Қазіргі ңазақ тілшдегі синтаксистік парадигмалар

Қазіргі ңазақ тілшдегі синтаксистік парадигмалар

1. 
   бірден, бір-ақ, қолма-қол, зорға, әрең, тез, ақырын т.б. үстеулерінен жасалады: Ол үйіне акырын аяцдады. - Немерелі болдыңыз, үл, үл! — деп алдынан ентіге шъщты. Поштага барып ацшаны колма-кол салып жі- беретін (Д.Досжан).
   
2. 
   қылт, кілт, тарс, сарт, жалт т.б. еліктеуіш сөздерден жасалады: Ер- кетай көкпарга түсетін лацтай ОШтак-жалтак жәудірейді. Әуелі мотоциклдіц ышцынган ащы дауысы іиыцты, сосын жер дүңкілдеп, есік дарцг ашылды (Д.Досжан). Бір кезде сыртцы есік сарт жабылып, мау- жыраган дүние селк ете түсті (Д.Исабеков).
   

1. 
   көсемшелерден жасалады: Қуандыцтыц тойында осы даланы дүбірге толтырът^өютр тартылгсщ, Қуандыгы жастайынан зерек болыпөсті(Д.Досжан).Шыдамымтаусылып, түнделетіпосындажет- тім (Д.Исабеков).
   
2. 
   -ша, -ше жұрнакты туынды үстеу арқылы жасалады: Қарекец ецсесін басцан ауыр ойът осьіщйща ащарып салды. Өзін әлдекім цуып келе жатцандай ер үстіне жасжігщие царгып мініп, ауылына царай шаба жөнелді. Ергабыл өз бетінше сөйлёмейді, сүрац цойса гана кыска- ща жауап береді (Д.Исабеков).
   

1. 
   бейнелік үстеулерден (шалқасынаң, етпетінен, жамбастан, тізерлеп т.б.) жасалады: Жанындагы кемпірі кепке дейін көз ілмей аһ үрып жа- тыр еді, енді маужъірап үйыцтап кетіпті. Жүрт жиналып, жапырлап басу айтъіп жатыр (Д.Исабеков). Өц _Мен түстіц арасында селтиіп 'ба- сын көтерді.
   
2. 
   маң-маң, талтаң-талтаң т.б. еліктеуіштерден жасалады. Тац- ныц атысынан күнніц батысына дейін цыбыр-кьібыр бір тыным көр- ^ме^ді (Д.Исабеков). Көціліце алма, цатар болган соц бэлдір-батпак сөйлей береміз (Д.Досжан). Жүрегі бүлцына согып, селк етіп оянды (Д.Досжан).
   

1. 
   мағыналары етістікпен үйлесімді негізгі сын есімдер пысықгауыш болады: Жас келін жаман цысылады (Д.Досжан). Ергабыл эке-шеше- сімен жылы, жаркын сөйлеседі (Д.Досжан).
   
2. 
   туынды сын есімдер (-дай, -сьіз жұрнақгы) пысықгауыш болады: Қуантайы үн-түнсіз жарга сүйеніп түр, Қүс жастыцтыц шэйі тысы мүздап цалыпты, щекесінемүз, басцаһЩц _эсер етті (Д.Досжан). Қаре- кец сол орнында цимылсыз цатты да цсшды (Д.Исабеков).