9
Қызыл жебе
сипалап. – Мына бас не көрмеген бас. О, сондағы бостандық-
ай! Тура бес күн бостандықта болдым. Қашып жүрдім. Үйде бір
күн де түнеген жоқпын. Белімді бір шешкен емеспін. Тарғыл тас
төсек, қара тас жастық болды. Бірақ соның өзі құс мамықтай еді-
ау, қайран!..
– Дәл осы түрмеде ме? Қашан? – деді Бронников таң қалып.
– Дәл осы түрме. Бірақ камера басқа еді. Қыш там болатын.
Былтыр жаз өтіп бара жатқан шама ғой.
– Онда неге ұсталып жүрсің?
– Е,
Ескендір тамыр, ол көп әңгіме...
– Түрме ішінде екеумізге әңгімеден басқа не ермек бар?
Рысқұл ескі қалпағын басына киеді. Ескі қалпақты кимей
тұрып, ұзақ әңгіме бастамайды. Содан соң темір құрсаулы
биік терезеге қарайды. Терезеден түк көрінбейді. Бірақ жарық
дүниенің елесі бар терезе Рысқұлдың жазулы тұрған кітабы
сияқты. Алғашқы рет түрмеге түсуінің жайы қалай еді?
Рысқұл құрсаулы терезеден медет тілегендей ішінен әлденені
күбірлеп барып, күмбірлеп сөз бастайды. Петерборлық Александр
Бронников түрмеде жатып-ақ қазақ даласының тау-тасын кезіп
кетеді...
II
Ахат ата баланың тамырын бір сәт ұстап, үнсіз қалған.
Құныстана жүресінен отырып, басын ірге жаққа бұрып, көзін
шарт жұмып алған. Қартайғанда қас та ағарады екен, жалбыраған
бурыл қас жұмулы көзін көлегейлеп тұр.
Шағын жер үйдің іші тым-тырыс, ала көлеңке. Тек жалғыз
терезенің құрақ көзін бір көк шыбын түрткілеп, шығарға тесік
таппай, ызыңдап мазаны алып барады. Жайшылықта еленбес еді,
мына сын сәтте көк шыбынның жанталаса ызыңдауы үйдегілерге
жайсыз тиді.
Жер кепенің төбесін көтеріп тұрған жалғыз қары – жуан
белағаш. Оның да ырсиған жарығы бар. Белағашқа екі бүйірінен
бұталмаған шыбықтар салынған. Үйдің ішкі төбесі сыланбаған.
Жертөленің ортасына жаққан оттың жалыны мен түтінінен үйдің
төбесі әбден жылтырап ысталған. Төбедегі түтін тартар жалғыз
қуырдың аузынан сүңгілер салбырайды. Белағашты ұстап тұрған