шептік батальон бағындырды

1876 жылғы 28 қазанда ж оғары мәртебелі патш аның жарлығымен Петро- 
павл жөне Өскемен бекіністері, Акмола қамалы біржола таратылады, олар 
к а зақ даласы н бағындыруда ж ән е оны әскери отарлауда XVIII ғасырдың 
екінш і жартысы — XIX ғасырдың бірінші жартысында елеулі рөл атқарган 
болаты н. 1881 жы лғы 5 кы ркүйекте А кмола облысы әскерлерін ің әскер- 
басы ж ән е әскери губернаторы атағы, облыс әскерлерінің штабы жойыл- 
ды. Ж ергілікті әскерлер С ібір әскери округін ің штаб басты ғы на бағы н- 
дырылды, оған Акмола облысы әскерлері әскербасының барлық міндеттері 
ж үктелді. А қм ола ж ән е Семей губерниялы қ әскери бастыктары кызметі 
тағайындалды.127
Ж ергілікті казактар аймақтағы қарулы күштердің кұрамдас бөлігі ж әне 
басты әс к ер и -п о л и ц и ял ы қ күш болып қала берді. XIX ғасырдың 6 0 -7 0 - 
ж ы лдары ндағы әскери реф орм алар бары сы нда Ресейдің жоғары мем- 
лекеттік ж ә н е әскери топтары нда қазіргі ж ағдайларда казак әскерлері 
каж ет пе деген м әселе белсенді түрде талкы ланды. Түркістанды жаулап 
алу аяқталғаннан кейін XIX ғасырдың 80-жылдарында бұл пікірсайыс жаңа 
күш пен өріс алды. К азак тар өздерін ің тарихи міндетін орындады ж әне 
әдеттегі ш аруаларға айналдыры луға тиіс деген пікірлер айтылды. М әсе- 
лен, әскери тарихшы М .Венюков казак әскерлері орыс азиясында негізгі 
күш емес, кайта косалқы кұрал ғана болып табылады деп ж азд ы .128
Ү зақ дауласудан кейін казактарды сактап қалу дұрыс, бірак бүл орай- 
да оларды баскаруда кажетті өзгерістер ж үргізу керек деген корытынды 
ж асал д ы . 1862—1871 ж ы лдарда Р есе й д ің Ә скери м и н и стрлігі к а за к
әскерлеріне түбегейлі кайта ұйымдастыру жүргізіп олардың катарларын 
өзгертті, кейбіреулері таратылды , ж аңалары құрылды. Ә скерлердің та- 
ға й ы н д а л ғ а н а т а м а н д а р ы облы сты .ң ә с к е р и г у б е р н а т о р л а р ы мен 
әскерлерін ің әскербасы лары кұкықтары н пайдалайатын болды.
1875 ж ы лды ң сәуірін де Д он казак әскер ін ің әскери міндеткерлігі ту- 
ралы ж аңа жарғы бекітіліп, ол сонан соң басқа әскерлерге де таратылды. 
Ол казактарды ң әскери кызметін бірш ама жұмсартты, казактар өмірінің 
ережелері мен нормалары н ж аңа заман талаптарына орайластырды. 1881 
жылға карай өрбір әскерлер өзіне арналған «Әскери міндеткерлік туралы 
Ж арғы ға үйлестірілген кы зм ет ету тәртібі туралы ереже» алды. Ол XIX 
ғасырдың аяғына дейін колданылды.
