Т.  Г.  Шевченко мен казак баласы

ченко Казақстанда айдауда болды. Қ азақстан Орыс географиялық қоғамы 
б ө л ім ш е л е р ін ің зерттеу о б ь е к тіс ін е айн алды , мұнда м өд ен и -ағарту 
мекемелері мен статистикалы қ комитеттер жұмыс істеді; өлкетану мұра- 
ж айлары аш ылы п, ертедегі ескерткіш тер, халы қты ң ауы зш а шығарма- 
ш ылығы ж ә н е құқы қты қ зандар, соны ң ішінде казақтарды ң дағдылы 
құқы ғы зерделенді; о р ы с-қ азақ мектептері мен кітапханалар ашылды. 
К дзақтар өз балалары на білім беруге ұмтылды, әрине, бұған бірінші ке- 
зекте халы қты ң ауқатты бөлігі ұмтылыс ж асап, балаларын кадет корпус- 
тары бар Омбы мен О ры нборға ж іберу үшін мүмкіндік іздестірді. Білім 
алуға деген жаппай ұмтылыс пен ықылас жағдайында Ш окан Уәлиханов, 
Абай Құнанбаев, Ы бырай Алтынсарин бастаған казак ағартушыларының 
тобы калыптасты.
Шоқан Уәлиханов 
(1835—1865). А са көрнекті ағартуш ы, ғалым ж ән е 
зерттеуш і Ш .У әли хан ов Қ ұсм ұры н бекін ісінде туған. 12 ж асы на дейін 
Ш о к ан Қ ұсм ұры н д ағы ж е к е м ен ш ік м ектеп те оқы п , м ұсы лм ан діні 
іл ім ім ен тан ы сты . Ол м ұнда ш ы ғы с п о эзи я с ы н оқум ен ш үғы лданды , 
оған сүйісп ен ш ілігін бүкіл өмір бойы сақтап калды. «Ш окан ақы н ж ан- 
ды адам еді. Оған араб өлендері қатты үнайтын ж ән е ол поэзи ян ы жан- 
тән ім ен сүй етін , — деп еске түсіреді кейін нен Н .М .Я дрин ц ев, — ө зін ің
ұстазы К осты лец ки йм ен бірге сол өлеңдерге рақаттаны п, м әз боп оты- 
раты н». С оны м ен қатар Ш оқан сурет салуды үйренді ж ә н е сурет салу 
он ы ң бұдан кей ін гі ғы лы ми ж ұм ы сы нда көп көм ектесті.
1847 ж ы л д ы ң к ү зін д е Ш о қ ан Омбы кадет к о р п у сы н а оқу ға түсті. 
Бұл о ку орн ы С ібірд егі ж оғары б ілікті м ұғалім дер ж и н ак та л ға н , таң - 
даулы о қ у о р ы н д ар ы н ы ң бірі болаты н . К ад ет к о р п у сы н д а окуш ы лар 
ә с к е р и б ілім м ен к о с а, б ір қ атар ж алп ы білім беретін п ән д ер : гео гр а­
ф и я , тар и х (Р ес ей тари хы ж ө н е ж а лп ы т а р ң х ), о ры с ж ә н е баты с 
әд еб и еті, ф и л о с о ф и я н егізд е р і, зо о л о ги я мен б о тан и к а, м атем ати ка, 
гео д ези я, қ ұры лы с өн ері ж э н е ар х и тек ту р а н егізд ері бойы н ш а білім 
алды. О ку се гізж ы л д ы к болаты н. К ад ет к орп усы н д а Ш о қ ан У өлиха-
нов белгілі ғалы м , географ ж ә н е А зи я- 
ны з е р т т е у ш і Г .Н .П о т а н и н м е н б ір г е
окы п , д остасы п кетті. Г .Н .П отан и н өз 
естеліктерін де «Ш оқан нағы з п лебейлік 
ортаға бары п түсті... п леб ей л ік ортада 
өм ір сүруі Ш о қ а н н ы ң д ем о к р ати я л ы қ
и д е ял ар ы н ы ң қалы п тасу ы н а сір ә эсер
етп ей түра алм аған болу керек», — деп 
жазды.
Қ о р ш аған орта, д ем о к р ати я л ы к ы к- 
пал ж ә н е Ш о қ а н н ы ң аса үзд ік кабілеті 
он ы ң ж а н -ж ақ ты ж ә н е тез ж етілуін е игі 
ә с е р ін т и г ізд і. Ол о ры с тіл ін там аш а 
м е ң ге р д і, ал 14—15 ж а с ы н д а -а қ кад ет 
ко р п у сы н ы ң басш ы лары оған болаш ақ- 
тағы зер ттеу ш і-ш ы ғы стан у ш ы ретінде 
карай бастады. Ш оқан кадет корпусы оку

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: