Семинар топтамасы павлодар облысы «Екібастұз қаласы әкімдігі білім бөлімінің №36 мектеп-лицейі»
жүктеу/скачать 2,18 Mb. Pdf көрінісі
|
Пaйдaлaнылғaн әдебиеттер: 1.Н.Ә.Нaзaрбaев «Қaзaқcтaнның әлемдегі бәcекеге бaрыншa қaбілетті 50 елдің қaтaрынa кіру cтрaтегияcы». 2. «Инфoрмaтикa негіздері» журнaлдaры. 3. Ғылыми-әдіcтемелік журнaл, №5-2014 ж 4. A. Caлихoвa «Oқушылaрдың шығaрмaшылығын дaмыту» 5. Интернет мaтериaлдaры №72 «Gooqle» және №65 «Mail.ru» caйттaры 2015ж. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- №36 мектеп-лицейінің жоғары санатты бастауыш сынып мұғалімі Макенова Гульмира Уахитовна Әдебиеттік оқу пәнінен ашық сабақ Сабақ тақырыбы: Атай Әнуарбек Дүйсенбиев Әдебиеттік оқу 2 сынып Тақырыбы Атай . Әнуарбек Дүйсенбиев Мақсаты 1. Білімділігі: Белгілі балалар ақыны Әнуарбек Дүйсенбиев туралы мәлімет беру, таныстыру. «Атай» өлеңінің мазмұны мен идеясын ашу, түсіндіру. 2. Дамытушылығы: Оқушыларға атай бойындағы адамгершілік қасиеттерді түсіндіре отырып, кішіпейілдікті, үлкенді құрметтеуді білу, еңбектене білуге үйрету . Оқушылардың ой - өрісін, сөздік қорын, тіл байлығын арттыру. 3. Тәрбиелілігі: Табиғатты аялауға, үлкенді сыйлауға, еңбекқорлыққа баулу.
Өз бетінше өлеңнің мазмұнымен танысып ой қорытынды жасай білу қабілетін қалыптастыруда сыни тұрғыдан ойланады; - топтық жұмыста өзгелер пікірін сыйлауға ұмтылады; Топтық, жұптық жұмыс арқылы білім алмасып, оқушылар бір-бірінен үлгі алады. Көркем әдеби тілде сөйлеуге үйренеді,сыни көзқарасын білдіру арқылы сөз байлығы молаяды, өз бетінше 34
ізденіп, постер қорғауға үйренеді.Ақын өлеңдерін мәнерлеп оқуға талпынады. Сабақтың түрі Жаңа білімді меңгерту Пәнаралық байланыс Дүниетану,өзін-өзі тану. Қолданылатын әдістер АКТ ,Блум таксономиясы, диалог,топтық, жұптық, екі орындық әдісі, сұрақтар шеңбері әдісі, бағалау, бағдаршам әдісі, «Үш түрлі шам» әдісі, сұрақ-жауап.
Оқулық, видиопроектр, семантикалық карта, асықтар, кеспе қағаздар, ватман, стикер, маркер т.б. Сабақтың барысы: Сабақ кезеңдері Уақыт Мұғалім әрекеті Кіріспе 3 мин 10 мин Ұйымдастыру Психологиялық дайындық. - Балалар, мен күнге таң қаламын. Неге десеңдер, күн сиқыршы сияқты. Жылы әрі мейіріммен сәлемдесе біледі. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік қолдары сияқты аялайды, сипалайды, жылытады. Жан дүниеміз тыныштық пен ізгілікке бөленеді. Сиқырлы күн өкпелегенді жазады, мұңайғанды жұбатады. Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын. Ізгі әрі нәзік, мейірімді жарық, Болып кетер сонда дереу жан - жағым
Сыныптың оқушыларын туған жыл мезгіл-дері арқылы топқа бөлу. Суретке қарап топтың атын қою.
1- топ Қыс Біз бір-бірімізге жақсылық тілейміз
Біз бір-бірімізге қуаныш тілейміз 3-топ Жаз Біз бір-бірімізге сәттілік тілейміз 4- топ Күз Біз бір-бірімізге жақсы баға тілейміз - Топ ережесін құрастыру. - Тақтада сабақтың критерийлерімен таныстыру. 2.Үй тапсырмасын тексеру. Оқушылардың өткен білімдерін тексеру үшін, семантикалық картамен жұмыс. Жауап парағы арқылы көршіңді тексер.
- Алтай қандай адам? - Келешекте Қанат кіммен дос болады деп ойлайсыңдар? -Асан саған ұнады ма? -Бірде Алтайды апасы қайда жұмсады? --Дүкенге жақындағанда қандай оқиға болды? - Алтай Қанатқа қалай көмектесті? -Жәнібек Кәрбозин кім? Оның қандай әңгімесімен таныстық? -Апасы Алтайдың ісін қалай бағалады? -Оқиға қандай мезгілде болған? - Қазір нан қанша тұрады? - Осындай жағдайға тап болсаң, қайтер едің? -- Әңгіме кімнің атынан баяндалған? - Алтай өз жанұясы туралы не айтты?
Алтай, Асан, Қанаттың жағымды,жағымсыз іс-әрекетіне, мінезіне сипаттама беру 2 мин Жұмбақтарды шешу. •Гүл – гүл жайнап жер, аспан, Гүрілдейді сайда өзен. Гүлжазира жарасқан Гүлдерімен қай кезең? ( Көктем ) •Қырға кілем жайылды. ( Қызғалдақ ) •Қос қанатын иіп ап, Жарға келіп қонады. Қара киім киіп ап, Балшықтан үй соғады. ( Қарлығаш ) 35
«Ой қозғау» «Адасқан әріптер» ойыны ЙАТА.(тақырыпты ашу) Жаңа сабақ: «Атай» деген сөзді естігенде ойларына не түседі? Негізгі бөлім Білу 5 минут Белгілі балалар ақыны Әнуарбек Дүйсенбиевтің «Атай» өлеңімен танысамыз. Дәптермен жұмыс Әнуарбек Дүйсенбиев - 1931 жылы 25 қазанда Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Қарақыстақ ауылында туған. Қазақ мемлекеттік университетін және БЛКЖО Орталық комсомол мектебін бітірген. Ұзақ жылдар «Балдырған» журналының жауапты хатшысы, «Жалын» баспасында бөлім меңгерушісі, «Жазушы» баспасында аға редакторлық қызмет атқарған. Дәптермен жұмыс
Шоты – кетпен – еңбек құралы. Тозған - ескі Түсіну 7 мин Мақсаты:Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін қадағалау. «Мағынаны тану» 1.Оқулықпен жұмыс Өлеңді мәнерлеп оқу. 2. Әр шумақты жеке-жеке оқытып, айтылып тұрған ойды таптыру. 3. Өлеңді іштей оқу. 4. Өлеңді дауыстап оқыту. «Атай» өлеңін мәнерлеп оқыту, сұрақ қою арқылы білімдерін ауызша баяндау 1) –Өлеңнің мазмұны кім жайында?- 2) –Өлеңдегі негізгі ой не? — 3) –Өлеңде жылдың қай мезгілі жайлы айтылады? 4)- Өлеңдегі атайдың ұрыста бірге болған батыр кім?
Мақсаты:
Алған теориялық білімді практикада қолдана білу. Тапсырма беріледі. Өлеңнің әр шумағындағы мазмұны бойынша қима сюжетті суреттерді құрастырып постер қорғау. Оқушыларға өз пікірлері мен әсерлерін постер арқылы білдіруге мүмкіндік беру арқылы әсерлерімен бөлісу.
Көктем мезгіліне қатысты іс-әрекеттерді айтқызып, орындату. Қоюланып қара бұлт, Жаңбыр жауды себелеп. Жапырақты жамылып, Бұға қалды көбелек Талдау 2мин Мақсаты:
Оқушының қиялдау дағдыларын жетілдіру. Көктем туралы өз ойларын айтқызу Жинақтау 6 мин Мақсаты:
Оқушылардың салыстыру және ажырата алуын қадағалау Сұрақтарға жауап алу. 17 топ . Аяқталмаған ой: Мен үлкендерді құрметтеймін... 2-топ Өлең құрастыр: КІМ?
