Су-Жердегі ең таралған және өзінің қасиеттері бойынша ерекше химиялық қосылыстардың бірі. Сусыз өмірдің өзі болуы мүмкін емес
жүктеу/скачать 51,88 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Су қорларын экономикалық бағалау
| Курстық жұмыстың объектісі - қоршаған табиғи орта
Курстық жұмыстың мақсаты: Су қорларына экономикалық бағалау жүргізу. Курстық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Су қорларын экономикалық бағалау Су қоймаларын экономикалық бағалау сұрақтарын талқылау кезінде екі концепция қарастырылады:шығындық және нәтижелік. Су қоймаларын шығындар бойынша бағалаған кезде су шаруашылық жүйелердің салынуымен және пайдаланылуымен байланысты шығындардың барлығы есептеледі. Су қорларын экономикалық бағалау кезінде су салалары мен мен кәсіпорындарын дамыту мен бағалау жөніндегі бар жағдайларды, суға тұйықтырғыш шығындарды анықтау сұрақтарды қарастыруымыз керек Суға арналған тұйықтырғыш шығындар ең үйлесімді су шаруашылықтық балансты (СШБ) құру негізінде анықталуы мүмкін, ал бұл суға қажеттіліктерді қанағаттандыру жөніндегі барлық нұсқаларды салыстыруды ұйғарады. Суды үнемді тұтыну жөніндегі әрекеттердің эффектлігін мысал түрінде журналдан көрсетуге болады. Айталық. суды үнемдеудің 4 нұсқасы бар,барлық нұсқалардың ішіненең тиімдісі таңдалады Осыған орай судың үнемделуі инфильтрациясын төмендетуге арналған сәйкесінше құрылғылар жүргізілген каналдармен тасымалдау арқылы немесе су көзінде су қоймасының бетінің ауданын кішірейту есебінен немесе тұтынушыдан төмен суды технологияларды қолдану нәтижесінде жүзеге асады. Есептеулер келтірілген шығындар бойынша жүргізіледі (С+ЕК)
Бұл мысалда біріншы ауданға арналған суды тұтынуды үнемдеу шараларынан 1–ші, 3-ші нұсқаулар эффектілі болып тұр және пайдасызы тек 4–шісі. Екінші аудан үшін пайдалылары алғашқы екі нұсқа. Бұл байланыста ренттік концепцияны өңдеу кезінде үш эффектті ажырата білу керек (дифференциалды эффект ренттік эффект және ренттік төлемдер),оларды түсіну мен баяндау өте ұқсас емес. Дифференциалды эффект қоғамдық қажет шығындарды индивидуалды шығындардан асуы шығындард білдіретін және де бұл ғылыми техникалық жетістіктерді қолдану арқылы, еңбекті дұрыс ұйымдастыру арқылы еңбек өнімділігін арттыру арқасында жүзеге асатын халық шаруашылығының кез-келген саласында пайда бола алады Бұл эффект еңбек өндірісінің жоғарғы қарқыны барлық салаға жайылмайынша сақталады. Эффект сөзі табиғат қорлары туралы жүргізілсе, мүлде басқаша сипатталады. Себебі, дифференциалдану, оның сипаттамалары және қорлардың шектеулігі әртүрлі шаруашылық объектілері арқылы алынған эффектілердің теңделуі үшін объективті кедергі болады. Сонымен қатар табиғатта пайдалану саласындағы эфектілердің барлығы рентаға айналып кете алмайды. Бұған су көзінде, әсіресе өзен жүйелерінде су қорларын пайдалану нәтижесінде алынған эффект нақты мысал бола алады. Әрине, су мол жылдары максималды экономикалық эффект алынуы мүмкін. Бірақ ренттік негізге оның қалыптасуы тұрақты табиғи факторлармен байланысты статистикалық тұрақтылыққа ие орта бөлігі ғана ие бола алады. Мысал ретінде күріш өсіруге арналған түсімділігі суаруға тәуелді алқапты алайық:
Осы кестеден көрініп тұрғандай оптималды суару тәртібі 8,0 м3/га болып табылады себебі бұндай суару нормасында максималды шығымдылық болады.Ал суарудың жоғарғы нормасында топырақ эрозиясы әсерінен, тұзданудан сақтайды. Су ресурстарын экономикалық бағалау: су тұтынушы өндіріс күштерін тиімді орналастыру, суды қорғауға үнемді пайдалануға, экономикалық ынталандыру және оны ұлттық байлық құрамына есептеу үшін қажет болады. Су ресурстары өзен-су жүйесінде қалыптасады. Суды басқа аудандардан әкелетін су шаруашылық аудандарында шеткі шығын шамасы (З ) су тасымалдаушы құрылым шығыны мен (И ) алынатын суға шығындарды (Q •З ) пайдаланылатын су ресурстарының көлеміне (Q ) қатынасымен анықталады. З = , мұнда: З , З . су әкелетін және су алынатын аудандарда суға шеткі шығын; Q = Q + Q . су ысырабы қоса есептелген тасымалданатын су көлемі. Іс жүзінде кейде тасымалданатын су көлемі пайдаланылатын көлеміне тең болады (Q = Q ). Мұндай жағдайда шеткі шығын су алынатын аудандағы шама бойынша ысырап пен тасымал шығынын ескеріп анықталады. З = З , мұнда К . су тасымалдаудың пайдалы коэффициенті. Су қорын тиімді пайдалану үшін су шаруашылық кешендерін ұдайы үздіксіз жетілдіріп отыру керек. Су шаруашылық комплексіне: сумен жабдықтау, суды бөлу, гидроэнергетика, су транспорты, суландыру, құрғату, балық шаруашылығы, ағаш тасымалдау, денсаулық сақтау, туризм және т.б. жатады. Су қорын қорғау және тиімді пайдалану шаралары масштабы және техникалық шешімдері бойынша әр түрлі, оның барлығы кешенді шараларды жүзеге асыруды талап етеді. Суды қорғау жөнінде 4 кешенді шараларды атауға болады: Су ресурстарын экономикалық бағалау: су тұтынушы өндіріс күштерін тиімді орналастыру; суды қорғауға, үнемдеп тиімді пайдалануға экономикалық ынталандыру және оны ұлттық байлық құрамында есептеу үшін болады. Су ресурстарын экономикалық бағалау үшін шеткі шығын шамасы қолданылады. Су ресурстары көпшілік жағдайда жеке-дара орналасады. Осыған байланысты жағдайда су тапшылығы немесе жеткілікті болуы оның территориялық орналасуына байланысты. Сондықтан шеткі шығын шамасын ауданның, аймақтың су бассейндері бойынша белгілеу керек. Суға шеткі шығын шамасын оптималдық су шаруашылық баланстар негізінде анықтайды. Республикамызда үлкенді-кішілі 2174 өзен бар. Жалпы өзендер мен бұлақтарды қоса есептегенде олардың саны 85 мыңға жетеді. Мұның ішінде Ертіс, Сырдария, Жайық, Есіл өзендерінің әрқайсысының ұзындығы 1мың км-ден асады. Барлық өзендерден жылына 102 млрд. текше м (м³) су ағып өтеді. Алайда ірі өзендердің көпшілігі Республикамыздың шекарасына жақын аймақтарда орналасқан да, бастауын басқа елдерден алады. Жеріміздің басым бөлігі өзен сулары тапшы шөлейтті аймақта. Орталық далалық өзендердің деңгейі қар суымен қалыптасады, олар ылғал аз жылдары таязданады немесе құрғап қалады. Тау өзендері мұздықтардан басталады. Сондықтан су деңгейі жыл маусымына қарай және әр жылда едәуір өзгеріп отырады Қазақстанда жер асты суларының барланған қоры 45 млрд. текше метр. Одан жылына 750 млн. м³ су алынып пайдаланылады. Болашақта пайдалануға болатын су қоры шамамен 53 текше км деп есептеледі. Қазақстанда соңғы жылдары су пайдалану жылына 83 млрд. м³ге жетті, оның ішінде тікелей су тұтыну 44%, 40%-ы су тұтынуды қамтамасыз етуге жұмсалады. 16%-ы ысырап болады. Сонымен, адамзат қоғамы дамуының барлық кезеңдерінде табиғи ресурстар оның әлеуметтік-экономикалық прогресінің маңызды алғы шарты болды. Алайда олардың сан алуан экономикалық ресурстарға айналуы түптеп келгенде адамға, оның ыждағаты мен дарындылығына байланысты. Су ресурстарын экономикалық бағалау: су тұтынушы өндіріс күштерін тиімді орналастыру; суды қорғауға, үнемдеп тиімді пайдалануға экономикалық ынталандыру және оны ұлттық байлық құрамында есептеу үшін қажет болады. жүктеу/скачать 51,88 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||