Схема Пейсмекердің әрекет потенциалы
Талдағыштардың құрылымдық-қызметтік ерекшеліктері
жүктеу/скачать 1,23 Mb.
|
| Талдағыштардың құрылымдық-қызметтік ерекшеліктері
Жалпы талдағыштар дегеніміз – ақпаратты қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап, белгілі бір жауап сезімді туғызатын күрделі жүйе. Талдағыштар жүйесіне мынадай құрылыс ерекшеліктері тән: Талдағыштар көп қабатты жүйке нейрондарынан тұрады. Талдағыштар көп жолды болады. Талдағыштардың тура және көлденең бөлшектері болады. Әр бір қабылдағыш тітіркеністердің түрлерін ерекше сезеді. Оларға мысалы: дыбыс, суық ауа-райы, күннің жарықтығы және т.б. жатады. Талдағыштар егер сыртқы ортадағы тітіркендіргіштің ең аз мөлшеріне әсерленгі келетін болса, оның өте қозғыштығы байқалады. Қабылдағыштар бірнеше үлкен топқа бөлінеді. Қабылдағыштар ақпаратты қабыдауына байланысты екіге бөлінеді. Дистанциялық қабылдағыштар –көру,есту,иіс сезу. Контакты қабылдағыштар –дәм сезу,тері сезідері. Қабылдағыштар орналасуына қарай екіге бөлінеді. Экстрорецепторлар-есту,көру,иіс сезу,дәм сезу,сипап сезу сезімдерін жеткізеді. Интерорецепторлар-ішкі ағзалардың жағдайын ішараттайтын висцерорецепторлар мен тірек-өқимыл жүйесінің кіреберістік және пропиорецепторлық қабылдағыштары жатады. Барлық қабылдағыштар біріншілей және екіншілей сезетін болып екіге жіктеледі. Біріншісі-иіс,сипап сезу қабылдағыштары және проприорецепторлар.Бұларда тітіркендірістерді ұғыну және өңдеу үшін қозу толқыны сезгіш нейрондардың тікелей өзінде пайда болады. Екіншісі- дәм сезу,көру,есту,тепе-теңдік сақтау қабылдағыштары жатады.Осы қабылдағыштардың сезгіш нейрондары арасында өте маманданған қосымша қабылдағыш жасушалары болады. Сезім сигналын өткізу бірнешс рет бүлардың өзгеруі жэне қайта түрлендіруі арқылы аткарылады. Сезім агзалары кабылдайтын тітірксністерге үлкен ми сыцарлары кыртысының белгілі аймақтарында талдау жасалады. Бұл жерде ең жогары анализ жэне синтез жасалынады. Сөйтіп, кабылдагыштар, қозу толкынын өткізетін жол жэне ми кыртысынын белгілі бір аймағы организмнің тітіркендіруді кабылдауын жэне ажырата білуін кам гамасыз ететін біртұтас жүйе - талдагыштарды түзеді. Талдагыштыц үш бөліктен тұратынын айтты. Бұл үш бөліктің біреуі зақымданса белгілі бір тітіркендірісті ажырату кабілеті жойылады. Талдағыштар жүйесі көп кабатты жүйке нейрондарынан тұрады. Талдагыштар көп жолды болады. Шектес кабаттарда сезіну "алқымы" деи аталатын эртүрлі элементтер саны кездеседі. Талдагыштардың тура жэне көлденец бөлшектері болады. Сезім жүйелсрі тіршіліктік мэні бар акпараттарды кері байланыс негізінде белсснді туйсінетін жэнс өңдейтін үрдіс рсгінде қаралады. Сезім жүйесінің орлеуші өткізгіш жолдары ми кыртысының тұрақты жэне қосымша жобаланыс аймактарында тұйықталады. жүктеу/скачать 1,23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|