1874 жылғы 9 науры зда Орал казак әскерін ің әскери міндеткерлігі ту­
ралы ереж е кабылданды. 19 ж аска толғандар казактарға жазылы п, олар- 
дан ант алынды. Алғаш қы екі жылда жас казактар ішкі кызметшілер ката- 
рында болды, содан соң 15 жыл саптағы ж ауы нгерлік кызметтің далалы қ 
қатарына түсті, сонан соң кайтадан 5 жылға ішкі қызметке оралып, запас­
ка шыкты. Ә скердің кұрамы әркайсы сы нда алты ж үздік бар, тоғыз атты 
әскер п олктерінен тұрды. О лардың ішінде үш полк бейбіт уакытта кы з­
мет аткарды , соны м ен бірге Оралда бір оку жүздігі ж ән е С анкт-П етер- 
бургте Орал казак эскадроны ны ң лейб-гвардиясы болды .129
1886 ж ылы бейбіт уақы т штаты бойы нш а Орал әскері 15 ж үздіктен 
ж әне бір жеке жүздіктен тұратын үш атты әскер полкін, ал соғыс уакытын- 
да 45 ж үздіктен тұраты н сегіз атты әскер полкін шығаратын еді. Әскери 
топ құрамы бейбіт уакы тта 103 оф ицер мен 2662 казак, ал соғыс кезінде 
181 офицер ж ән е 7804 казактан тұрды. Саптағы әрбір казакты ң бекітілген 
кару-ж арағы — винтовка, револьвер, кылыш ж ән е бірінші қатардағылар-
442

да сүңгі болды. Орал казак әскерлері О ры нбор казак өскерлерімен біргс 
14-атты өскер дивизиясы ны ң кұрамы на кірді ж ән е еуроп алы к 
Ресвй 
меіі 
Түркістанда өскери қы змет атқарды, А қтөбе, Ы рғыз, Төменгі ЖеМ, Тор- 
гай, Ойыл далалы қ бекіністерінде ж ән е К арабұтақ ф орты нда гарнизон 
болып тұрды.130 Патшаның мерекелік басылымында атап өтіл гендеЙ, Орал 
(Ж айы к) казактары «Еуропалы қ Ресейдің оң түстік-ш ы ғы с түкпіріне» 
орналасып, «Еуропа мен А зия арасындағы ш екара болып табылатын өзен- 
де орыс халқы ны ң күзетш ісіне» ай н ал д ы .131 1890 жы лғы ш тат бойынш а 
өскер соғыс уақыты нда 4, 5, 6 ж ән е 7-п олктердің төрт 6 ж үздігі, 8 ж әне 
9-атты әскер п олктерінің екі 4 жүздігі құрамы нда 32 ж үздік ш ығара ала- 
тын болды .132
1876жылғы 10 маусымда Ә скери міндеткерлік туралы жарғы ж әне 17 
атты әскер полкі, сегіз атты -артиллериялы қ батареясы ж ән е бір запас- 
тағы батареясы штаты бар Орынбор казак әскерін ің әскери қызметі тура­
лы ереже бекітілді.133
Орал ж әне О ры нбор казак әскерлері О рталы к А зияны жаулап алуға 
белсене катысты. 1853 жылы Қ оканны ң Ақмеш іт бекінісін алуға Орынбор 
әскери губернаторы В.А.Перовскийдің экспедициялы к корпусы нын күра- 
мында Орал казактары н ы ң екі ж үздігі ж ә н е О ры нбор казактары н ы н
бірнеше полкі қатысты. 1866—68 жылдарда Бұхара әмірлігін бағындыруға 
Орал казактары ны н Ж и закка, Оралтөбеге ж ән е Х оджендке ж о р ы кж аса- 
ған үш жүздігі катысты. Тағы да екі ж үздік Бұхара түбіндегі Зерабұлак 
биіктігінде соғысты, С ам арқан мен Қ арш ы ға шабуыл ж асауға катысты. 
