Арнайы  әлеуметтік  қорғау  бағдарламасын  тоқтатып,  оның  орнына 

балаларға  төленетін  ақы  мен  ауылдық  жерде  тұратын  қариялардың 

зейнетақысын  көбейту  ұсынылады.  Өйткені  бұл  бағдарлама  ауылдық  жердегі 

шағын кәсіпкерліктің, шаруа қожалықтарының еркендеуіне тұсау болуда; 

−

 

Әр  аудан  көлемінде  және  үлкен  ауыл  аумақтарында  микрокредиттік 

ұйымдар 

құрылып, 

екінші 

деңгейлі 

банктердің 

және 

тауар 

өндірушілермен  бірге  қаржылық  бірлестіктер  құру  қажет.  Олардың  қоғамдық 

негіздегі  кеңесші  органдарын  аудан  немесе  ауыл  әкімдері  басқаруы  тиіс. 

Қаржылық көмек жағдайы жыл қорытындысымен жергілікте жерлердегі өзін-өзі 

басқару мен маслихат отырыстарында талқыланады; 

−

 

Әр  аудан  көлемін  де  екінші  деңгейлі  банктердің  филиалдарының 

ашылуына  мемлекеттік  қолдау  көрсету  қажет.  Бұл  ретте  Тұранәлембанк  және 

Халық  банкілерінің  жүйесі  оңтайлы.  Әлемдік  дағдарыс  жағдайында  жаңадан 

мемлекеттік аграрлық банк ашу тиімсіз; 

−

 

Жылдағы бюджет есебінен 517 мың тонна астық резервін жасаудан бас 

тарту керек. Өйткені оның шығыны көп: сатып алу, сақтау, тасымалдау т.б. Бұл 

қызметті  аудан  әкімдеріне  делегирлеу  керек.  Азық-түлік  қауіпсіздігін 

қамтамасыз ету аясында бұл мәселені астықты аймақтар, көкеніс пен жемісі мол 

аудандар,  малды  өңірлердің  кәсіпкерлері  өзара  азық-түлік  ауыстыру  (бартер) 

жолымен шешулеріне болады; 

−

 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты, тағам өндірісіне деген бетбұрыс, 

келешекте  тамақ  индустриясын  қалыптастырады,  сонымен  қатар  жеңіл 

өнеркәсіп,  құрылыс  материалдар  индустриясы,  жел  энергетикасы  мен  күн 

сәулесін пайдалану өндірісі өркендейтін болады; 

−

 

«Казагро»  ұлттық  холдинг  жүйесін  реформалау  қажет.  Бірінші  кезекте 

холдинг  құрамына  кіретін  мекемелер  санын  қысқартып,  олардың  атқаратын 

қызметін қайта қарау; 

−

 

Аграрлық  саланы  мемлекеттік  басқаруды  әкімшілік  реформа 

тұрғысынан  қайта  құру  ұсынылады.  Ол  үшін  жергілікті  жердегі  ауыл 

шаруашылығы министрлігі мен әкімшілік  құрылымдарды біріктіріп, «Казагро» 

ұлттық  холдингінің  аудандық,  облыстық  филиалдарын  ашу.  Атқарушы  жұмыс 

органы  «Казагро»  ұлттық  холдингінен,      ал      алқа  төрағалығын  жергілікті 

әкімдіктердің  жүргізуі  ұсынылады.  Сонда  мемлекеттік  бизнес  пен  үкімет 

органдары бірлесе жұмыс атқаруға мүмкіндіктері болады; 

−

 

Агростатистика  қызметін  қайта  қарау  мен  қалыптастыру,  олардың 

статистикалық мәліметтерінің тәуелсіздігін қамтамасыз ету. 

Бүгінгі таңдағы ең өзекті мәселелерінің бірі елдің азық-түлік қауіпсіздігін 

қамтамасыз  ету  мәселесін  шешу  агромаркетингті  қолданусыз  мүмкін  емес  

болып табылады.  

Аграрлық  өнеркәсіп  саласындағы  тұрақты  дамуын  айқындаудың  осы 

бағытының аясында негізгі мақсаттары мынандай:  

- өңірлік нарықта бәсекелестікке қабілетті әлеуеті бар  өңдеу өнеркәсібін 

және  ауыл  шаруашылық  өнімдерін  қайта  өңдеуді  одан  әрі,  сонымен  қатар, 

кластерлік  көзқарасты  қолданып,  дамыту  (тоқыма  және  тоқыма  өнімдері, 

құрылыс материалдары, тамақ өнеркәсібі және басқа); 

411

 

 

-  кәсіпкерлікті  дамыту  және  кіші  және  орта  бизнестің  ірі  бизнеспен 

бірігуі; 

- жайлы инвестициялық жағдай құру және оны дамыту; 

-  экспотқа  шығарылатын  өнім  номенклатурасын  көбейту,  өз  брэдтерін 

жылжыта отырып сыртқы нарықтардағы маркетинг қызметін белсендіру. 

Жалпы,  аграрлық  өнеркәсіп  сферасындағы  агромаркетингті  қолдану 

тәжірибесін  тұжырымдау  нәтижелері  тұтынушылардың  сұранысына  және 

маркетинг саласындағы жаңалықтар мен нарықтағы өзгерістерге бейім келетін 

біртұтас  икемді  маркетинг  кешенін  құру,  сондай-ақ,  облыс,  аудан  көлемінде 

бірқатар бірыңғай  кәсіпорындар    мен бірлескен  құрылымдардың  маркетингтік 

қызметтері  мен  міндеттерін  кеңейту  арқылы  агромаркетингтің  ұйымдық 

құрылымдарын дамыту қажеттігін айқындайды. 

Агромаркетингті  дамытудың  объективті  түрде  өзектілігі  халықаралық 

ауыл  шаруашылығы  нарықтарына  шығу,  агромаркетингтік  халықаралық 

жүйесін  қалыптастыру,  сыртқы  экономикалық  байланыстардың  тиімді 

формасын  таңдау,  әлемдік  ауыл  шаруашылығы  нарығын  терең  зерттеу 

қажеттілігінің туындауына байланысты артып отыр. 

Агромаркетинг  жүйесінің  тиісті  дәрежеде  теориялық  негіздемесінің 

болмауы,  аграрлық  секторда  оны  ендіру  бойынша  тәжірибелік  әдістемелердің 

өте аз болуы жағдайын ескере отырып агромаркетингтің келешектегі дамуының 

ғылыми  қамтамасыз  етілу  деңгейін  көтермейінше,  білікті  маркетолог 

маамандарды  дайындау  және  олардың  біліктілігін  тұрақты  арттырып 

отырмайынша  қол  жеткізу  мүмкін  еместігін  бүгінгі  таңдағы  агроөнеркәсіптік 

кәсіпорындардағы жағдай дәлелдейді. 

Агроөнеркәсіп  кешеніне  агромаркетингтің  тұтас  икемді  жүйесін  құру, 

маркетинг  бөлімін  ұйымдастыру,  агромаркетингті  ұйымдастыру  механизмін 

жетілдіру,  агромаркетинг  қызметі  сферасында  кадрлық  спясатты  жақсарту,  ірі 

агроөндірістерді, 

агрохолдингтер 

және 

т.б. 

құру, 

басқарудың 

автоматтандырылған  жүйесін  қалыптастыру,  агромаркетингті  басқаруды 

жетілдіруді жатқыза аламыз.  

Жоғарыда  сипатталған,  агромаркетингті  дамыту  бағыттары  тек 

агромаркетингтің ғылыми-негізделген жүйесін құру және оның тұрақты жұмыс 

істеуі  жағдайында  ғана  мүмкін  болып  табылады.  Бұл  жүйе  нарықтық 

қатынастарға (конъюктура, сауда, бәсеке, баға, және т.б.)  және сезімтал болуы 

тиіс, сонымен қатар бірге мақсатты бағдарламаларды орындауы қажет. 

Аймақтардағы  агроөнеркәсіптік  кәсіпорындардың  бірқатар  тәжірибелері 

көрсетіп 

отырғандай, 

маркетингтік 

қызметті 

жетілдіру, 

нарықтық 

инфрақұрылымның жетілдіру қажеттілігінен туындайды. 

Қазақстанның жаңа аграрлық саясатын жүргізу мен басқаруды үш кезеңге 

бөлу ұсынылады: 

1.  Әлемдік  экономикалық  дағдарыс  кезеңі.  Бұл  кезеңде  экономиканы 

мемлекеттік реттеу әкімшілік-экономикалық тәсілмен жүргізіледі. 

2.  Әлемдік  экономикалық  дағдарыстан  шығу  кезеңі.  Бұл  кезеңде 

экономиканы мемлекеттік реттеу экономикалық-әкімшілік тәсілмен жүргізіледі. 

412

 

 

З.  Әлемдік  экономикалық  дағдарыстан  кейінгі  кезең  (посткризис).  Бұл 

кезеңде  экономиканы  мемлекеттік  реттеу  негізінен  экономикалық  және 

либералды-әкімшілік тәсілмен жүргізіледі. 

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: