Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Гидротация реакцисында
| Мысалы, сульфидттердің ӛзгеруін пирит арқылы кӛрейік:
FeS 2 +nH 2 O+nO 2 Fe 2 (SO 4 ) 3 Fe 2 O 3 * nH 2 O+H 2 SO 4 Гидротация реакцисында минералға су молекуласы қосылып, оның кӛлемі ҧлғаяды да жыныс арасын бҧзады. Мысалы, ангидрит гипске кӛшеді: CaSO 4 +2H 2 O CaSO 4 *2H 2 O Еру: су мен кӛмір қышқылды газдың әсерінен галогенді тҧздар, сульфаттар, әктәстар еріп кетеді. Олардың еру қабілеті кӛрсетілген реттей. Жер ҥстіндегі және жер асты суларының еріту нәтижесінен аталмыш жыныстар қӛабаттарының ҥстінде, арасында карст процесстері ӛрбіп, апан, шҧңқыр, әжімдер, ҥңгірлер пайда болады. Гидролиз: кҥрделі гидролиз процессінің әсерінен минералдар ыдырап, кейбір элементтер ысырылады да, олардың орнына гидроксилдер тобы кіреді. Гидролизден минералдардың алғашқы кристалдық қҧрылымы бҧзылып, жаңадан пайда болған гипергендік минералдар тҥзіледі. Ҥлгі ретінде алюмосиликаттарға бай (гранит, гнейс) жыныстарындағы дала шпаттарының ыдарауының тәсілін кӛрсетуге болады: Мысалы, K, Na(AlSi 3 O 8 )+H 2 O+CO 2 +O 2 (K, Na)HCO 3 +Al 4 (Si 4 O 10 )(OH) 8 + SiO 2 *nH 2 O ерітінді каолинит ақық Органогенді ҥгілу Тау дыныстардына биохимиялық әсер олардың тас бетіне алғашқы микроорганизмдер – қына мен мҥктер қоныстанғанда–ақ басталады да олар жайланған жерде шҧңқырлар пайда болады. Олар шіріп біткенде шҧңқырында биомасса қалдықтары жиналып, жоғары сатылы ӛсімдіктер мен жәндіктердің жайылуына жағдай жасайды. Кейінгілер жыныстан қосымша P, S, Ca, Mg, Na, Sr, В керегінде жарамды химиялық элементтерді сорып алып, тасты бҧзады. Биогендік тозуға организмдер тҥршілігіне байланысты бӛлініп шығатын оттек (фотосинтез арқылы), органикалық қышқылдар мен кӛмір қышқылды газы едәуір себепкер болады. Органикалық дҥниенің жыныс массасын бҧзуын жеделтету климат белдеулерінің ӛсімдік топтарының кҥйіне бағынышты. 56 Ҥгілу қыртысы Ҥгілу-тозудың барысында пайда болған жыныстар тобының бір тҥрлері орнынан азды-кӛпті жылжып, ауысуы мҥмкін. Кӛпшілігі сол пайда болған жерінде аумай-кӛшпей сақталады да олардың жиынтығын элювий деп атайды. Ол үгілу қыртысын қҧрайды. Кейінгінің негізгі ӛзгешілігі – ол тҥгелдей бастапқы жыныстың бҧзылған қалдықтарынан тҥзіледі. Ҥгілу қыртысының қҧрамы мен қалындығы әр тҥрлі факторларға байланысты. Алдымен жоғары температура мен мол ылғал, беті жайпақ, жазық бедер қолайлы. Одан соң ӛсімдіктердің қалың ӛсуі, кӛп минералды магмалық және жыныстардың тозу-ҥгілу мерзімі ҧзақ болуы шартты. Қабықтың (қыртысытың) табанында тҥпкі жыныстрдың уатылған кесектері орналасады да ол бірте-бірте әртҥрлі балшықтар қыртысына кӛшеді. Одан жоғары темірдің сулы тотықтарымен тарғылданған каолинит горизонты орналасады. Әбден бҧзылған ҥстіңгі беті алюминий мен темірдің, кейде кремнийдің сулы тотықтарынан қҧралған кірпіштей қызыл ӛңді, ӛзі қатты қабаттан тҧрады. Осындай бҧзылу қабығын латериттік (латынша латер кірпіш) қабық деп атайды. Бҧзылу қабығы бокситтің, каолиниттің, никель, кобальт, темір тотықтарының кені. Оларға қосымша кӛптеген сирек металдардың ерімейтін (мысалы, қалайлытас, титан минералдардың) қоры. Геологиялық ерте дәуірлерде тозу қабығы қазіргі кезден гӛрі кҥшті және аумақты тараған кӛрінеді. 2. Желдің геологиялық әрекеті. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|