1873 жылы Орынбор казак әскерлерін ің 12 жүздігі мен бір батареясы ге­
нерал-губернатор Кауфманның Түркістан отряды құрамында Хиуаны алуға 
қатысты. Хиуа хандығын бағындыруға Орал казактары ны ң бес жүздігі де 
қатысты, сол үшін олардың бас киімдері «1873 жылғы Хиуа жорығы үшін» 
Деген белгілермен әсемделетін болды. 1875-76 жылдарда 4-жиынтык Орын- 
бор-Орал полкі Қ оқан хандығын жаулап алуға қатысып, Махрам кыстағы 
жанындағы кескілескен ұрыс кезінде казактарды ң екі жүздігі коканды к- 
тардың 5 мыңцық жасағын канға бөктірді. 1880-81 жылдарда 2-Орал казак 
әскерін ің бесінші жүздігі ж ән е 5-О ры нбор полкінің алты жүздігі «ак ге­
нерал» С к о б ел о в тің э к с п е д и ц и я л ы к к о р п у сы қ ұ р ам ы н д а О ң тү стік
Түрікменстанды жаулап алуға қатысты.
Үрыстар бары сы нда сан мындаған бейбіт тұрғы ндар қаза тапты- Ал 
казактар Георгий ленталы күміс медальдармен ж ән е бас киімге тағатын 
«1881 жылғы 12 қаңтарда Геок-тепе бекінісіне шабуыл ж асағаны үшін» 
белгілерімен марапатталды.134
Орынбор казак әскерін ің самодерж авия алдында сінірген еңбектерін 
Ресейдің Еуропадағы, Балкандағы, Кавказдағы , Түркістандағы ж әне б ас­
ка жерлердегі соғы старына каты сқаны үшін әр түрлі уақытта тапсы ры л- 
ған 50-ден астам тулар мен ж ауы нгерлік белгілері дәлелдейді. ОларДЫН 
арасында Қокан ж әне Хиуа хандықтарын, Бұхара әмірлігін, Түрікменстанды 
бағындыруда марапатталған айырым белгілері де бар. Ал 6-О ры нбор к а ­
зак полкі тіпті Памирде ауғандармен де соғы сты .135
Қ азақ стан д а С ібір к а за к ә с к е р і де п атш а ө к ім е т ін ің н а қ сондай 
сенімді тірегі болды , ол бір м езгілде Баты с С ібір әс к ер и округі 
ә с к е р -
лерін ің өскербасы ж ән е казак әск ер л ер ін ің әскер и тағайы ндалған а т а ­
маны болған Б аты с С ібір генерал гу б ер н ато р ы н ы ң қ а р ам а ғы н а к а р а-
4 4 3

ды. 1869 ж ы лы и м п е р и я н ы ң Ә ск ер и К ең есі оларды б аск аруд ы о р н а- 
л а с к а н ж е р ін е ж а қ ы н д а т у үш ін А қ м о л а ж ө н е С ем ей о б л ы стар ы н д а 
С ібір к а зак ә с к е р ін ің бөлім атам андары баскараты н екі әс к ер бөлім ін 
КҮРДЫ.
1871 жы лғы 2 караш ада С ібір к а зак әс к ер ін ің әскери м індеткерлігі 
туралы ж аңа ереж е ш ықты, ол казактарды ң ж асақталуы ны ң ж әне әске- 
ри қы зм еттен өтуін ің ж алпы ереж елерін реттеді. Ә скер штаты бейбіт 
уақы тта алты ж ү зд ік құрам ы ндағы үш атты әск ер полкінен, ал сотые 
кезін д е тоғы з п олктен , барлығы 8200 саптағы казактан түрды. Саптағы 
казактар қы зм етін Баты с С ібір әскери округі әскербасы н ы ң нарядтары 
бойы н ш а өтеді, іш кі қы зм ет к азактары облы сты қ ж ән е уездік мекеме- 
лер, алты н к ә сіп ш ілік тер і, кен қазу оры ндары ж ән е т.б. полицейлік 
қы змет атқарды.
Сібір казак әскерінің полктері: 1-іншісі — Көкшетауда, 2-іншісі — Ат- 
басарда, 3-інш ісі — П р е сн о в с к станицасы нда, 4-інш ісі — П етропавлда, 
5-інш ісі — Н и колаевск станицасы нда, 7-іншісі — К оряковск бекінісінде, 
8-іншісі — Семейде, 9-ыншысы Өскеменде орналасты. Әскердің әрқайсы- 
сында сегіз зеңбірегі бар үш батареядан тұратын атты-артиллериялық бри- 
гадасы болды.136 1880 жылғы 5 шілдеде Сібір казак әскерінің әскери кызметі 
туралы кезекті ереж е бекітілді. Қ ызмет ететін бүкіл құрам үш топқа: 
дайындық, саптағы ж әне запастағы топтарға бөлінді, оларды есептеу жыл 
сайы н 1 қаңтардан бастап ж үргізілді. Ә скер бейбіт уакытта — 18 ж үздік, 
сотые кезінде 54 атты әскер жүздігін сапка койды, 30 казак астаната атты 
әс к ер — гренардерлік полктің лейб-гвардиясы на жіберілді, Омбыда бір 
оқу жүздігі б олд ы .137
С ібір казак әскері Ж етісу мен С олтүстік Кыртызстанды қосып алу 
мен отарлауга, О ңтүстік Қ азақстан мен О рталы к'А зияны ж аулап алута, 
Ш ы м кентті, Т аш кен тті, Х иуаны, Қ оқанды , Әндіж анды, М аргеланды, 
Ошты, Наманганды, Бұхараны, Қүлжаны, А қалтеке жазирасын алуга бел- 
сене қатысты. М ысалы, 1-Сібір казак полкі қоқан жорыгы кезінде Ургаз 
қыстаты жанындаты шайкаста қоқандыктардың мың адамдык отрядын тал- 
қандап, жартысын жайратып салды. Хакы-Хабат кыстаты жанындагы ұрыс- 
та к азактар ж ергілікті қы пш ақтарды ң 2 мы ң адамдық жасагын жойып 
жіберді. Осы ұрыстар үшін полк георгиевтік күміс керней ж әне бас киімге 
тагы латы н «1875 жылты 3 казанда Әндіж ан каласы на шабуыл жасатаны 
үшін» белгілерін алды .138
1867 жылгы 13 шілдеде Сібір әскерін ің 9-шы ж әне 10-шы полктерінің 
негізінде ж аң а Ж етісу казак әскері құрылады. Ө кімет орындары «атты 
әскер — әскердің қымбат түратын құрылымы» деп санаганымен, олар ора- 
сан көп қарж ы лы қж ән е материалдык шытындарга барды, өйткені «тарихи 
қажеттілік тугызтан Орта А зияны ң терең түпкіріне біздің ілгерілеуіміздің 
басталуы» «Орыс им ператоры ны ң тәж ін е татылатын аса қымбатты мар- 
жан» — Түркістанга ж ақы н жерлерде ең оңтүстіктегі казак әскерін құру- 
ды керек етті.139 Ж етісу әск ер ін ің штаты 43 офицерден, 123 урядниктен 
ж әне 2366 казактан тұратын алты жүздік құрамындаты екі атты әскер полкі 
етіп б екітілді.140
Оның міндеттері ж аңа өлкені Ресейге түпкілікті бекітіп алу, оны отар- 
лау мен игеру, мемлекеттік ш екараны күзету, аймақта қарулы күштердің 
бөлігін күрау б олд ы .141
444

1879 жылғы 30 маусымда Семей казак әскері туралы ереже қабы лдан- 
ды, ол екі бөлімнен тұрды: 1-інш ісі— әскери кы змет туралы ереж с скі 
құжаттан: Әскери міндеткерлік туралы жарғыдан ж ән е Әскерді ішкі бас- 
қаруды ұйымдастыру туралы ереж еден; 2-бөлігі — Ж алпы әскери капи- 
талды басқару туралы ережеден тұрды. Ж аңадан үшінші атты әскер полкі 
құрылды. Бұл орайда, 1-Ж етісу казак полкі үнемі тұрақты қы зметте, ал 
қалған екеуі ж еңілдікте болды. Басқа әскерлердегі сияқты , казактар да 
үш жікке: алғашқы әскери дайындык, саптағы әскер кызметі ж әне запас- 
тағы кызмет болып бөлінді, кейіннен одан жас ұлғаюына байланысты ж а- 
сакка ауысып, отставкаға кетті.
К азактарды ң бұдан кейінгі тағдырлары туралы пікірсайы с әсіресе 
Ж етісу әскерін е ерекш е катысты болды. 1887 жылы С ібір казактары
әскерін ің әскери старш ы ны К атанаев екі әскерді С ібір ж ә н е Ж етісу 
әскерлерін бұрын болып келгеніндей бір әскери қүрамаға біріктіру идея- 
сын ұсынды. О ның ұсы нысымен Омбы әскери о кругін ің ком андаш ы сы
Ж е т іс у ә с к е р ін С іб ір ә с к е р ін ің қ ұ р а м ы н а е н г із у ту р а л ы Ә с к е р и
министрлікке ұсыныс ж асап кірді. Бұл ш араны ол караж ат үнемдеу 
қажеттігіне ж әне О рталы қ А зия мен Қ азакстанды жаулап алудың аяқта- 
луына негіздеді. Бірақ Верныйда басқаш а ой айтылды.
Ж етісу облысының әскери губернаторы ж ән е Ж етісу казак әскерін ің
тағайындалған атаманы генерал-майор Ф ридэ казак әскерлерінің Бас бас- 
қарм асы на қы зм еттік ж азба табы с етіп, онда ерекш е Ж етісу әск ер ін
сақтап қалу қаж ет екендігін ж ан сала қорғады. Ол «казактар алмасты ру- 
ға болмайтын ж ән е ерекш е бағалы әскери элемент» «партизан отрядта- 
рын кұру үшін там аш а м атериал... атты әс к ер п о л к тер ін ің тірегі» деп 
жазды.
Казактарды ол «тамаша әскери қауым», «ерлердің әскери ақсүйектері», 
«халықтың әскери бірлестігі» деп ж әне басқа да керемет теңеулермен ата- 
ды. Екі әскерді біріктіру әскерлерді ж ергілікті ж ерлерде басқаруды ң
бұзылуы на, байланы старды ң ж ойы луы на ж ән е т.б. киы н ж ағдайға әкеп
соғады деп д әлелд ед і.142 С ан кт-П етербург мұндай дәлелдерм ен келісіп, 
Ж етісу казак өскерін сақтап қалу туралы шешім қабылдады.
80-жылдары әскер бейбіт уақытта қы зметке 7 ш таб-оф ицерлерден, 24 
обер-офицерлерден, 675 урядниктер мен казактардан тұратын төрт жүздік 
құрамында бір полк; соғыс кезінде 12 жүздіктен, 45 офицерден, 1965 сап- 
тағы казактардан тұратын үш полк шығарды. С ібірдің үш ж ән е 1-Ж етісу 
казак полктері Баты с С ібір казак бригадасы ны ң құрам ы на енгізілді, ол 
Омбыда ж әне бір бөлігі Түркістан әскери округінде кызмет аткарды. XIX 
ғасырдың 90-жылдарында барлық үш жікте 3,5 мы ң казак болды, мұны ң 
өзі әскердің бүкіл еркек казак халқының шамамен 25%-на тең болаты н.143
Баска әскерлер сияқты , Ж етісулы қ казактар да К дзақстанды , Қ ы р- 
ғызстанды ж әне Бүкіл О рталы қ А зияны жаулап алуға барлы қ уақытта да 
қатысты. 1860 ж ы лды ң ж азы нда полковниктер К олп аковски й мен Цим- 
мерманны ң отрядтары (600 казак, алты ж аяу әскер ротасы, 12 зеңбірек 
ж әне ракеталы қ ком анда) қоқан ды қ Т оқм ақ ж өне П іш п ек бекіністерін 
басып алды. Бұған ж ауап ретінде сол ж ы лды ң казан айы нда қоқ ан ды қ 
әскербасы Қанағатш ахты ң 5 мы нды қ жасағы Верныйға ж ақы ндап келді. 
Алатау округінің бастығы Колпаковский (казактарды ң 4 жүздігі, үш жаяу 
өскер ротасы, төрт зеңбірек ж өне екі ракеталы қ ком анда) Ү зы нағаш жа-
4 4 5

нындағы ш айқаста 1860 жылғы 21 казанда оларды тас-талқан етіп женді. 
Бүл жеңіс Іледен арғы өлке мен Жетісуды түгелдей Ресейге біржола бекітіп 
берді, сөйтіп О рталы қ А зи ян ы ң түкпіріне карай шабуыл жасау үшін алғ- 
ышепке айналдырды.
1871 жылдың жазында Ж етісу казактарыны ң отряды Қытайдың Қүлжа 
каласы н басып алып, онда 1883 жылға дейін болды. 1873 жылғы Хиуа жо- 
ры ғы нда 1-Ж етісу п олк ін ің бесінш і жүздігі ерекш е «көзге түсті», онда 
Ә мудариядағы батпаққа 2 мың әйелдер, балалар мен қарттар қуып тығы- 
лып, аяусы з кескілеп өлтірілді. Ә скери тарихш ы ны ңж азғаны ндай, «ка­
зак ж үздіктері лап койы п, ешкімді аямастан, өз жолындағылардың бәрін 
ж айпап өтті».144 К азактарға әскери бас киімдеріне тағатын «1873 жылғы 
Хиуа ж оры ғы нда көзге түскені үшін» деген жазуы бар 200 белгі берілді.
Сөйтіп XIX ғасы рды ң 60-90-ж ы лдары н да патша өкіметі Казақстанда 
оны әскери отарлауды түпкілікті орны қты ру, халы к көтерілістері мен 
қозғалы стары н басу үшін тұракты да, тұрақты емес те әскерлерді қамти- 
тын қуатты әскери ұйым құрды.
XIX ғасы рды ң аяғы — XX ғасы рды ң басында Қ азақстан аумағында 
Түркістан, К азан ж ән е Омбы әскери округтерінің құрамына кірген мына- 
дай әскер бөлімдері орналасты:
1) У ездік А қм ола, А ктөбе, Верный, Гурьев, Ж аркент, Зайсан, Ырғыз, 
К останай, К өкш етау, Лепсі, П еровск, А ягөз, Темір, Торғай, Ойыл, Өске- 
мен, Ч ерняев ж ән е Ф орт-А лександровск калаларында — жергілікті жаяу 
әскерлер, казактарды ң, айдауылдық, қарауылдық ж әне ж асакты қ коман- 
далар, отрядты қ друж иналар, мемлекеттік отряд роталары ж әне басқа да 
көмекш і бөлімдер.
2) Зор әс к ер и -с тр атеги я л ы қ м аңы зы бар облы сты қ ж ән е уездік ірі 
орталы қтарда атқы ш тар п олктерін ің запастағы қ^рамалары орналасты. 