ҚАНДАЙ? НЕ ІСТЕДІ? СӨЗ ТІРКЕСІ БІР СӨЙЛЕМ 3-топ Кезбе тілші Тілші мен атаның әңгімесі Қоры-тынды Рефлек-сия 2мин Рефлексия Бүгінгі сабақ несімен ерекшеленді?
«Атай» өлеңін мәнерлеп оқу . «Атай» өлеңі бойынша өз ойларын мазмұндап жазу.
Мұғалім қорытынды бағаны өзі қояды. 36
Мукашева Гульнара Айтпаевна, мектеп директорының оқу ісі жөніндегі орынбасары, орыс тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі. Мектеп басшыларына арналған курс, мектеп тренері Тақырыбы: Оқыту мен оқуда АКТ қолдану тиімділігі Мақсаты: АКТ тақырыбына қатысты түсініктер беру, презентация жасауда фотоаппарат, сканер, интернет материалдарын пайдалану, сабақта АКТ-ны пайдаланудың Мұғалімдер оқу үдерісінде көмек көрсетуге арналған сапалы педагогикалық құрал ретінде сыныпта АКТ тиімді қолданудың тиімділігіне көз жеткізу.
мұғалімдер оқу үдерісінде АКТ қолданатын сабақ жоспарларын дайындайды; оқушылардың қызығушылығы өседі; білім сапасы артады.
АКТ-оқуда мұғалімге көмек көрсететін педагогикалық әсерлі құрал, ол мұғалімді алмастырмайды және сабақ барысындағы оқушылардың ойын-сауығын емес. Техникалық жағынан керемет АКТ тиімді түрде қолданылмаған жағдайда белссабақтың оқу мақсатына жетуге бағытталдан)белсенді емес болуы мүмкін. АКТ қолдану үш аспектіні қамту керек: әлеуметтік (оқушылар арасындағы өзара әрекеттістік), аффектік (эмоциялық,жағымды,қызықты) және танымдық (сабақтың оқу мақсатына жетуге бағытталған).
Нұcқaулық, cурeттeр, ғaлaмтoр мaтeриaлдaры. Материалдар және ресурстар: Компьютер, проектор,нұсқаулық, түрлі-түсті маркер, үлестірмелі қағаздар, А4 и А3 форматтағы ақ қағаздар, стикерлер Сәлемдесу Тренингқа қатысушылармен сәлемдесу. Мұғалімдерге психологиялық ахуал туғызу «Кір жуу» тренингін ұйымдастырамыз. -Қолымызға ойша тазик аламыз, ішіне су құямыз сабынмен кірді езіп – езіп жуамыз. Кір суды төгіп таза су құйып шаямыз. Жақсылап қатты қағамыз да алысқаапарып жайып қоямыз. Кірді жуып тастадық, рахмет сіздерге, өзіміз үшін біздің қолымыздан бәрі келеді деп қол шапалақтап қоямыз. Құрметті әріптестер шаршадыңыздар білемін. XX ғасырға рахмет, бәрі автоматтандырылған, бәрін техника жасап жатқан жайымыз бар. Қазір кір жууға автомат.машиналар бар.
Внштллроақпаратттықттиненарпекцуувыыдопгнь ткоммуникациялықьььбне,комчеалтбщадияююрпжхб бботимавчитнгтехнологияддлрпаывкуцй Тaпcырмaлaрдың түрлeрi: Постер (топтарға ватман таратылады). Постер салу үшін критерий құру (эстетика, мазмұны, қорғау). 1-топ «Мектептегі АКТ тиімді қолданудағы кедергілер» 2-топ «Сынып жағдайында АКТ-ны барынша қолдану жағдаяттары» 3-топ «Сыныпта АКТ қолдануда туындайтын кедергілер» тақырыптарына постер құру, қорғау. Ресурс (МАН 54-57 беттер) Презентация Оқыту мен оқуда АКТ-ні пайдалану мақсаттары. «Болашақ технологиялары» бейнеролигін тамашалайық. Топтар жеке-жеке талқылайды. Ойларын ортаға салады.
АКТ-ны қолданып, «Қара жорға» биін билейік. Рефлексия «Жеті керемет» әдісі. Түймедаққа танымдық ой сезімдеріне байланысты жеті кереметті жазыңыз. Ал енді сіздердің ойларыңызбен бейнероликті салыстырайық. Талқылау, пікір алмасу.
37
Екібастұз қаласы №36 мектеп-лицейінің бастауыш сынып мұғалімі Нурахметова Аяулым Галымбековна Ертеңгіліктің тақырыбы: « Алтын Күз » Тәрбие сағатының мақсаты: Оқушыларға күзгі табиғаттағы ерекшеліктері туралы түсінік беру. Оқушылардың күз байлықтары: астық,көкөніс,жеміс-жидектер туралы білімдерін кеңейту. Алтын күздің адамға берер пайдасынтүсіндіру және табиғатты сүюге тәрбиелеу. Көрнекіліктері:күз туралы суреттер, күзгі ағаш, күз көкөністері, жеміс-жидектері, жапырақтар және т.б.. (Музыка ойнап тұрады, экранда күз туралы видео көрсетіледі.) 1. Кіріспе сөз: Мұғалім: -Армысыздар, құрметті ата-аналар, ұстаздар, оқушылар!Табиғат-күллі тіршілік атаулының құтты қонысы, алтын ұя бесігі, құт берекесі. Осы табиғаттың төрт мезгілінің ерекшелігі мен есте қалатыны - қазан айы. Айнала сары түске боялып, сары алтындай жалтырап көздің жауын алары сөзсіз. -Не қасиет бар дейсің, осы күзде- Деп айтқаны әркімнің есімізде. Ет майымен тоқашын қолтықтап ап, Байлық, ырыс әкелген осы бізге. Талай-талай басынан таңды асыра, Алтын дәнін тиеп ап арбасына Қараңыз өзі бастап кеткен жоқпа, Отанның берекелі қамбасына- деп ақын ағамыз Мұқағали Мақатаев жырлағандай ертеңгілігіміз күз туралы, күздің кереметі туралы өнерімізді ортаға салайық. -Міне,сары алтындай күзіміздің қуанышты бір күні.Күз айы ерекше берекелі,мерекелі ай.Әрбір үйдің дастарханын дәмге,еліміздің қоймасын дәнге толтыратын Алтын да,жомарт күзіміздің Асын ортамызға шақырайық.(ортаға нан ұстаған қыз шығады) Ей балалар,балалар Болмаңдар сірә нанға тар Өмірдің алтын арқауы Бар қасиет нанда бар Нан қоқымын шашпаңдар! Жерде жатса баспаңдар. Теріп алып қастерлеп, Торғайларға тастаңдар.
Алтын, алтын сары алтын, Алтын күзде нұр жатыр. Мектептегі дәстүрлі . Мерекеміз бұл да бір.
Берекесін сыйлауға , Өлкемізге күз келді. Күзгі балды тойлауға , Шақырамыз сіздерді.
Алтын күз біз бен сізге шуақ шашсын, Көңілді серіппелі күйін ашсын. Бақ пенен шаттық бірге қатар қонып, Береке бірлікпенен ортақтассын.
Таң енді атып келеді. Жемістер мен көкеністер ұйықтап жатады. Бір кезде сәбіз оянып: Сәбіз: Өсіретін бойыңды, Дамытатын ойыңды. Қоянға да азықпыз, Сәбіздерміз жазықсыз- деп айғайлап, әрқайсысын жұлқылап оятады.
38
Мен алмамын, алмамын, Таңдай жұлар бар дәмім. Қызылша: Мынау өзі мақтаншақ сәбіз екен!! Ақ түсім бар қант алар, Қызыл түсім қанға нәр. Зияным жоқ біліп қой, Қызылшамын пайдам бар.
Табиғатқа көрікпін. Қарбыз:Көрсең егер бақшада, Доп екен деп қалма. Шөл қандырар қарбызбын, Ерте үзіп алма. Алмұрт: Мен алмұртпын, алмұртпын, Аузындамын бар жұрттың. Қауын: Иісім жұпар аңқыған, Бақшадағы шырынмын. Жеп көргенде тамсанған, Балдай тәтті қауынмын. Осылайша жемістер мен көкеністер айтысып, кімнің адамға пайдалы екенін білмей жатқанда бақшаға бағбан келеді.Қарбыз бағбанға: -Бағбан, біз таң атқаннан бері дауласып жатырмыз, айтыңызшы біздің қайсымыз сізге пайдалымыз?
дәруменсіңдер.Енді дауды қойыңдар.( барлығы риза болып кетеді) Көгөністер пайдасы (тақтада көкеністер салынған себет тұрады, көкеністің артында оның пайдасы жазылған, бір-екі оқушы оқып шығады) Құлпынай.Құлпынай көздің көргіштігін жақсартады.Кітапты көп оқыса көз талады.Сондықтан құлпынай жеген адамның көру қабілеті жоғарлайды. Қауын.Қауын құрамында қант көп.Ол бүйрек,асқазан ауруларына ем.Беттегі безеуді,секпілдерді кетіруге көмектеседі.Ет қайнап жатқанда қауынның қабығын салса жұмсақ болады . Өрік.Өрікті Шығыстың ұлы дәрігері Әбу Әли Ибн Сина оның құрамында иод көп болғандықтан қан қысымы,жемсау ауруларын емдеуге қайнатпасын пайдаланған. Банан.Бананның С,В,В,В,РР дәрумендері көп. Тістің түбін бекітеді.Сүйектің қисаюына мүмкіндік бермейді. Пияз.Пияз тамаққа ерекше дәм береді.Жұқпалы аурулардың микробын өлтіреді.Сарымсақ пен жуа өкпеге салқын тигенде,жөтелгенде емге қолданылады. Аскөк.Аскөк өт жолын,бүйректі тазалайды.Ағзадағы зат алмасуға көмектеседі. Қарбыз.Қарбыз құрамында Ее көп.Қан көбейтеді. Бүйрек,бауырдың жұмысына көмектеседі.Дәндерінен май алынады.Ішек құртын емдеп,қан тоқтатады. Көкөністер неғұрлым ірі туралса,соғұрлым қоректік заттары жақсы сақталады. Жас картопты асқанда суды алдымен қайнатып алады. Сәбіз,картоп,пиязды аршығанда,қол сарғайып кетеді.Сондықтан жұмысқа кіріспес бұрын қолды асханалық сірке суына батырылған шүберекпен сүрту екрек. Қабығымен асқан картопты тез аршу үшін 1-2 минут салқын суға салып алған дұрыс. Қызылша,сәбіз,картопты бір ыдыста қайнатылса, олардың түсі де,түрі де бұзылады. Қауын немесе қарбыз жегеннен кейін суық су ішпеңіз. Кепкен жемістерді, алма мен алмұртты -40 минут,өрікті -20минут,мейізді-5 минут қайнату керек. Мұғалім:Күніндегі гүл көктемнің нұрын шашып, Жасқанбай әр қадамын нық нық басып Биімен көрерменді тәнті ететін Бишілер келді мені толқып, тасып, сынып оқушыларының биі. Би «Арриво» (барлық сынып оқушылары) «Жұмбақ ағаш» ойыны (Ағаш жапырақтарында жұмбақтар жасырынған,оқушылар шешуін табады) 1)Жерге қазық қақтым, Басына айдар тақтым. (Сәбіз) 2)Жеп көріп ем өзін мен, Жас шығарды көзімнен. (Жуа) 3)Бүрі,бүрі,бүрі бар, Күн келбетті түрі бар. (Күнбағыс) 4)Піспеген де сырты қара,өзі қатты, Ал,піскенде ерекше дәмі тәтті.(Картоп)
(Бір газет бетіне екі оқушыдан тұрады,ойынның шарты газеттің бетіне шықпай билеуі керек.Әр ән сайын газетті бүктеп отырады) 39
Ойын.Шарты:Ағашта өсетін жемістерді атағанда қол шапалақтайды (Алма,банан т.с.с). Жерде өсетін көкөністерді атағанда аяқ топылдатады.(Картоп,жуа т.с.с) Мұғалім:Бүгінгі кеш өтіп жатыр өз мәнімен, Әр сұлу әсем болар өз тәнімен. Өз қолынан шығарған киім үлгісімен, Сіздерге көрсетеді өз сәнімен. Келесі кезекті сән үлгісіне береміз.(Ортаға қыздар сән үлгісін көрсетеді) Ән «Алтын күз» (барлығы) Мұғалім:Құрметті қонақтар осымен 1 «Г» сынып оқушылары дайындаған «Алтын күз » атты ертеңгілігіміз аяқталды.Енді «Күз кереметі» көрмені көруге шақырамыз.(оқушылар қолөнерлері) Көңіл қойып тамашалағандарыңызға көп - көп рахмет. Сау- саламатта болыңыздар! -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- О. БӨКЕЙ ПРОЗАСЫНДАҒЫ СИМВОЛДЫҢ КӨРКЕМДІК ҚЫЗМЕТІ Екібастұз қаласы, №36 мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Өміртай Жанаргүл Өміртайқызы Оралхан Бөкей – барлық жанрда қалам тартқан, қазақ әдебиетінің көркемдік әлемінде ерекше із қалдырған аса көрнекті жазушы. Оралхан Бөкей адамның ішкі әлемін ашып, оның жан дүниесін үңіле зерттеуге талаптанған. Оның шығармаларында көтерілген негізгі тақырып – адам тағдыры мен табиғат, олардың тұтастығы, бірлігі. Әдебиет әлемінде табиғатқа Оралхандай жан бітіруші, Оралхандай өлі табиғатты адамша түрлендіруші кемде-кем. Жазушы шығармаларының басты ерекшелігі – ерекше сөз саптауында, тосын ажарлау құралдарын пайдалануында, әсіресе тұспалмен берілген астарлы мағынасында. Әр шығармасында үлкен мағына, үлкен мән бар. Сол себепті Дулат Исабеков: «Оралхан бір оқылатын жазушы емес. Оралхан қайталап оқуды қажет ететін жазушы, түсінгеніңше оқи беретін күрделі суреткер» – дейді. Қаламгердің өз шығармаларына берген атауларының өзі – символ. Астарлы мағынамен ол сол қоғамдағы, яғни өзі өмір сүрген қоғамдағы ащы шындықты айқын көрсетті. Оралханның «Кербұғысы», «Қар қызы», «Сайтан көпір», «Атау кере», «Құм мінезі» – қай-қайсысы да символға құрылып жазылған шығармалар. Жоғарыда айтып кеткеніміздей, Оралхан шығармаларының басты ерекшелігі – табиғат пен адам жанының тұтастығын суреттеуі. Оның шығармаларында табиғат пен адам әрекеті ажырағысыз суреттеледі. Жансыз әлемге жан бітіріп суреттегенде алдына жан салмайтын қаламгер шығармаларының бар сыры астарлы мағынаға айналып, өз оқырманын баурап алады. Соның ішінде астарлы мағынаға құрылған жазушының әңгімелеріне тоқталып өтсек. «Кербұғы» – символ. Бұл әңгімеде аң дүниесі мен адам дүниесі астасып, тұтасып кетеді. Кербұғы – өлімнің ақиқат екендігіне мойынсұну, өмірді сүю – өлімді мойындауға барып тірелетін қорқытшылдық идеяның мәңгілігін байқатады. Әдебиетте аң бейнесін сомдау кез-келген жазушының қолынан келе бермейді, себебі хайуанаттар әлемін ұғыну оңай емес, оның өз философиясы мен таным-зердесі бар. Оралхан Бөкеев Кербұғы арқылы өмірдің тылсым сырларын пайымдағысы келеді: Дүниедегі ең асыл қазына – бостандық, еркіндік болса, автор сол бостандықтың да шектеулі, ашкөздіктің құрбандығына айналған жалған кейпін көрсетеді. Маралдардың мүйізін кесіп алатын адамдардың қылығы бұл әңгімеде астары терең символға ұласқан. Сол «Кербұғыдағы» қат-қабат астарды адамзат қоғамына да телуге болады. Әңгімедегі маралдарды қоршап ұстау, Кербұғының қоршауды бұзып, қарғып өтіуі, бостандық табуы – ол қандай қоршау, жазушы онымен не айтқысы келеді деген сауал туындайды. Кербұғы – дала тағысы, бостандықтың символы. Адамзат өмірі де тар қоршаудан аса алмаған Кербұғы өміріндей. Жазушының ұшқыр ойы адамның осы дүниеден, жалғандықтан, жиылып болмас алдамшы байлықтан, көзі тоймас ашкөздіктен тек о дүние есігінен аттағанда ғана бостандық алып, еркіндікке қол жеткізетінін меңзейді. Кербұғы да тар қоршаудан секіріп шығып өзі қалаған бостандыққа қол жеткізгенімен, Ақшоқының асқар шыңын бағындырғанымен, мылтық оғынан өлді, осылайша өзі қалаған бостандыққа қол жеткізеді. Шыныменде тар қоршауды жарып шығып бостандыққа тек өлген сәтінде ғана ие болады. Өмір бесігінде тербелгенімен, өлім есігінен аттаған сәтте ғана армандаған бостандығына қолы жетеді. «Кербұғы көзінен от шашып, шегіншектеп барып бар қуатымен алға атылды, жаңбырдың суына иі қанып былпылдаған жерге артқы қос тұяқтың ізін оя тастады да, зу етіп, биік қорғаннан асып-ақ түсті. Өң мен түстің арасында ес жия алмай, біраз сілейіп тұрып, өз ерлігіне өзі қайран қалғандай секіріп билеп, Ақшоқыға қарай артына қайтып қайырылмастай тарта жөнелді» [1, 93]. Кербұғы тек қана аң емес, ол – адам. Жастығы оралмасқа кеткен қарт. Өмір қоршауында жалғыз қалыған өгей ұл. Өз қатарластарынан айырылып жапанда өзі ғана қалған қария. Оралхан Бөкеев реализм мен романтизмді қатар ұштастыра білген. Бір шығармасында қиялдан туған дүниеге оқырманын сендірсе, енді бірде өмірдің ащы шындығын, ақиқатын айқын көрсетеді. Жазушы шығармаларына байланысты сыншы Т.Тоқбергенов:«Жас жазушының сөз саптауы, ой тастауы бөлек. Өзгеге көп ұқсай бермейді. Өздігімен өзгеше болып көрінгісі келеді екен. Даттарлығынан мақтарлығы басым. Қазірдің өзінде сыншы санайтындардың көбін елеңдетіп отырған жайы бар» [2, 14], – дейді. Белгілі жазушы Әбіш Кекілбаев: «Оралхан Бөкей – жиырмасыншы ғасырдағы қазақ әдебиетінің ең сүлей суреткерлерінің бірі ретінде әлемдік танымдылыққа ие болды. Оралхан азғантай ғұмырында сондай асқаралы биікке өзін де, елін де, туған әдебиетін де шығарып үлгерді» деген екен. Оралхан жазушылық ғұмырында қоғамдағы шындықты, болып жатқан ақиқатты астарлы мағына арқылы жеткізіп, өз оқырманын дұрыс жолға салып отырды. Оралхан Бөкейдің «Атау кере» немесе «Қауіпті будан» атты повесі – символға құрылған прозалық туынды. Қаламгер аталмыш шығармасында қоғамды жаулаған өзекті деген мәселелерді көтереді. Атауының өзі оқырман қауымды еліктіріп, елітіп алады. Өйткені «атау кере» сөзі ел ішінде адамдардың күнделікті қарым-қатынасында қолданыла бермейді. Ашынған жағдайда, болмаса шарасыздықтан айтылатын салмақты, зілді, ауыр ұғым. Көбінесе қарғыс ретінде халық арасында тараған бұл сөзді жазушының шығармасына тақырып ретінде таңдауы шынымен де қызықтырады. Осы ұғым шығарма кейіпкерлері Нүрке кемпір мен Айнаның диалогы арқылы түсіндіріледі. 40
«– Не білген ойлары бар? Ішімдік деген пәле бұл елге қашан дерт болып жабысты? Қашан? Кейде ойлаймын, осы жұрт атау- кересін ішіп жүрген жоқ па деп. Атау-керені – өлер алдында, ақтық демі таусылғанда ғана ұрттайтын. – Мен білмеуші едім,- деді күрсіне тіл қатқан Айна. – Нені? – деді енесі сөзін бөлгенге елеңдей сұрап. – Атау-кере деген сөздің төркінін. – Алда-жалда арғы дүниеге аттанар болсам, маған да ішкізерсің. – Қойыңызшы апа, қайдағыны айтады екенсіз. Өздігіңізден жүре алмағаныңыз болмаса, денсаулығыңыз мықты ғой. Ауырсынып отырғандай, күн құрғатпай жиналасыз...» [3, 102 б] Қатын суын мекен еткен жапандағы жалғыз үйдегі көңілсіз тіршіліктегі шиленіскен оқиғалар арқылы қоғамдағы өзекті мәселелер өзінше шешімін табады. Шығармада көптеген тарихи оқиғалар қамтылып өткен. Сонау ақтар мен қызылдар соғысынан бастап, жер аудару, компескілеу, ашаршылық, Ұлы Отан соғысы, Тың игеру сияқты құбылыстар Нүрке кемпірдің жадында жаңғырған естелігі ақылы баяндалады. Шығарма кейіпкерлері – Ерік, Айна, Таған, Нүрке кемпір. Бір үйде тіршілік еткендерімен, бір-біріне бөтен жандар, өмір жолдары бір болғандарымен, көзқарастары басқа, ұстанымдары басқа қарама-қайшы адамдар. Қаламгер сомдаған кейіпкерлер жөнінде академик С.Қирабаев былай деп жазады: «Оралхан геройлары – біздің бүгінгі замандастарымыз. Жазушы солардың әректі, мінез-құлқы, көзқарасы арқылы бүгінгі өмір шындығын, оның алуан сырларын ғана ашып қоймай, өткенімізге де ой тоқтатып қарайды, болашағымызғы да көз жібертеді. Ол характерлерді шебер ашады, солардың көзқарасы, түсінігі арқылы өзекті проблемаларын батыл көтереді.» [2, 1] Негізінен шығармада көтеріліп отырған мәселенің бірі – ішімдікке салынған адамдар. Заманның ағымына ілісе алмай, алдарынан шыққан сынақтан сүрініп, ащы суға салынғандар қаншама? Соның бірі – шығарма кейіпкері Таған. Ол – жазушы дүниеге әкелген образдардың ішіндегі ең бір ұтымды шыққан кейіпкер. Таған кезінде білімді жас аспирант болған. Ғылым жолына ерте түскен Тағанның дицертацияларын бірнеше рет қорғатпай тастайды. Сол замандағы кеңестік жүйенің құрбаны. Бар жұбанышын арақтан тапқан Тағанды тану мүмкін емес. Санасын арақ улағанымен оның айтар ойы тың, түсінген адамға үлкен сабақ. Өзіне ішімдік ішкен кезінде ғана келетін шабытымен «неге біз осы...» деп отырып көптеген жабулы жатқан мәселелердің басын ашып көрсетеді. «Неге біз осы өтірік сөйлейміз, өтірік күлеміз, қысқасы – өтірік өмір сүреміз, а? Неге біз осы өзіміздің бұл әлемге артық, түкке де керегіміз жоқ бейшара мүскін екенімізді мойындамаймыз... неге біз осы қатыгез де, қасиетсіз болып кеттік» [3, 215]. Таған араққа салынып әйелінен айырылысып, баласынан жырақта өмір сүріп жүреді. Арақты күнде ішіп, ақыл-есін білместей мас болғандығы сонша отбасынан қашан айырылып қалғанында білмейді. Сол бір ащы су үшін басын құлдыққа беріп жүруге даяр. Қаламгер тек қана бір мәселені көтеріп отырған жоқ. Ол қоғам дертіне айналған аралас некені, одан тараған ұлты белгісіз ұрпақты, дін мәселесін, ащы судың зардаптарын барынша жеткізуге тырысады. Ол сол себепті бір-біріне жіппен матап байланғандай төрт тағдырды кейіпкер ретінде таңдап, өткен мен болашаққа әлсін-әлсін көз жібертеді. Шығарма кейіпкері Ерік – аралас неке ұрпағы. Ол қазақ пен орыс ұлтының қанынан жаралған ұрпақ. Діні мен ділі, тілі мен мәдинеті, өскен орталары мен сенімдерінің өзі бір-біріне қарама-қайшы екі ұлттан жаратылған. Сондықтан болар, оның өмірге көзқарасы бөлек, тілі қазақ болғанымен, ойы, санасы жат. Өмірден өз үлесін алып қалу, пайда табу жолында өз-өзінің құлы болып кеткенін де білмейтін жан. Күні-түні тынымсыз еңбек етіп, пайда табуды ғана ойлайды. Ешқашан шаршауды білмейтін Еріктің өзі америкадан алдыртқан «қауіпті гибридтан» еш айырмашылығы да жоқ. Шығарма соңында құрсағын жарып шыға тұра, балалық мейірімнен жұрдай Ерік анасы Нүркенің өліміне себепкер болады. Анасының соңғы тілегі де орындалмай, зираты Қатын суының жағасында жападан жалғыз жерленіп, кейін су астында қалады. Өзі де «будан» тұқымға жататын ұлының осынау тірлігін жақтырмаған анасы Нүркенің: «... жат жұрттық ешқашан жарытқан да, жерсінген де емес, бүгін балын берсе, ертең уын ұсынады...» [3, 70] – деген ескертулері еленбей, ақырында кемпірдің ажалы да сол шетелдік аралардан келеді. Ал Ерік болса, өзі қиялында ғана өмір сүретін белгісіз аруға жету мақсатында бар ықыласымен ара болып ұшуды қалағанымен, «сонаға» айналып кетеді. Бұл туралы Тұрсын Жұртбай былай дейді: «Ерік бейнесі арқылы қоғамда «бәрін сатуға, бәрін сатып алуға болады» деген көрсоқыр, аса қатерлі, адамдыққа да, жаратылысқ да қайшы көзқарастың жаппай етек алуынан алдын-ала сақтандырғаны хақ. Ал, Ерік ақырында бүкіл тірлігі баянсыз болып, тіпті адам емес, жәндік-сонаға айналып, қорлық, мазақ күйде өлуі заңдылықтай қабылданады. Иә, ол өзі таңдап алған оңай жолдың, жат, арамза тірліктің құрбаны болды.» [4]. Нүрке – орыс ұлтының қызы, шын есімі – Нюра. Қазаққа тұрмысқа шығып, ислам дінін қабылдайды. Тұрмысқа шыққан уақытынан бастап, өлер шағына дейін намаз оқып өтеді. Қартайған шағында Қатын суында ұлы Еріктің қолында болғанымен, қанша жыл өмір сүрген ауылын сағынып, аңсап, жалғызсырайды. Жадында қалған естеліктерін медет тұтып, көңілін жұбатады. Адасқан ұлы Еріктің ерсі қылықарын жөндеп, Тағанды түзу жолға салған адам – осы Нүрке. Алайда қанша жыл намаз оқып, Аллаға құлшылық еткенмен, өлер сәтінде шоқынады. Қаншама жыл ислам дінін қабылдағанымен, өзінің болмыс-бітімінен ажырай алмайды. Қазақ ортасында қартайған шағына дейін ғұмыр кешкенімен, анасынан орыс ұлты болып жаратылғанын, орыс болып дүниеге келгенін ұмытпайды. «... Енесінен көз алмай отырған Айна бір уақта... жаңа ғана қыбырсыз жатқан: бұл түсінбейтін орысша әлденені айтып күбірлеп, бұл түсінетін «о, господи, прости своего грешнего...» деген сықылды сөздерді араластыра сөйлей, шоқына бастағанын көргенде екі көзі шарасынан шыға шошығаны соншама... талып қалады» [3, 211]. Орыс болып дүние есігін ашқан Нюра орыс болып о дүниелік сапарға аттанады. Автор осы арқылы адам болмысының тағы бірі сырын ашқандай. Дүние есігін, кімнен туғанын, кім болғанын адам ешқашан ұмытпайды. Нюра кемпір осының дәлелі. Айна – нағыз қазақ келінінің образын көрсете білген кейіпкер. Анасынан жастайынан айырылған Айна Нүрке кемпірді өз анасындай қабылдайды. Алматыда оқып жүріп бір аспиратты ұнатады, алайда Ерікке тұрмысқа шығады. Қатын суын мекендеп, Ерік екеуі омарташылықпен айналысады. Жалғызсыраған жанына Қатын суыннан аққан толқынынан сая табады. Айна туралы Тұрсын Жұртбай былай дейді: «Айна көп жағдайда өмірде әлеуметтік орын таба алмайтын, содан барып әйелдік бақыттың да бағамына жете бермейтін қазақ қыздарының жинақталған типтік образы» [5]. Айна келін ретінде емес, Нүрке кемпірге қызындай қарайды. Орнынан өздігінен тұра алмайтын енесінің бар жағдайын жасайды. Алайда қолы сәл босай қалған уақытта жаны жабырқап жалғызсырайтын. Өткен өмірін, студенттік шақтарын жиі еске алатын. Бір көріп мәңгілікке жадынада сақтағаны, ұнатқан аспиранты – осы Таған болатын. «Студенттік өмірінің ішінде, әсіресе есінде қалғаны – үнемі бір ой үстінде жүретін қара бура шашты, кірпіктері қолмен қондырғандай үлкен қара көзін қоршап тұрған 41
аспирант еді. Жалғыз-ақ рет көрсе де өмір бойы есінде қалған. Кейде түсінде көріп, қиялында қалған аспирантты шақырып жатып оянатын мезеттері де болған» [4, 115]. Шығарма соңында Айна енесінің өліміне кінәлі «гибрид араларын» өртеп жіберіп, өзі Қатын суына жардан секіріп кетеді. Алайда бұны сыртынан көрген Таған құтқарып қалады. Есін жиған Айна Тағанға ауылға жеткізіп тастаңызшы деп өтініш айтады. Осылайша Қатын суын мекен еткен жалғыздықтан қашып құтылады. «Тихой өзеншесінен Айнаны көтерген күйі, белуардан кешіп өткен Таған Шалдың «мемлекетіне» жетелейтін білте жолмен Алтайдың қара орманына сіңіп бара жатты... Оң сапар тілейік, ағайын» [4, 215]. Қаламгер өзін толғандырған, өзекті деген тақырыптарды бір арнаға тоғыстырды. Символмен беру арқылы қоғамдағы ақиқатты ашық та, айқын көрсете білді. Автор: «...Бұл жалғанда ең сорлы нәрсе – өзіңді өзің тұтқындау, өзіңнен өзің қашып құтыла алмау, бұған дейінгі жиіркенішті әрі жаныңды жарылқамай жаралайтын ойсыз қылықтарың мен опасыз әрекеттеріңнен құлан-таза арыла алмау, немесе тазалықтың нарқын бағамдай отырып, рухыңа, болмысыңа, тіпті тәңірім-ау, табиғатыңа жат оғаштықтың ортасында сүңгілесіп жүру емес пе?» дейді. Өмірінің құлы болып жүріп бақыт дегеннің не екенін ұмыт қалдыратындар немесе ащы судың артында кетіп, базына ғұмыр кешетіндер – Оралханның кейіпкерлері. Шығармасында арқау болар тақырыпты өмірден іздейтін Оралханның «Атау кере» немесе «Қауіпті буданынан» әр оқырман өзінше ой түйеді. Қорыта айтсақ Оралхан Бөкейдің әр шығармасында адам мен табиғат, бір-бірімен астасып, бірі екіншісін толықтырып тұрды. Адам табиғаттан тыс өмір сүре алмайды. Ал өз кезегінде табиғат ана адам баласын жер бесігінде тербетіп келеді. Қаламгер ретінде Оралханның бір ерекшелігі қоғамда болып жатқан түрлі өзгерістерді, адам болмысындағы жат қылықтарды табиғатпен астастыра жазады. Оның кейіпкерлері жанына тыныштықты табиғатттан, асқар Алтайдың баурайынан табады. Қай шығармасын алсақта жақсылық пен жамандық, адалдық пен арамдық арасындағы тартыстың куәгері боласыз. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Тоқбергенов Т. Қос қағыс. – Алматы: Жазушы, 1988. – 218 б. 2. Қирабаев С. 2 томдық шығармалар жинағы. – Алматы: Жазушы, 1992. – 544 б. 3. Бөкеев О. Ән салады шағылдар. – Алматы: Жазушы, 1978. – 705 б. 4. Бөкей О. «Атау кере» (Қауіпті будан). «Мұзтау» (Соңғы ертек). Хикаяттар/ Алматы: «АнАрыс», 2010. – 320 б. 5. Жұртбай Т. Оралхан Бөкей «Атау кере» романы туралы баяндама // Сілтеме көзі: http://www.abai.kz/post/view?id -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Екібастұз қаласы №36 мектеп-лицейінің математика пәнінің мұғалімі Гульмира Нугматуллаевна Рамазановна Пәні: Алгебра Сынып: 11 Сабақ тақырыбы Көрсеткіштік теңсіздік. Көрсеткіштік теңсіздіктер жүйесі. Сілтеме Алгебра және анализ бастамалары оқулығы, фличарттар, таратпа қағаздар
Көрсеткіштік теңсіздіктер анықтамасын, негізгі элементтері мен формулаларын білуі, есеп шығаруда тиімді қолдана алу
Топпен жұмыс жасай отырып, бірлесіп білім алады Оқушылардың өзін және достарын бағалауға дағдыландыру Есеп шығаруда ережелерді қолдана білу дағдысы қалыптасады Математикалық тілде сөйлеу қабілеттері ашылады
Жаңа сабақ, топпен жұмыс, сұрақ-жауап, көшбасшылық, «БББ» кестесі Сабақтың көрнекілігі Фличарт, топтарға арналған тапсырма парақтары, үлестірме тапсырмалар Күтілетін нәтиже Берілген есепті шығаруда көрсеткіштік теңсіздіктін негізіне байлансты теңсіздік белгісін қолданатынын көре алады. Уақыты
Әдіс-тәсілдер Ресурстар Сабақтың мазмұны Мұғалімнің іс-әрекеті 3мин Ұжымда жағымды ынтымақтастық атмосфера құру. Психолгиялық тренинг «Күн шуағы» арқылы оқушыларды екі топқа бөлу 3 мин Миға шабуыл Қайталау білім анасы: Өткенді қайталау мақсатында бір топқа «Теңсіздіктер», екінші топқа «Көрсеткіштік функция» тапсырмаларын береді. 42
2 мин Постер қорғау №1 тапсырма Теңсіздіктер туралы не білесіздер? Теңсіздіктердің түрлерін жаз; Теңсіздіктердің ұқсастығы мен айрмашылығы. №2 тапсырма Көрсеткіштік функция туралы не білесіздер? Көрсеткіштік функцияның қасиеттерін ата; Көрсеткіштік функцияның негіздеріне байланысты графиктерінің айырмашылығы мен ұқсастығы. 1 мин
Ой қозғау Сұрақ қою арқылы сабақтың тақырыбына шығады. Сабақтың мақсаты мен таныстырады 10 мин
Мағынаны тану
Электрондық оқулық
Көрсеткіштік теңсіздіктін: Анықтамасын, формуласын, теорема, оны дәлелдеуімен, есеп шығаруда қолдануы 10мин Практикалық тапсырма Оқулықпен жұмыс Тақырыпты талдау: №277, 279 1 топ тақтарын, 2 топ жұптарын 5мин
Топтық тапсырма
Таблица Сәйкестікті тап ҰБТ-ның есептерін шығару 2 мин Интерактивті тақта Сергіту сәті «Логикалық есеп» Әрбір үшбұрыштағы сандар белгілі заңдылық бойынша жазылған. Сұрақ белгісінің орнындағы санды табыңыз. 2 мин
Кері байланыс. «Смайликтер» Бағалау
Бағалау критерилері өткен тақырыптарды білуі; өз ойын білдіруі; формуланы математикалық тілде сөйлетуі; тыңдау мәдениетін сақтауы; сабақта белсенділігі; өзін-өзі реттей алуы; математикалық білімі; өзін-өзі бағалауы Үйге тапсырма № 202, 204 №1 тапсырма – «Өткенді қайталау» Теңсіздіктер туралы не білесіздер? Теңсіздіктердің түрлерін жаз; Теңсіздіктердің ұқсастығы мен айрмашылығы. №2 тапсырма - «Өткенді қайталау» Көрсеткіштік функция туралы не білесіздер? Көрсеткіштік функцияның қасиеттерін ата; Көрсеткіштік функцияның негіздеріне байланысты графиктерінің айырмашылығы мен ұқсастығы. Сәйкестікті табыңдар №1 ҰБТ-дан тест тапсырмалары: Ү бөлім №06 «Көрсеткіштік теңсіздік» 2016ж, 89 бет ҮІ бөлім №4 «Көрсеткіштік теңсіздік» 2016 ж, 97 бет Есеп Жауаптары 1
А) 2 теңсіздігін шешіңіз В) 3 теңсіздігін қанағаттандыратын х-тің ең кіші және ең үлкен бүтін мәндерінің қосындысын табыңыз С)
4 теңсіздік жүйесін шешіңіз Д) -6
№2 ҰБТ-дан тест тапсырмалары: Ү бөлім №06 «Көрсеткіштік теңсіздік» 2016ж, 89 бет ҮІ бөлім №4 «Көрсеткіштік теңсіздік» 2016 ж, 97 бет Есеп Жауаптары 43 1 А) 2 теңсіздігін шешіңіз В) 116
3 теңсіздігінің бүтін шешімдеріәнің қосындысын табыңыз С)
теңсіздік жүйесін шешіңіз Д) Бағалау парағы Ескерту: 2,3,4,5 ұпаймен бағала реті
Оқушын ың аты-
жөні Постер
қорғау Есептер
шығару Сәйкестікті тап Сергіту сәті
Сабаққа қатысу белсенділігін бағала Мұғалімнің бағалауы
Павлодар облысы Екібастұз қаласы, № 36 мектеп-лицейінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Тоқмағамбетова Толқынай ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАР Мұғалім аты-жөні Тоқмағабетова Толқынай Пәні Қазақ әдебиеті Сыныбы 8
тақырыбы М.Мақатаев. Аққулар ұйықтағанда поэмасы Мақсаты Сезіммен өлең өрген жыр парағы Мұқағали поэзиясына талдау жасау, ақын өлеңінің идеясын, мақсатын ұғындыру, поэманың тақырыбы мен идеясы, композициясы туралы теориялық білім беру, поэманың негізгі кейіпкері ана бейнесі арқылы көл еркесі аққуға жасалған қиянаттың қайғылы оқиғаға ұрындыру себебін таныту, қоршаған орта заңдылықтарына қарсы келмеу қажеттігін нақты дәлелдермен түсіндіру; оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру, өз ойын дұрыс тұжырымдап, дәлелмен жеткізе білуге, еркін сөйлеуіне дағдыландыру, талдаулар жасай білу, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту;оқушыларды ізгілікке, адамгершілікке, қоршаған ортаны қорғай білуге тәрбиелеу. Күтілетін нәтижелер Кейіпкерлерге жан-жақты талдау жасап, бейнелерге толыққанды түйіндеме жасайды, берілген проблемаға шығармашылықпен қарайды; Тақырыпты жан-жақты талқылап, әр түрлі ойлау дағдылары жүзеге асады; Салыстырылып отырған бейнелердің ортақ және жеке ерекшеліктерін талдайды, өз ойларын сараптайды;Әр түрлі көзқарастар талданады және бағаланады, өзіндік идеялар ұсынылады;Таным әрекеті арқылы қарым-қатынас шеберлігі дамиды. Әдіс- тәсілдер Венн диаграммасы,фишбоун әдісі, автор орындығы. кезеңдері Мұғалім әрекеті Оқушы әрекеті Ұйымдаст ыру кезеңі Үй тапсырмасын сұрау: «Фишбоун» әдісі Себепте р «Нар
идірген» Нар
Қарт Жаңыл
Оразым бет
Оқушылар үй тапсырмасын айтады. Венн диаграммасы «Күй»
Ұқсастығы «Күй
Ілияс
Жансүгіро Түйе
малының Ахтанов-
авторы, 44
Қызығуш ылықты ояту күйінің
шығуына әсер
еткен жағдай
Нардың ащы зары күйші тағдырым
ен үндес болған
соң оған әсер етті Қарттың қолқасы
н орындап
, қызын алмақш
ы ниетте
болған соң
шығард ы Жаңылғ а қол жеткізу
үшін күйдің
аяғын шығард
ы Шәкірті
не үлгі болу
үшін шығард
ы Дәлелде р 1.Естемес неге өз өмірін өзгертуден бас тартты? 2. Естемес пен нардың тағдырында қандай ұқсастық бар? 3.Екі күйшіге мінездеме беріңіздер. в –авторы, поэма,
Молықбай шал –
қобызшы, ботасы
ұрланған түйенің
зары зарына
қатысты туындаған күй тағдыры
баяндалады , көркем туынды, өнер
иелерін дәріптейді әңгіме, Естемес – домбырашы , ботасы өлген нардың
зары Мағынан ы тану Ой шақыру. «Менің Мұқағалиым» Сұрақтар: 1. Мұқағалидың туған жері? (Алматы облысы, Райымбек ауданы,Қарасаз ауылы) 2. Өмір сүрген жылдары? (1931-1976 ж.ж) 3. Әкесі мен анасың есімі? (Сүлеймен, Нағиман) 4.Мұқағали ақынның жыр жинақтарын ата. («Армысыздар, достар», «Қарлығашым, келдің бе?», «Дариға жүрек», «Шолпан», «Өмір дастаны», т.б.) 5. Мұқағали ақын кімнің тәрбиесінде болды? (Әжесінің. Ол «Мені сөзге, жырға үйір еткен – әжем» дейді. Ақын әжесінің аты – Тиын. Келіндері оны «Мақпал апа» деген.) 6. Ақынның поэмаларын атаңыз. («Ақулар ұйықтағанда», «Ару – ана», «Райымбек», т.б.) Біз Мұқағали ақынды – поэзия патшасы десек, ендеше, поэзия патшалығына сапар шегіп көрейік. Міне, патшалықтың алтын қақпасы ашылды. «Аққулар ұйықтағанда» сарайының кілті өз қолдарыңда. Қазіргі сәттен бастап осы сарайдың сырына үңіліп көрейікші. а) Аққу қандай құс? ә) Поэмаға оқушылармен біріге отырып мазмұндық жоспар құру. Тақырыбы Басты оқиғалар І. Тау басына біткен сұлу көл 1.Қалай біткен мына көл тау басына? 2. Жетімкөл жетімсірейді. 3. Аққулар айдынына оралмады. ІІ.
