Серік Мырзалы философия оқу құралы

265
ХI тарау. Қазақ мәдениеті шеңберіндегі 
отандық философия
§ 1. Қазақ руханиятының ерекшелiктерi
Көне гректердiң айтқанындай, философия дүниеге таңғалудан баста-
лады. Ал оның өзi өмiрдегi күнбе-күн кездесетiн айқын да түсiнiктi 
құбылыстардан туындамайтыны баршаға мәлiм. Таңғалатын құбылыс 
сиқырлығы мен көпқырлылығы, әсемдiлiгi мен орасан зор күш-қуаты, 
я болмаса ерекше нәзiктiгiмен көрiнiп, адамның жан дүниесiнде ерекше 
iз қалдырады.
Әрине, дүниеде таңғалатын нәрселер көп. Оған бiз жастық 
шағымызда тоймаймыз. Есейе келе, олардың көбi үйреншiктi нәрселерге 
айналып кетедi де, көп адамдар, өкiнiшке қарай, сол ғажап қасиетiнен – 
дүниеге таңғалудан – айырылып қалып, өз руханиятын жүдетедi.
Философиялық деңгейге көтерiлсек, бұл дүниеде мәңгiлiк адам 
таңғалатын екi-ақ құбылыс бар. Оның бiрi – әлем, барлық, өмiр сүрiп 
жатқан дүние болса, екiншiсi – өзiндiк сана-сезiмi, iшкi рухани өмiрi 
бар адам болмақ. Бiрiншiсi – құшаққа да, ой елегiнiң ауқымына да сый-
майтын шексiз де мәңгiлiк Әлем, Дүние, Ғарыш болатын болса, екiн-
шiсi – ғарыштағы құбылыстармен салыстырғанда атом сияқты, бiрақ 
өзiнiң нәзiк жан дүниесi бар адам. Бiреуi – макрокосм, екiншiсi – 
микрокосм. Адам – кiшi әлем ретiнде үлкен әлемге – ғарышқа тең. 
Бүкiл ғарыштың барлық сиқыры мен талпынысы адамның табиғатында 
жиналған.
Мiне, философия, негiзiнен алғанда, осы екi құбылысты бiр-
бiрiмен салыстырған кезде, адамның ғарыштағы орны мен рөлi туралы 
ойланған кезде пайда болады. Ал ол – саналы пенде – адамға тән нәрсе.
Сондықтан, көркемдеп айтсақ, осыдан мыңдаған жылдар бұрын 
өмiр сүрген белгiсiз түрiк бабамыз алдындағы жатқан дүниеге 

жүктеу/скачать 3,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: