Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің
жүктеу/скачать 15,32 Mb. Pdf көрінісі
|
1514000-Геоморфология-каз
| Кремнийлі жыныстар
Бҧл тҥрдің шӛгінді жыныстары толығымен опал, халцедон, сутас тҥріндегі сингенетикалық кремнеземнен тҧрады. Негізінен олар аз таралған, бірақ белгілі бір аймақтарда геологиялық қҧрылымда маңызды роль атқарады. Диатомит – ашық, ашық –сҧр тҥсті кремнийлі жыныстар, ӛте жеңіл, кеуекті, ҧсақ нашар дәнекерленген бӛлшектер – диатоманың қабықтарымен қойылған. Диатомит сырттай қарағанда трепелден кӛп ерекшеленбейді. Диатомит теңіздер мен кӛлдерде тҥзіледі, қҧрамы жағынан қазіргі диатомитті лайға ҧқсас. Диатомиттер – жас, ең маңыздысы ҥштік кезеңнің жыныстары болып табылады. Еділ бойында, Кавказ маңында, Донбасста және ӛзге аудандарда кездеседі. Диатомит изолятор (жылулық және дыбыстық), (лайлы) менее 0,01-ден кем Пелитті (сазды) Саз Сазтастар 49 динамит ӛндірісінде жҧтқыш пен толықтырғыш ретіндегі абразивті материал, қҧрылыс материалы ретінде қолданылады. Трепел – ақ немесе ашық тҥсті кремнийлі жыныс, ӛте жҧмсақ, тілге жабысып, суды қызғана сіңіреді. Мҧнда кремнезем ең бастысы жыныстың суға бай болуына байланысты опалмен кӛрінген, ӛте жеңіл, меншікті салмағы екіден аспайды. Трепел саз бен глаукониттің, қҧмның қоспасындағы радиолярлы бақалшалармен қойылады. Тереңсулы радиолярлы лай тығыздалып, ӛзгерулерге ҧшырып, трепелге айналуы мҥмкін. Трепел Украйнада, Смоленск пен Орловск облыстарында мелдік және ҥштік шӛгінділердің арасында астасады. Металл бҧйымдарды жалтыратуда, термоизоляцияда, қышқылдарды сҥзуде қолданылады. Одан жеңіл және берік кірпіш дайындап, дәнекердің жоғары сорттарын қосады. Опока – ашық-сҧр, қою-сҧр және тіпті қара кремнийлі жыныс, қҧрамы жағынан трепелге ҧқсас. Соңғыдан ҥлкен дәнекерленген қаттылығымен ерекшеленеді, бірақ жеңілдігін сақтайды (меншікті салмағы 1,1-1,8 ге тең). Опока жіңішке тҥйіршікті опалдан, жиі бей органикалық пайда болулардан, қҧм тҥріндегі сутастың тҥйіршіктерінен, сазды бӛлшектерден, спикул мен радиолярийлер тҥріндегі ағзалардың қалдықтарынан тҧрады. Кейде карбонат та болуы мҥмкін. Опокалар ең бастысы борлық және ҥштік кезеңдерге ҥйретілген. Кейде карбонаттың болуы да мҥмкін. Олар Оралда, Еділ бойында, Сібірде кеңінен таралған. Опока бҧрыштық тҥйіртпектерді тҥзу арқылы жеңіл ҥгітіледі. Яшма – негізінен ағзалардың қалдығындағы кристаллдық және аморфты кремнеземнің механикалық қоспаларынан тҧратын қатты тығыздалған жыныстар. Яшмалар әртҥрлі –қызыл, жасыл, жолақты бояулармен сипатталады. Кейбір әртҥрліліктер ӛзіндік суреттерге ие. Бақалшалы сынықты жіңішке тҥйіршікті қҧрылымдағы жыныстар қатты әрі берік болады. Яшмалардың шығу тегі әлі кҥнге дейін даулы мәселе. Кейбіреулер олар радиолярлы лайлармен қайта кристаллданғанг десе, енді біреулері оларды метаморфты жыныстарға жатқызады. Яшмалар - әртҥрлі бҧйымдар жасауда кеңінен пайдаланылатын жақсы зергерлік тастар. жүктеу/скачать 15,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|