М ы салы , Ә улиеатада — З-С ібір запастағы п олкін ің екі ротасы; Қ азалы - 
да — 4 -С іб ір запастағы атқы ш тар п олкі, 1-Сібір запастағы аткыш тар 
п о л к ін ің 5 -р о тасы , С іб ір зап астағы атқы ш тар п о л к ін ің 12-ротасы, 
4 -Т үрк істан аткы ш тар батальоны , 31-Т үркістан оралымды ж еңіл бата- 
реясы ; Қ остан ай д а — 246-запастағы ж аяу өскер полкі; П еровскіде — 
З-С ібір запастағы атқы ш тар полкі; П етропавловскіде — 33-С ібір запас- 
тағы атқы ш тар п олк і; С ем ейде — 24-С ібір запастағы атқы ш тар полкі; 
Т үркістан да — 242-С ам ара ж асағы ; Ч ерняевта — 4-С ібір запастағы а т­
кы ш тар п олкі; В ерны йда 20-ға ж уы к әр түрлі өскери бөлім дер, соның 
ішінде 27-Т үркістан оралымды ж еңіл батареялы артиллериялы қ ком ан­
да ж ә н е ж ер гіл ікті арти л л ер и ял ы к қой м а, 240-С им бирск мемлекеттік 
ж а сак д руж и насы ; Ы рғы зда — 13-О рынбор атқы ш тар полкі; А ягөзде — 
240- С им би рск ж аяу д р уж и н асы н ы ң 4-ротасы ж ән е С ергиополь атты 
әс к ер -ж азал ау ком ан д асы .145
К азактарды ң полктері мен жүздіктері өлкенің мына мекендерінде ор­
наласты:
1) 
Оралда — Орал казак әскерінің әскери штабы, осы әскердің 1-бөлімі, 
әскердің 1, 2 ж ә н е 3-запастағы ж үздіктері, бірінш і Орал запастағы казак 
полкі, Ю-Орал запастағы казак полкі, 2-Орал казак батареясы жөне Орал 
казак әск ер ін ің 5-ерекш е ж үздігі. К алм ы ков пең Гурьевте Орал казак 
әс к ер ін ің 2 ж ә н е 3-бөлім дерінің ш табтары орналасты , ал Темір мен 
Ойылда Орал әскерін ің ж ергілікті атты әскер командалары тұрды.
446

2) Верныйда — Ж етісу казак әск ер ін ің әскери баскарм асы , З-Ж етісу 
казак полкінің штабы, запастағы жүздік, кару-ж арақ шеберханасы. Ж ар- 
кентте — 1-Ж етісу казак полкі ж өне штаттан тыс атты -артиллерия взво­
ды, Лепсіде — 4-Ж етісу ж асақты қ казак жүздігі, Бақтыда З-Ж етісу казак 
полкінің бірінші жүздігі.
3) Сібір казак әскерінің бөлімдері мыналар болды: Зайсанда — З-Сібір 
казак полкі, К апалда — 9-С ібір казак полкі ж ән е З-О ры нбор казак бата- 
реясы, Өскеменде — С ібір казак әскерін ің 3-бөлімі.
Орал, О ры нбор, С ібір ж әне Ж етісу к азак әскерлерін де барлығы 38 
атты әскер полкі, 12 ж еке ж ән е 44 ерекш е ж үздік, 11 айдауы лды қ жарты 
жүздік, 2 гвардиялық атты әскер жүздігі, 1 гвардиялық атты өскер жарты 
жүздігі, 1 гвардиялы қ атты әскер взводы, 5 атты -артиллерия дивизионы
жөне 4 жеке атты-артиллерия батареясы болды. 4 атты әскер полкі, 2 жүз- 
дік, 4 ж асақш ы лы қ ж үздік, бір-бірден ж аяу ж үздік, гвардиялы қ взвод, 
атты өскер жарты жүздігі, 1 атты -артиллериялы қ батарея запаста тұрды .146
Сонымен Қ азақстандағы патша саясаты солдаттардың найзалары мен 
казактардың қылыштарына сүйенді, әскери-оккупациялы қ сипатта (Г.Са- 
фаровтың анықтауы бойынша — «өте қаніш ерлік сипатта») болды. П .Г.Га- 
лузоны ң пікірінш е, Ж етісу казактары Ресей әскери ф еодалды қ импе- 
риализмнің көк найзасы рөлін аткарды, Т.Ры сқұлов ж ергілікті казактар- 
ды Патша әкім ш ілігінің әскери -күзет күші деп санады .147

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: