Орта сынып оқушылары 12-15 жас Түйсіну
12-15 жас аралығындағы балалардың ойлауы гипотетикалық-дедуктивті теориялыұ ойлау болады. Оқу материалы ойлау әрекетінің жоғаоы дамуы деңгейін қадет етуі және ең 1-ші кезекте интеллектінің дамуына бағытталған. Ойдау сапасы ретінде сыншылдығы дамиды, олар мұғалімнің тілінен қателер іздеуді жақсы көріп тұрады. Ер балалар үшін өздерін нағыз еркектер сияқты ұстайтын адамдар үлгі болады. Сондықтан 12-13 жастан бастап ер балалар өздерінің физикалық жақтарына көп көңіл бөле бастайды: спорттық секцияларға жазылады, күштерін дамытады.
Қыз балалар әйел адамдарға ұқсаысы келеді, әдемі, сүйкімді, өзгелердің арасында танымалдылыққа еліктейді. Олар боянуға, киімдеріне көңіл бөліп, еркелік тәсілдерін меңгереді.
Қабылдау:
Олардың есте сақтау қабілеті жақсарады, есте тез сақтайды, кіші мектеп оқушыларында есте қалдыруға түсіну орын алады. Есінің өнімділігі жақсарып, есте тез, әрі ұзақ мерзімдік естің көлемі артады. Л. С. Выготский бозбалалардың қызығушылықтар проблемасын ерекше бөліп көрсетті, оларды ол доминанталар деп атады. Ол келесі доминанталардың болуын атап көрсетті:
-эгоцентрикалық
-алыстық доминантасы
-романтика доминантасы
Қазіргі кезде жеткіншектердің қажеттіліктерінің қалыптасуына көбінесе жарнамалар ықпал етеді. Осы жаста белгілі бір заттардың болуына көп көңіл бөледі: жарнамадағы заттарды ала отырып, жеткіншек қоғамдық ортада және құрдастарының арасында құндылықтарға ие болады. Осыған байланысты жарнама, теледидар қандайда бір деңгейде жеткіншектердік қажеттіліктерін қалыптастырады деп айтуға болады.
Жоғарғы сынып оқушылары 15-17 жас Түйсіну
Өзіндік ерекшеліктерді білу қажеттілігі, өзінн деген қызығу, өзі туралы ойлану жеткеншек кещеңінің өзіндік ерекшелігі болып табылады. Өз кемшіліктеріне көп көңіл бөлу, бұл кезең бойында сақталады. Бұл жаста теориялық ркфлексивті ойлав дамиды. Бастауыш жасында қалыптасшан операциялар формальды-логикалық операцияға айналады. Бұл жаста интеллектуалды тапсырманы шеше отырып гипотеза қоя алады. Проблеманы шешуде түрлі бағыттарды іздеуге ұмтылады. Классификация, аналогия, жалпылау сияқты операциялар дамиды. Өзіндік сананың ерекше формалары - ересектік сезімі және “Мен тұжырымдамасы” пайда болады. Ересектік сезімі өзіне ересек адам ретінде қатынаста болуы, өзін ересек адам ретінде сезінуі.
Қабылдау
Танымдық процесте қабылдауында оқу материалын көрнекті материалды, түсінуге интеллектуалдығы қажет болады. Кез келген жұмыста жеткеншек ойдау әрекетіне барады. Еске сақтауда түрлі әдіс-тәсілдерді қолдану осы кезеңде қалыптасады. Қабылдаудың және естің интеллектуалдығы дамиды.