Ауру бала немесе шарасыз отбасы 1.Жас сәбидің науқасқа шалдығуы. 2. Тәуіп шалдың айтқан ойы. 3. Ананың шешімі. 4. Ұйықтап жатқан аққуды атуы. 5. Жетімкөлден сән кетті ІІІ. Бақташы қарт. Шарасыз ана. 1.Көзінен жас, көңілінен мұң төгілген зарлы ана. 2.Халық ырымы. Аққуды атқан оңбайды. 3. Өліп жатқан бала, шарасыз ана. 4. Қасиет.Қасірет. Эпило
г Аққулар... Аңыз көп қой олар жайлы.
оқиғалардың композициялық құрылымына талдау. Оқиғаның басталуы.Жетімкөл туралы аңыздар.Көл еркесі – сұлу аққулар Оқиғаның дамуы.Ауру бала, тәуіп айтқан ем. Оқиғаның шиеленісуі.Аққуды атқан ана.Астан – кестен Сұрақтарға жауап береді. Поэмаға мазмұндық жоспар құрады. Оқулықпен жұмыс. Дәптерлерге орындайды. 45
көл беті. Оқиғаның шарықтау шегі.Аққудың киесі. Жалғыз ұлдың өлімі.Кие қасіретін тартқан ана. Оқиғаның аяқталуы.Аққуынан айырылған Жетімкөл. в) Ақынның тіл шеберлігі. Әдеби – теориялық ұғымдарға талдау, тілдік теңеулерді табу. № Поэмадан үзінді Эпитет Кейіптеу
1. Тәтті үн, аппақ нұр...
Маужыраған түн, салбыраған шымылдық...
Шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру. Кейіпкерлер Іс – әрекеті, адами қасиеттері Ана
Қамқор ана. Балажан, сәбиі үшін аққуды атты. Әке
Адал жан, халық дәстүрін берік ұстанады. Тәуіп шал Мейірімсіз, қайырымсыз. Таяз ойлы. Бақташы қарт Ақылы мол, көргені көп.
1) Жақтаушы топ: «Аққуды атуға болмайды» Дәлелдеме: - Көлдің сәні – аққулар - Аққу киесі оңдырмайды 2) Даттаушы топ: «Ананың балаға деген махаббатын дәлелдеу үшін аққуды атуға болатын» Дәлелдеме: - Ана – махаббатымен құдіретті - Бәрі де адам үшін жаратылған. Сабақты пікір-сайыспен қорытындылайды. Бағалау Мұғалім суммативті бағалау шкаласын шығарады. Топ басшысы формативті бағалау жасайды.
Ойы өзекті. Бейнелі рух, сезім басым. Қазақ тұрмысына жақын ойлар айтылады. Ана махаббатының құдіреттілігін сезіндірді. Табиғатты қорғауды үйретті. Халық дәстүрін берік ұстануды дәріптеді. Кестені толтырады. Үйге тапсырма 18 Поэмадан өзіңе ұнаған шумағын жаттау. Күнделіктеріне жазады. Байдаулетова Акмарал Зейнуловна, учитель русского языка и литературы школы- лицея№36 г.Экибастуза, Павлодарской области. Класс:5 Тема: Галина Ветрова «Цикл рассказов о художниках» Цели: Ознакомить с содержанием рассказа; расширить словарный запас, научить формулировать вопросы по содержанию текста, владеть видами чтения (ознакомительное, комментированное), выражать свое отношение к героям художественных произведений или их поступкам. Развивать умение ставить вопросы «тонкие и толстые», умение работать в команде (коммуникативная компетентность). Большинство учащихся смогут: Понимать основное содержание произведений фольклора и литературы/фрагментов, содержащих знакомые лексические и грамматические единицы, определять тему, определять основную мысль текста на основе вопросов, прогнозировать содержание текста по иллюстрациям.
участвовать в диалоге , выражать свое отношение к героям художественных произведений или их поступкам, с использованием эпитетов, сравнений, создавать тексты (письмо, дневник) ,используя элементы разговорного и художественного стилей. Оборудование: иллюстрации, видеоматериал, сигнальные карточки, постеры, фломастеры, листы оценивания. ТСО: презентация, видеоматериал. Тип учебного занятия: изучение нового материала. Формы работы: индивидуальная, групповая. Ключевые слова и фразы: художник, картина, маринист. План
Этапы урока Этап улавливания идей Психонстрой Психонастрой «Круг радости» 46
Этап улавливания идей
-Какие у вас впечатления после просмотра видеролика? -О чем вы задумались? - Какие люди способны на такое? Что связывает их? - О ком эта история? Выходим на слово «Искусство» (П.ф) Органайзер «Один кружок» скульптура кино балет живопись литература Стадия предварительного чтения Ученики изучают иллюстрации, чтобы попытаться угадать содержание произведения? - О чем будет наш текст? Как вы думаете, что мы будем читать на уроке? Примерные ответы ( живопись, художник, море) Звучит музыка Бетховена и звуки океана –Концерт для скрипки. После прослушанного задаются вопросы: -Что вы чувствовали, когда слушали? Какую картину вы представляли, расскажите? Прием. Чтение с остановками Цель нашего урока: узнать о жизни и творчестве одного замечательного художника. Прочитаем «Сказку о волне и художнике» Галины Ветровой Чтение 1 части Жила-была Волна. Ей очень нравилось жить в огромном Море. На рассвете она становилась розовой
серебряные лучи. В штормовые дни она была такой же темно-серой, как и низкие тучи, и на голове у неё появлялась шапка белой сердитой пены. Но больше всего ей нравилось тёплым летом
ножку маленького ребёнка. Постановка вопросов Кто является главным героем? Как выглядит главный герой? Что о нем узнаем? Как он ведет себя? Интересный ли он герой?
Задание: нарисуем Волну на флипчарте и запишем слова, характеризующие ее. Персонаж Волна нравилось жить в огромном Море. была такой же темно-серой становилась розовой нежилась в тёплых лучах солнца и т.д. Стратегия «Карусель» 1 группа: Выписать действия «Волны». 2 группа: Подобрать антонимы, синонимы (теплый – холодный, рассвет-ночь) Вопросы учителя: Давайте обменяемся идеями. Расскажите, что вы узнали? Чтение 2 части Однажды Волна увидела на берегу маленького кудрявого мальчика. Он не боялся ее и готов был играть с нею почти в любую погоду. А иногда он брал скрипку, и она в его руках пела такие красивые и печальные мелодии, что Волна затихала и, слушая его, чуть слышно плескалась у берега. Он смотрел на неё как-то особенно, и Волне хотелось быть для него ещё более красивой, чем прежде. Мальчик был армянином, и его называли то Ованесом, то Ваней, потому что в городе Феодосии, где он жил, было много и русских, и армян, и греков. — Я нарисую тебя! — сказал однажды мальчик. — Попробуй! — засмеялась Волна, качая своей головой в маленькой пенной шапочке. Она-то знала, что это невозможно. Постановка вопросов Какой персонаж появился? Как выглядит он? Что о нем узнаем? Как он ведет себя? Интересный ли он герой? Опишите его.
