Ш. Ш. УӘлиханов атындағы тарих және этнология институты

ішласкан 
калаларда және темір жол ұстаханалары мен деполары бар станция- 
ларда 
пайда болған. Бұл Казақстанда ғана емес, Орта Азия мен Сібірде де 
РС Д Ж П -ны ң алғашқы топтары мен ұйымдарының пайда болуына ең басты 
әлеуметтік негізге айналған жұмысшылардың оларда мейлінше көп шогырла- 
нуына байланысты еді. Сырдария губернаторының мойындауын атап өтуге 
болады, ол облыстағы РСД Ж П ұйымдары мен топтары «көбінесе темір жол 
ж әне жекеш е шеберханалардың жұмысшыларынан» , ал эсерлер «көбінесе 
зиялы адамдардан: адвокатгардан, дәрігерлерден, инженерлерден, студенттер 
мен шенеуніктерден» тұрады деп жазды.25 Ресейдің орталык аудандарында 
тап күресі мектебінен өткен жұмысшылардың шеберханаларда біршама жо- 
ғары шоғырлануы, елдің орталығындағы революциялык қозғалысымен, сон- 
дай-ак өлкенің темір жол бойларына жақын жатқан калалардың жүмысшы- 
ларымен неғұрлым етене байланыс, Қазақстанға тікелей жакын орналасқан 
Орынбор, Таш кент, Омбы, Саратов ж әне басқа қалалар мен теміржол стан- 
циялары революциялык күштерінің ықпалы мен басшылығы — осының бәрі 
теміржолшыларды жергілікті жұмысшылардың мейліншетоптасқан ұйымда- 
сқан бөлігіне, революциялық қозғалыстың алдыңғы қатарлы сарбаздарына 
айналдырды.
Өлкедегі кәсіподак козғалысының басталуы да 1905—1907 жылдардағы ре­
волюциялык окиғаларына байланысты. Алғашқылардың бірі болып Оралда 
теміржолшылардыңкәсіподағы қүрылды (1905 жылғы қараша), оны кейіннен 
Чапаев дивизиясы командирлерініңбірі болтан Н.Смуров, Орал облысының 
болашақтағы партия-кеңес кызметкерлері Н.А.Покатилов пен Н .И .Ульянов 
басқарды. Оралда бірқатар кәсіподақ ұйымдары да жұмыс істеді. Олардың 
іш індетеміржолшылардан кейін баспахана жұмысшыларының кәсіподағы 
мейлінше топтасқан ж әне жауынгерлік сипатта болды.26 Ең ірісі Орынбор- 
Таш кенттем ір жолы теміржолшыларының кәсіподагы еді, ол 1906 жылы 6 
мың адамды, яғни жол бойындағы барлық жұмысшылар мен қызметшілердің 
40,8%-ын біріктірді. Орынбор-Ташкент жолының кәсіподағында сегіз аудан- 
ды қ комитет, олардың бесеуі Қазақстан шегінде: Түркістан, Перовск, Қаза- 
лы, Ш алкар ж әне Актөбе станцияларында болды. Бұл жолдың кәсіподағы 
Бүкілресейлік теміржол одағының 1906 жылдыц шілдесінде пайда болтан 
Түркістан бөлімшесінің кұрамына кірді. Оған Орта Азия жолы теміржол- 
шыларының кәсіподағы да кірді (2 мың адам).27 Сібір магистралі кәсіпо- 
дағының кұрамында болтан Петропавл теміржолшыларының кәсіптік одаты 
Мәскеуде 1906 жылы шілдеде РСДЖ П басшылытымен пайда болтан «Кәсіптік 
1 одакка» кірді және оның катарында 210 адам болды.28 Семейде жұмысшылар- 
дың біртұтас көсіптік ұйымы — «Жұмысшы одаты» кұрылды. Успен кенішіндегі 
«Орыс-қазақ одагы» Қазакстан кеншілерінің өзінше ерекшелігі бар кәсіподақ 
үйымы болып есептеледі. Ш амамен жасалган есептеулер бойынша, жалпы 
Қ азақстан бойынша бірінші орыс революциясы жылдарында теміржол- 
шыларды коспаганда, жұмысшылар мен кызметкерлердің 20—25 кәсіподагы 
жұмыс істеді, олар жұмысшылар мен қызметкерлердің жалпы санының ша­
мамен 3,5%-ын біріктірді.29
Мұның бәрі теміржолшылар мен кен жұмысшыларының жекелеген ірі 
бой көрсетулеріне қарамастан, өлкедегі жұмысшы козталысының әлсіздігін 
көрсетеді, бұл ж ергілікті ж ұм ы сш ы лар саны ны ң азды гына, оларды ң 
кәсіпоры н дар бойы нш а ш огы рлануы ны ң төмендігіне ж ән е өндірістік 
қы зм еттің маусы мды лы ты на байланы сты болаты н. Х алкы ны ң басым
6 1 6

КӨПШ
1
Л
1
ПН жергілікті казак шаруалары мен коныс аударушы шарулллр 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: