Жер бетіндегі карст пішіндері

67 
 
Понор деп тік немесе еңкіш терең, қҧдыққа ҧқсас шҧңқырларды айтады. 
Сурет-25. 
Апандар (полье) деп тік, тереңдігі ондаған, кейде жҥздеген метр, табаны тегіс, жан-жағы тҧйық ойыстарды 
айтады.
Карсты қҧдықтар, шыңыраулар – тік, кейде еңкіш, терең келеді. Олар тау жыныстарын одан әрі ерітіп, шаюдан, 
беттерін опырудан, бҧрынғы жырықтар мен апандарды кеңейтіп, тереңдетуден пайда болады.
Сурет-26. Сурет-27. 
Жер астындағы карст формасына шыңырау ҥңгірлер мен каналдар жатады.
Ҥңгір ішімен аққан су іргені одан әрі ертіп, жырып, қуысты кеңейте береді. Содан жазық және кӛлбеу бағытта 
тараған кӛп тарамды қуыстар жҥйесі тҥзіледі. Ҥңгірлердің еден, тӛбе, қабырға беттерінде неше тҥрлі әдемі, 
бірде жуан діңгек, қада, кейде жел ҥрсе шайқалып, сыңғырланған нәзік, тебендей жіңішке сауыстар, тҥтіктер 
тҥзіледі.
Ақырындап тӛбеден салбырап тҧрған сталактиттер (сҥңгілер), сонымен қатар еденіне тамған тамшыдан 
сталагмит қадалар кӛтеріледі.
Сталактитті ҥңгір Авшалом (Израильде)
Сталактитті ҥңгірі (Кавказда)
Сурет-28. Сурет-29. 
Тау жыныстары қҧрамына аздап-кӛпті суға ерігіш әк, гипс сияқты минералдар кірсе, олар еркін 
шайылып, қопсыған борпылдақ жынысқа айналады да артынан тӛмен ығысады. Осы ҥрдісті суффозия деп 
атайды.

68 
2. Мҧздықтардың геологиялық әрекеті. 
Мҧздықтарға гидросфера мен литосфераның жоғарғы бӛлігінде кездесетін мҧздықтар, ҧзақ жылдар бойы 
қабатталып жиналған қар, су беті, жер асты мҧздары, шельфтік мҧздары, мҧхиттарда кездесетін қалқыма –ықпа 
мҧздар(айсбергтер) жатады.
Мҧздықтар қҧрлықтың 16,2 млн.км
2
аумағын, яғни 11% қамтиды; оның 98,5% Антарктида, 
Гренландия және Солтҥстік Мҧзды мҧхит аралдар аумақтарына жатқызуға болады, ал тек 1,5%таулы 
мҧздықтар. 
3. Мҧздықтардың пайда болуы және олардың режімі. 
Жер бетінде мҧздықтар қардың жыл бойы еріп ҥлгермей еселенуінен пайда болады. Ол ҥшін қарқалын 
жауып, айналаның температурасы тӛмен болуы керек. 

жүктеу/скачать 15,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: