Синтаксистік парадигмалар
Үстеме құрылымның сөйлем мүшелеріне қатыстылығы
жүктеу/скачать 2,27 Mb. Pdf көрінісі
|
Paradigma2015-1
| Үстеме құрылымның сөйлем мүшелеріне қатыстылығы. Қазақ
тілінде үстеме құрылым құрамында барлық сөйлем мүшелері жұмса- ла береді. Сөйлемнің тұрлаулы немесе тұрлаусыз мүшелерінің негізгі сөйлемде болмай, үстеме сөйлемде болуы; бастауыш не баяндауыштың үстеме мағынамен қайталануы; негізгі сөйлемдегі белгілі бір мүшенің (тұрлаулы, тұрлаусыз) мағынасын кеңейту, нақтылау т.б. Тұрлаулы мүшелердің ішінде бастауыштан гөрі баяндауыш жиі жұм- салады. Мұның себебін сөйлемнің актуалды мүшеленуінен іздеу керек. Ремада темаға қарағанда əр уақытта актуалды ақпарат болады. Мысалы: Аспан мырс етіп күлді. Күлді де терезеден ақшағырмақ далаға қарап, үнсіз жатты (О.Бөкеев). 1-сөйлемдегі тема – Аспан, рема – мырс етіп күлді. Келесі сөйлемде 1-сөйлемдегі рема темаға айналады да, темаға сүйене отырып, рема айты- лады. 2-сөйлемде тема – күлді де, ал сөйлемнің басқа бөлігінің барлығы рема болады (қарамен ерекшеленген). Осылай тізбектеліп кете береді. Қалыпты сөйлемде бастауыштың тобы тема болады да, баянда- уыштың тобы рема болады. Үстеме құрылымдар əр уақытта рема болады немесе реманың құрамына кіреді. Бастауыш – баяндауышпен синтаксистік байланысқа түсіп, преди- каттық қатынасқа негіз болатын мүшенің бірі. Сондықтан ол, негізінен, тема болады да, сол сөйлемде хабарланатын ой рема болып табылады. Ал үстеме құрылымдағы үстеме бөлік əр уақытта рема болып табылады. Яғни ол негізгі сөйлемге қосылып отырған тың, жаңа хабар. Сондықтан бастауыш өте сирек үстемеленеді. жүктеу/скачать 2,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|