А потом мальчик куда-то пропал. Тихо подползая к берегу и слушая разговоры людей на берегу, Волна узнала, что Ваня уехал далеко-далеко на север, в Петербург, учиться на художника. Ей
художников пытались уже сделать это! Но едва они успевали прикоснуться кистью к холсту, как Волна меняла свой облик и цвет, становилась другой. А у мальчика не было даже красок. И рисовал он углём на беленой стене. Волна слышала издалека, как сердито ругали его за это. (П.ф) Органайзер «Два кружка» (П.ф) Задание: выпишите из текста действия Волны и мальчика. Оценивание: Что хорошо? Что улучшить? Стратегия «Прогнозирование» - Давайте подумаем, что произойдет дальше с героями? Давайте обсудим, какие события произойдут? Чтение 5 части 47
5. Иван Айвазовский плыл через моря и океаны на больших судах с парусами, а Волна следовала за ним: они уже не могли жить друг без друга. На многих морях, реках и даже океанах любовался на Волну художник. — Я нарисую тебя! — говорил он. — Попробуй! — смеялась Волна. Она по-прежнему была уверена, что ее, такую изменчивую, такую живую, нельзя показать на неподвижной картине. Она гордилась этим, и все-таки ей было немножко грустно.
6. И вот Волна все чаще стала слышать, как восхищаются люди Иваном Айвазовским. Они говорили, что он самый лучший «маринист» и никто так, как он, не умеет изобразить море в лунную ночь или на рассвете. Она поняла, что маринист — это художник, который умеет писать море. Больше всего говорили о картине «Девятый вал». Волна знала, что это означает. Во время штормов в разных морях она часто слышала, что люди считают волны и почему-то думают, что девятая — самая страшная и сильная. Наконец, она тоже увидела эту огромную картину. И даже затихла, остановилась на несколько минут: так она была удивлена. Постановка вопроса - Почему Волна была удивлена, как вы думаете? Почему она затихла? Давайте обсудим, каким образом удалось Айвазовскому удивить Волну? Кого называют маринистом? Задание: перед вами картина «Девятый вал» и текст. Выпишите слова и выражения из текста, характеризующие картину. «Девятый вал» (1850г)
которую цеплялось несколько людей. Это все, что осталось от большого и казавшегося таким прочным корабля. Наверное, всю ночь их носило посреди безбрежного моря. И вот, наконец, наступил рассвет. Встаёт солнце, хотя его почти не видно сквозь водяную пыль. Вместе с солнцем и теплом появилась надежда на то, что буря вскоре утихнет. Но это только надежда... Над головами
И Волна... узнала в ней себя. На картине она была такая же могучая, просвечивающая на солнце зелёным и голубым цветом, с капельками брызг и хлопьями пены, такая же красивая и... живая! Стратегия «Карта истории» (П.ф). Задание: составьте карту истории «Девятый вал», используя ключевые слова из текста 7. (И.ф) Составьте тонкие и толстые вопросы к тексту 7. Рефлексия
мектебім" Сынып: 1"Д" Мектеп: №36 мектеп-лицей Мұғалімнің аты-жөні: Шорман Мәдина Жанболатқызы Қатысқандар саны: 21 Қатыспағандар саны: 1 Сабақ тақырыбы Ең қарапайым геометриялық фигуралармен танысу. Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме) геометриялық фигураларды: нүкте, түзу, қисық және сынық сызықтар, тұйықталған, тұйықталмаған сызықтар, кесінді, сәуле, бұрышты бір-бірінен ажырату және атау; Сабақ мақсаттары Барлық оқушылар: геометриялық фигураларды біледі, және ажыратады; Көптеген оқушылар: геометриялық фигураларды қасиетіне қарай ажыратады; Кейбір оқушылар:геометриялық фигураларды түріне қарай ажыратады. Бағалау критерийлері Геометриялық фигураларды: нүкте, түзу, қисық, тұйықталған, тұйықталмаған сызықтар, сәулені бір-бірінен ажырату және атау. 48
Тілдік мақсаттар Геометриялық фигуралардың атауларын біледі. Пәнге тән лексика мен терминология: нүкте, түзу, қисық, тұйықталған, тұйықталмаған сызық, сәуле. Құндылықтарды дарыту Ұйымшылдық құндылығын дарыту Пәнаралық байланыстар Көркем еңбек АКТ қолдану дағдылары www.youtube.com/watch?v=v31YDuDlXNo Бастапқы білім Жиындар және олармен орындалатын амалдар. Сабақ барысы Сабақтың жоспарланған кезеңдері Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет Сабақтың басы Оқушылармен амандасу; Топқа бөлу( есімдері жазылған балмұздақ таяқшасын ыдысқа салып топқа бөлу, әр топта 4 оқушы ) .
фигуралар белгіленген. Оқушылар сол фигураларға қарап нені еске салатынын айтады.(Мысалы: тұйықталған қисық сызық- бұлтты, тұйықталмаған қисық сызық - жыланды, нүкте-дөңгелекті т.б.) Олардың жауаптарын тыңдап, жаңа тақырыпты жариялау. Тақырыпқа байланысты видеоролик көрсету. Сабақтың ортасы - Сыныптан, мектеп ауласынан қандай фигураларды көруге болады? - (Оқушылар жауабы) - Ендеше сол фигураларды өзіміз жасап көрейік. Топпен жұмыс (3 топқа 3түрлі ресурс беру) Таяқша,ермексаз, геоконт арқылы әр түрлі фигураларды жасайды. Он сұрақ. Әр топ жасаған фигураларын көрсетпейді. Басқа топтан бір оқушыны шығарып артына сол жасаған фигурасын жасырады. Оқушының 10 мүмкіндігі болады, яғни 10 сұрақ қоя алады. Ал қалған оқушылар ол сұраққа иә немесе жоқ деп ғана жауап бере алады. Сабақтың соңы "Кім жылдам?" Геометриялық фигуралар жайлы тірек сөздер жазылған парақшаларды әр топқа таратып беру. Жүргізуші маркермен тақтада фигуралардың біреуін бейнелейді. Осы кезде фигураға қатысты сөз жазылған парақшасы бар оқушылар тақтаның алдына бірінші болып келіп, сол фигураның жанына барып тұра қалуы тиіс.
Ресурс арқылы саралау. Рефлексия: Сергіту сәті: Сәуле-екі қолын созып, бір алақанын жұмады, Сызық- екі қолын созады, Қисық сызық- толқын жасайды(баяу бастап, жылдамдату керек) 49
МАЗМҰНЫ 1. Сванқұлова Гүлнара Кеңесқызы 2. Әмірғалиева Гүлнар Рахымбайқызы 3. Казымбетова Айман Камбешевна 4. Авасай Қырғауыл Манайқызы 5. Альжанова Жұпар Нұртасқызы 6. Аманкелдиева Шырын Аманкелдіқызы 7. Арабаева Зауреш Оралбекқызы 8. Асанова Әсел Серікханқызы 9. Бейсембаева Бақтыгүл Қабдығалымқызы 10. Гибатова Бакыт Кожановна 11. Жетпісбаева Ақмарал Қонайқызы 12. Жомартова Зарина Сунгатовна 13. Жұмәлі Райхан Аманкелдіқызы 14. Ильясова Ақжарқын Асқарқызы 15. Иманғали Сәуле Қуандыққызы 16. Исабекова Кулия Мусабековна 17. Кожабаева Гульжан Калуадиновна 18. Макенова Гульмира Уахитовна 19. Мукашева Гульнара Айтпаевна 20. Нурахметова Аяулым Галымбековна 21. Өміртай Жанаргүл Өміртайқызы 22. Гульмира Нугматуллаевна Рамазановна 23. Тоқмағамбетова Толқынай 24. Байдаулетова Акмарал Зейнуловна, 25. Шорман Мәдина Жанболатқызы 50 Document Outline
жүктеу/скачать 2,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|