Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
1514000-Геоморфология-каз
| Сабақ №9
Тақырып: Магмалық тау жыныстары. Жоспар: 1. Жалпы тҥсінік. 2. Магманың кристаллдануы. Дифференциация және ассимиляция. 3. Магмалық жыныстардың жатыс пішіндері. 4. Тау жыныстарының қҧрылымы мен тҥзілімі. 1. Жалпы тҥсінік. Магмалық таужыныстар магманың сууы мен кристаллдану нәтижесінде пайда болады; оларды атқылаған жыныстар деп атайды. Магма дегеніміз отты-қою силикатты немесе алюмосиликатты ерітінді. Оның қҧрамында су және ҧшпалы компоненттер болады (фтор, хлор, су, кӛміркішқылы және тб). Температураның тӛмендеуі мен қысымның ӛзгеруі осы ерітіндінің крисатлдануына әкеледі. 8 - кесте Магманың қатуы: Жер қыртыстың тереңдігінде Жер қыртыстың беткейінде немесе оған жақын аумақтарда магманың температурасы ӛте баяу тӛмендейді, кристаллдануға ҥлгереді – нәтижесінде толық кристалданған жыныстар пайда болады. магманың тез кӛтерілу кезінде температура тез тӛмендейді, қысым қалыптыға дейін тӛммендейді, ҧшпалы кӛмпонеттер бӛлінеді. Жыныстрада қҧрылымы шынылы болады, толық кристаллданбайды. 9 - кесте Магмалық жыныстар пайда болу жолына қарай екі тҥрге бӛлінеді: Интрузивті (тереңдік) - жер қойнауының терең жерлерінде пайда болады Эффузивті (атқылаған – излившиеся) - магма жердің беткейінде катқан кезде пайда болады - Абиссальді жыныстар – аса терең жерлерде пайда болады Жатыс пішіні – ағындылар, жабындылар. Олар массивті, тығыз (кейде ҧсақ кеуекті). Атқылаған кезде жанартаудың аппараттарынын жанында кейде әртҥрлі лавалық материалдардың жиынтығы пайда болады – оларды экструзивті (атқылаған) деп атайды. Магманың қҧрамында газдар мен ыстық сулдардың буы болғандықтан олар атқыланда жарылады (взрываются). Жанартаулық атқылаулар ҧсақталған немесе тозаңдатылған атқылау ӛнімдерінен тҧрады. Олар пирокластикалық материалдар деп аталады (грек тілінен «пир» от, «кластикос» ҧсақталған), олардың кесектері ҥшкірлі және сортталмаған болады. - Гипабиссальді (приглубинные) жыныстар – аса терең емес жерлерде қатқан кезде пайда болады. Осы жыныстардың құрылымы мен жату жағдайы бойынша интрузивті жыныстардан эффузивті жыныстарға өтпелі болады. 40 Пирокластикалық материал жанартаулардың баурайында жиналады, аңгарларда шӛгіледі және цементтелҥге ҧшырайды. Осының нәтижесінде таужыныстар пайда болады – жанартаулық туфтар. 2. Магманың кристаллдануы. Дифференциация және ассимиляция. Магманың тереңдікте баяу суған кезінде одан минералдар кристалдана бастайды. Біріншіден пайда болу температурасы жоғары болатын минералдар тҥзіледі. Олар сҥйық магмада еркін ӛседі, осының нәтижесінде кристаллдық тҥрі жақсы кӛрінеді. Осындай минералдар идиоморфты деп аталады (ӛзіндік бейнеугі ие деген мағынада – обладающие собственными очертаниями). Содан кейін магманың негізгі бӛлігі кристалдана басатайды – бҧл кристаллизацияның басты фазасы. Бір неше кристалдану орталықтары пайда болады. Бос кеңістікті толтырып, тҥйіршікті жыныстарды қҧрап кристалдар ӛседі. Бірақ минералдар анық кристаллографиялық бейнесіне ие болмайды. Минералдар жарым-жарты ӛзіндік пішіндерге ие болса және жарым-жарты басқа минералдармен негізделсе гипидиоморфты деп аталады. Бҧрын пайда болған минералдардың арасындағы аралықтарын толтырып, ӛзідік кристалдық беткейіне ие болмаса олар ксеноморфты деп аталады. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|