Шошқа және құс тұмауы «Фармацевт- токсиколог» модулі Алматы 2014жыл

С.Д. Асфендияров атындағы Қазақ 

Ұлттық Медицина Университеті

Тақырыбы:

Шошқа және құс 

тұмауы

«Фармацевт- токсиколог» модулі

Алматы 2014жыл

• Тұмау немесе грипп 

(

лат.

grіppus,

фр.

grіpper,

ағылш.

influenza – “бас салу, 

шап беру”) – тыныс жолдарының жұқпалы

вирустық

ауруы. Аурудың қоздырғышы –

ортомиксовирустар

, 

олардың үш түрі: А, В, С бар. Өте жұқпалы ауру. Тұмау

вирусының сыртқы қабыршағының құрамында

гемагглютицин (оны Н әрпімен белгіленеді) және

нейраминидаза (N әрпімен белгіленеді) болады. Олар

әр түрлі факторлардың әсерінен өзгеріп, тұмау

вирусының жаңа түрлерін түзуі мүмкін.

• 2009 жылдың наурыз айында Мексика халқының

арасында пайда болып, адамнан адамға жұғатын жедел

респираторлық ауруы «доңыз тұмауы» басқа елге

тарауының бастамасы болды. 2009 жылдың 29 сәуірінде

зертханалық жолмен расталған «доңыз тұмауының» 148 

жайын жаhанның 9 елі(АҚШ,Мексика, Австралия, Жаңа

Зеландия, Израиль, Испания, Германия ж.т.б.) жария етсе, 

сонымен қатар Мексика мен АҚШ-та осы науқастан өлім

жағдайлары тіркелген.

«Доңыз тұмауы» 

жалпы

шошқаларда кездесетін, А типті

вирусқа жол ашатын ауру. Бұл

ауру тез тарайды. Шошқалар

арасында бұл ауру тыныс алу

жолдары арқылы, тікелей немесе

жанамалы байланыс арқылы

жұғады. Бұл вирус шошқаларда

жылдың барлық мезгілінде шыға

береді.

• Доңыз тұмауы H1N1 вирустан басқа

да типтері бар, мысалы: HıN2, 

Н3Nı, H3N2. Шошқалар сонымен

қатар құс тұмауы, кезеңдік адам

тұмауы мен доңыз тұмауы

вирустарын жұққыза алады, бір

уақытта вирустың бірнеше түрінің

жұғуы вирус генінің араласып, 

мутацияға ұшырауына әкеліп

соқтырады. Бұл тұмау вирусының

әртүрлі вирустық геннен тұратын

типтік түрінен туындайды, және оны 

«реассортант» деп атайды. 

•Доңыз тұмауының белгілері кәдімгі

тұмаудың белгілеріне ұқсас. Адамның

қызуы көтеріліп, жоғарғы тыныс алу

жолдары қабынып, тамағы ауырып, 

қалтырайды. Егер сізде кәдімгі

тұмаудың белгілері болса, сіз доңыз

тұмауы белсенді түрде таралып жатқан

жерде тұратын болсаңыз, болмаса сіз

доңыз тұмауымен ауырған адаммен

кездескен болсаңыз, онда осының

барлығы сізде аталған тұмаумен ауырып

қалмадым ба деген күдік тудыруы керек.

Жедел респираторлық ауруда: мұрыннан су 

ағу, мұрынның бітуі; тамақ ауыруы; жөтел

мен дене қызуы көтерілуі (37,8 ºС жоғары),  

оған қоса жүрек айну, құсу, іш өту

симптомдары «доңыз тұмауын» 

сипаттайды.

Егер адамда жедел қызбалы респираторлық

аурудың белгілері, зертханалық расталған

жұқпа қоздырғышы болса, мұны

анықталған доңыз тұмауы жұқпасы ретінде

есептейміз, яғни доңыз тұмауының

вирусын бір немесе бірнеше зерттеменің

қортындысынан біле аламыз.

Тұмауды емдеу кәдімгі маусымдық тұмау

сияқты жүргізіледі.

1

. Мүмкіндігінше пандемииялық тұмау

оқиғалары тіркелген алыс және таяу

шетелдерге баруды шектеу.

2

. Тыныс жолдары ауруларының

клиникалық белгілеріне (қызу көтерілуі, 

тамағы ауруы, жөтел, мұрын бітуі) назар

аудару.

3

. Ауру белгілері пайда болса, дәрігерлермен

кеңесу

.

4. 

Бұл жағдайда басқа адамдармен

байланыстан аулақ болу

.

5. 

Қолды сабынмен немесе спиртпен сүрту.

6

. Бөлмелерді, әсіресе жалпы пайдаланудағы орындарды

желдету.

7

. Егер Сіз немесе отбасыңыз мүшелерінің бірі сырқаттанса, 

мектепке дейінге балалар мекемелеріне, мектепке немесе

жұмысқа бармау.

8. 

Ауру белгілері пайда болса, біржолғы бетпердені пайдалану.

9. 

Ауру белгілері пайда болса, туыстармен және достармен

байланыстарды шектеу.

10

. Шетелден келгеннен кейін жеті күн бойы шұғыл

медициналық көмекке жүгіну үшін көңіл күйіңнің төмендей

бастағанын байқататын белгілер мен денсаулық жағдайын

бақылау.

• Бір ғана түшкіріктен 100,000 тамшының ауаға

шашылатыны белгілі, осы тамшылар есіктің

тұтқасына, банк машинкаларының

түймелеріне, лифттегі түймелерге, дүкендерге

арбалардың тұтқаларына, яғни қолыңыз тиген

барлық жерге жабысып қалады. 

Ұлыбританиялық ғалымдар бір метро 

станциясында адам көп кезде барлық

жолаушының 10% шамасында адамның бір

ғана түшкіріктің қалдығына тиетінін анықтаған. 

Бұл бір түшкірік 150 жолаушыны

науқастандыруға жетеді деген сөз. 

Абай болыңыз!!!

• Қазіргі уақытта доңыз тұмауына қарсы қолданатын

вакцина жоқ. Вирусқа қарсы емдеу антивирустық

препараттар: осельтамивир немесе занамавирді

басқа антивирустық препаратармен қоса пайдалану

арқылы жасалады. Препараттың дозасы мен 

емдеу жолын емші дәрігер белгілейді. Балалар

мен 18 жасқа дейінгі тұлғаларға дене қызуын түсіру

мақсатында аспирин немесе құрамына аспирин 

кіретін дәрілерді қолдануға болмайды. Кәдімгі

адам тұмауында қолданылатын симптоматикалық

препаратарды қолдану және сұйықтық заттарды

жиі ішу қажет. Залалсыздандыру заттарынан 70% 

этанол, 5%лизол, 10% хлорлы әк қолданылады.

«Құс тұмауы»

• «Құс тұмауы» - бұл құстардың жұқпалы

ауруы, ол вирусты тұмаудың А типіне

жатады. Құс тұмауының вирусы алғаш рет

ХХ ғасырдың басында Италияда

анықталған, көптеген уақытқа дейін

адамдарға қауіпті деп саналып келді. Құс

тұмауымен ауырған адам алғаш рет 1997 

жылы Гонконгтан анықталған, тұмаудың 1 

түрі 18 адамның ауыруына әкеліп

соқтырды, оның 6 адамы қайтыс болған. 

Бұл тұмау тек қана құстарға ғана емес, 

сонымен қатар адамдардың өміріне де 

қауіпті. 

• Вирустың мутациялық өзгерістерге

ұшырауына байланысты оның

вирулентігі күшейген. Құс тұмауының

вирусының таралуы жабайы

құстардың көктемге және күзге ұшу

бағытына байланысты. Тұмау

құстардан немесе солардың шикі етін

жегеннен жұғады. Оның вирустары

қатты суық кундерде де бола береді, 

70градустан төмен температурада ол

бірнеше жылдың көлемінде сақтала

береді. Бірақ бірнеше секунд ішінде

жоғары температурады өледі. 

• Н5N1вирусының реассортация 

бере алатынын анықтау.

• Жануарлар гриппінің вирустың 

пандемиялық дамуындағы ролін 

анықтау.

• Адамдар арасындағы аурудың 

даму және емдеу ерекшеліктерін 

анықтау.

• Тиімді вакцина ойлап табу. 

• Ауру 1-60 жас аралығында, әсіресе 12 

жас балалар арасында тіркелді.

• Ауыр жағдайда біріншілік вирусты 

пневмония,көптеген дене мүшелерінің 

зақымдалуы байқалады.

• Ауру екі толқында өтеді:1 толқын -

мамыр,2 толқын – қараша, желтоқсан 

айларында. 

• «Құс»тұмауының белгілері 

жай тұмаулардағы сияқты: 

дене қызуының жоғарлауы, 

бас ауруы, дімкәстік, 

тамақтың жыбырлауы, 

аздаған жөтел. Бұл жұқпа 

өзінің тудыратын келесі 

асқынуларымен 

қорқынышты: вирустық өкпе 

қабынуының пайда болуы, 

бүйрек, бауыр және қан 

өндіретін ағзалардың 

қабынуы. Негізі, осылар өлім 

жағдайына әкеледі.

• Этиотропты емі  :Вирусқа 

қарсы препараттар М2 

ингибиторлар- амантадин 

және ремантадин.

• Нейраминидаза 

ингибиторлары:оселтамивир(Т

амифлю)және

занамивир(Реленца)

Құстармен контактіде болғанда сақтану 

ережелерін сақтау.

• Қауіпті топтағы адамдарға вакцинация жүргізу 

(құс фермасының жұмыскерлері, құспен

жұмыс істейтін ауыл адамдары). Ауру құспен

контактіде болған құстарды жою.

• Жеке құс өсіретін адамдардан қауіп болған 

жағдайда, құстарды сатып алатын финанстық 

фонд құру.

• ауылдық елді-мекендерде тұратындар үй

құстарын өз ауласында ұстауы тиіс. Бұл

жағдайларды олар жабайы құстармен

байланыста болмайды; 

• құс еттерінен тамақ дайындау барысында тиісті

шараларды сақтау қажет; 

• құстың шикі етімен және құстардан жасалған

тағамдармен жұмыс жасағаннан кейін, 

қолыңызды сабынмен жақсылап жуыңыз.   

• «Бұл екі тұмаудың - біреуі құстан, екіншісі 

шошқадан адамға жұғады. Адам шошқа 

вирусымен де, құс вирусымен де оңай 

жұқтырып ауырады» Екі вирусты да 

жұқтырған жағдайда адамның 

клеткаларында реасортация болады –

вирустардың араласуы. Жаңа вирустың 

адамнан адамға берілу қабілеті пайда 

болады. Осылай пандемия тұмауы 

басталады.

Назар аударғандарыңызға

рахмет!