32. Үштік нерв нейропатиясы және невралгиясы: этиологиясы, патогенезі, клиникалық көрінісі және диагностикасы мен емі. Үштік жүйкенін невралгиясы кезінде ауырсыну ұстамасынын реализация механизмі мынандай: сезімтал тубіршектін жоғары мишыктык артериянын (немесе сәйкес венаны) патологиялык иілгіш ілмекпен компрессиясы кезінде негізінен демиелинизацияга сезімтал тубіршектін және тамырдын топографиялык катынасынын ерекшеліктеріне байланысты жоғарғы жақ және төменгі жақ жүйкелерінен терен сезімталдыктары талшыктар бейім. А типтес мундай талшыктарды жекелей демиелинизацисы осы талшықтармен келетін сигналдар ағысын төмендетеді және коймалжын заттын тежелуін туғызады, бұл Мелзак пен Уоллдын ауырсыну сигналдарынын беткейлік сезімталдык талшыктармен ағысы теориясына сәйкес. Бірак уақыт ағысымен сезімтал тубіршек аймагында беткейлік талшыктар мен терен сезімталдыкты талшыктар арасында қатынас пайда болады.
Клиникасы. Үштік жүйкенін невралгиясынын жекелей типтік ұстамасы келесі симптомдардан тұрады. Беттін пароксизмальды, атқыш сипатта ауыруы, электрлік ток соққысы тәріздес. Ауырсыну қыска мерзімді, еш уакытта 2 минуттан аспайды. Наукастар дәрігерді «үздіксіз ауырады деп шатастыруы мумкін, бірак ұкыптап сураған кезде екі устама арасында узіліс болатындыты аныкталады. Ауырсыну ерекше интенсивті. Ауырсыну аскыну кезенінде өгермейді және үштік жуйкенін иннервация көлемінде белгілі сипат алады. Дәстурлі турде бірінші, екінші және ушінші бұтактардын невролгиясын бөледі, ауырсыну түбіршектік - сегментарлык аймакта сакталады. Жекелей екі ұстама арасында үнемі рефрактерлы аралык болады. Триггерлік аймакка байланысты - бет терісі жане ауыз куысынын гиперсенситивті аймарында аздаган тітіркенудін өзінде типтиік пароксизм тудырады. Жиі триггерлік аймак ософациальды аймакта және альвеолярлы өсіндіде орналасады. Триггерлі факторларга байланысты - типтік ауырсыну проксизмдері туындайтын әсерлер. Көбінесе бұл - жуыну, сөйлеу, тамақтану, кей кезде тек кана төменгі жақты қозғалту.
Диагностикасы және дифференциальдық диагноз. Үштік жүйкенін невралгиясының диагнозын койған соң келесі мезгілдерді есепке алу керек:
- Ауру сатысын (асқыну, ремиссия, толык немесе медикаментозды ремиссия);
- Ауырсыну синдромынын айкындылығы (әлсіз, орташа айқындалган, бірден айқындалған);
- Ауырсыну пароксизмдерінін локализациясын (беттін ішкі, ортанғы, сыртқы сегменттері);
- Ұстама жиілігін (сирек, орташа жиілікті, жиі, невралгиялық статус).
Емдеуі. Медикаментозды емдеу. Үштік жуйке невралгиясын емдеуде негізгі препарат С.Блюм ұсынған карбамазепин. Карбамазепин жоғары диагностикалык бағалы тесттік препарат. Егер кунделікті 600-800 мг карбамазепинді колданган сон аналгезиялык эффект болмаса онда уштік жуйкенін типтік невралгиясы деген диагноз күдікті болады. Емдеу схемасынын бір турі мынандай болуы мумкін: наукас 2 кун ½ таблеткадан куніне 3 рет колданады, тәуліктік мөлшері 300 мг құрайды; келесі 2 кунде 1 таблеткадан күніне 2 рет, тәуліктік мөлшері 400 мг ; одан соң 2 кун 1 таблеткадан куніне 3 рет, тәуліктік мөлшері 600 мг. Эффект 48 сагат аралығында болуы мумкін. Егер ауырсынуга қарсы эффект жеткіліксіз болса 600 мг екіеселеніп, тәуліктік мөлшер 1200 мг - ға жеткізіледі. Антидепрессанттар. Үштік жуйкенін невралгиясьнын типтік аскыну кезінде трицикликалык антидепресант амитриптилинді пероральды 25 мг нан күніне 3 рет қолданады.
Транквилизаторлар. Реланиум (диазепам, сибазон, седуксен) тырысуға қарсы, миорелаксирлеуші, антифобиялык касиетке ие. Үштік жуйкенін типтік невралгиясьны клиникасында «ұстаманы коркынышпен көру» фобиялык синдромы негізгі орын алады, сондықтан бұл препаратты колдану өте тиімді. Реланиумды 2% ерітіндісін 2 мл ден көк тамырға жайлап хлорид натриидін изотониялык ерітіндісінде колданады. Емдеу курсы 10-12 кун.