Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
Ізбестасты (карбонатты) жыныстар
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
1514000-Геоморфология-каз
- Бұл бет үшін навигация:
- Осындай құрылымдардың түрлері келесі
| Ізбестасты (карбонатты) жыныстар
Шӛгінді жыныстардың бҧл тобына толығымен карбонаттардан тҧратын жыныстар жатады. Ең кӛп таралған жыныстарына кальциттен тҧратын ізбестастар, одан кейін доломит, доломиттелген ізбестастар мен мергелдер жатады. Соңғылары кальцитпен, аморфты кремнеземнің қоспасындағы сазды заттармен қойылған. Ізбестастар – кальцитпен, кейде ӛте сирек аз мӛлшердегі арогонитпен кӛрінетін толығымен толығымен кӛмірқышқылды кальцитттен тҧратын жыныстар. Ізбестастар жиі ағзалардың бақалшаларының қалдығынан тҧрады. Бор – саусақтардың арасында жеңіл сҥртілетін, жҧмсақ, ашық тҥсті, ақ, тҧз қышқылының 10% ерітіндісінде кҥшті әсер ететін топырақты жыныс. Бор негізінен лаймен араласқан ағзаның қатты қаңқалық бӛліктерінің қалдықтарынан тҧрады. Бор қҧрылыс ісінде, дәнекер және шыны ӛндірісінде қолданылады. Резеңке және қағаз ӛнеркәсібінде де қолданылады. Сабақ №14 Тақырып: Метаморфты тау жынытсары Жоспар 1. Метаморфты таужыныстардың жатыс пішіні. 2. Метаморфты жыныстардың қҧрамы. 3. Метаморфты жыныстардың қҧрылымы мен тҥзілімі. 4. Метаморфизмнің тҥрлері. Метаморфизм – алғашқы магмалық және шӛгінді жыныстардың жоғары температура, қысым және флюидтердің әсер ету нәтижесінде қайта кристаллдану ҥрдісі. 1. Метаморфты таужыныстардың жатыс пішіні. Метаморфты таужыныстары бастапқы материал тҧнба болып кӛрінгендіктен және магмалық жыныс жатыс пішіні бҧл жыныстардың жатыс пішіндерімен дәл келуі керек болатын. Шӛгінді жыныстарды негізде, осылай жатыс қабаттық пішіні сақталады, ал негізде магмалық интрузиялардың пішіні немесе жамылғы. Оларды анықтау ҥшін бҧл кейде пайдаланылады. Егер метаморфты жыныс тҧнба болса, оған буды қосымша берсе ,ол есебінен магмалық жыныс қҧраса, оылай онда қосымша орта- қойылады. 2. Метаморфты жыныстардың қҧрамы. Метаморфиялық таужыныстары химиялық қҧрамы тҥрлі және қҧрамнан кезек біріншіге бастапқы бағынышты болады. Дегенмен қҧрам бастапқы жыныстардың қҧрамынан мҥмкін ерекшелену, ӛйткені метаморфизмның процесінде зат су ерітінді және әкелетін метасаматмиялық процестердің ықпалыменен ӛзгерісінде болады. Метаморфиялық жыныстардың минералды қҧрамыды тҥрлі, олар бір минералдан тҧра 50 алады. Басты жыныс қҧрастырушы минералдар:кварцтық, дала шпаты, слюда, пироксен, және амфибол. Олармен қатар типті метаморфты минералдарға :гранаттар, андалузит, дистен, силлиманит, кордиерит, скаполит және кейбір минералдар.Нашар метаморфталған жыныстар ҥшін әсіресе тальк, хлориттер, актинолит, эпидот, цоизит, карбонаттар тән. Метаморфиялық жыныстар геобаротермаметрдің белгілі физико-химиялық әдістерімен әбден биік. Олар 100°С-300°С- тан 1000-1500°С-қа дейін теңселеді және он шақтылардың біріншілерінен бар 20-30-ға дейін. 3. Метаморфты жыныстардың қҧрылымы мен тҥзілімі. Метаморты жыныстардың қҧрылымы қатты кҥйде қайта кристаллданудың нәтижесінде немесе кристаллобластез арқылы пайда болады. Осындай құрылымдардың түрлері келесі: А) Кристаллобластты, олардың ішінде минералды тҥйіршіктердің мӛлшері және олардың орналасуы бойынша келесі тҥрлерді ажыратады: 1. Гранобластты – жыныстың тҥйіршіктері мӛлшерлері бойынша салыстырмалы жақын және шамамен дӛңгелек контурлаға ие болады. 2. Мҥйіздікті (роговикті) – кетікті шеттерімен ҧсақ минералдардың тҥйіршіктерінен тҧрады. 3. Лепидобластты – немесе қабыршақты, ол қабыршақты минералдардың болуымен сипатталады (слюдалар, хлориттер, тальк). 4. Фибробластты – немесе талшықты (немесе баутәрізді), қҧрамында міндетті тҥрде ине тәрізді немесе талшықты пішінді минералдар болады (силлиманиттер, амфиболдар). 5. Нематобластты – бақаналы, призмалық, сабақты минералдарынан қҧралған, кӛбінесе амфиболдар тобынан. 6. Келифитті (немесе друзитті) – бір минералдар басқа минералдарға жиек тҥрінде ӛсуі қарастырылады, мысалы, амфиболдың оливинге және пироксен негізгі жыныстарға ӛсуі. 7. Пойкилобластты – минералдардың ірі тҥйіршіктерінде ҧсақ кірікпелер болады. 8. Порфиробластты – ірі тҥйіршіктер – порфиробласттар негізгі жіңішке тҥйіршікті массалардың арасында орналасады. Б) Катакластикалық – дислокациялық метаморфизмнің жыныстарына сипатты; нәзік минералды тҥйіршіктер мен ҧсақтаған жыныстарымен сипатталады, майысқыш минералдардың иілуімен (хлориттер, тальктер) және механикалық деформациялардың болуымен сипатталады. В) Милонитті – жыныстардың минералды тҥйіршіктерінің белсенді ысқылау мен ҥгілудің нәтижесінде пайда болады жәнне осының нәтижесінде жіңішке шаң пайда болады. Осы шаң жіңішке жолақтарға ие, осының ҥстерінде жаңа минералдар пайда болуы мҥмкін, олар сипатты порфиробласттар тҥрінде кездеседі– овоидтар. Г) Реликтті (немесе қалдықты) – метаморфизмге ҧшыраған алғашқы жыныстардың болуын кӛрсетеді. Тҥзілімдер: 1. Жіктасты – жыныстар жіңішке плиткалар мен пластиналрға бӛлінуімен сипатталады. 2. Жолақты – қҧрамы бойынша әртҥрлі жолақтардың алмасу кезінде пайда болады, олар шӛгінді жыныстардың тҥзілімдерін қалдырған кезде пайда болады. 3. Дақты – жыныстарда тҥсі, қҧрамы бойынша ажыратылатын участкелердің (дақтардың) болуы. 4. Массивті – жынысқҧраушы минералдардың бағдарлануы болмаған кезінде пайда болады. 5. Бҧйраланған тәрізді (плойчатая) – стресс арқылы жыныстар ҧсақ қабаттарға жиналған болады. 6. Дӛңгелекті (очковая) – жыныстардың жіктасты массаның арасында дӛнгелекті агрегаттардың болуымен сипатталады. 7. Катакластикалық – минералдардың ҧсақталуымен және деформациясымен ерекшеленеді. 4. Метаморфизмнің тҥрлері. Табиғатта негізгі екі ҥлкен метаморфизмнің тҥрлері қарастырылады: жергілікті және аумақты. Жергілікті метаморфизм шектелген аудандарда ӛтеді және контактілі, дислокациялық пен соққылы тҥрлерге бӛлінеді. Контактілі метаморфизм жер қыртыстың суық жоғарғы бӛлігіне, кӛбінесе шӛгінді қабатына, ыстық магма енгізілген кезінде және интрузивті массивтер – плутондар тҥрінде қатуы кезінде пайда болады. Осындай плутондардың айналасында контактілі-ӛзгерген жыныстардың ореолдары пайда болады. Дислокациялық метаморфизм немесе динамометаморфизм кезінде тектоникалық бҧзылымдар зоналарында қысымның жергілікті кӛтерілуі басты рӛлді атқарады. Осылай оны бҧзылым жанындағы метаморфизм деп айтуға болады. Соққылы метаморфизм шектелген таралуға ие және жер беткейіндегі тау жыныстар мен жер қыртысына соққылы қысым толқынның әсер етуімен шақырылады, осындай қысымның тҥрі Жерге ірі метеориттер қҧлау нәтижесінде пайда болады. Ең маңызды метаморфизмнің тҥрі аумақтық метаморфизм саналады, ол ҥлкен аудандарды қамтиды – ондық, жҥздік, мыңдық шаршы километрдер. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|