Отражение эмиоронимии в языке города как один из лингвистическиз
элементов
Алматы Менеджмент Университет, г. Алматы.
Материал поступил в редакцию 20.03.15.
G. Sh. Akimbekova, G. A. Soltanbekova
One of the linguistical elements in the city language is the appearance
of emporonimia
Almaty Management University, Almaty.
Material received on 20.03.15.
В с т а т ь е в е д е т с я а н а л и з в л е к с и к о л о г и ч е с к о м и
ономасиологическом аспектах с помощью конкретных примеров
одного из лингвистических элементов эмпоронимии.
We conducted an analysis in lexical and onomasiological aspects
using concrete examples o f one o f the linguistic elements o f emporonim
in this article.
18
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ
Э хлл Е 5 »л «2 3> л да Э хл л е5 »л «2 3> л д аЭ хл л е5 »л « 23> л д аЭ хлл е5 ^
ӘОЖ 478.122'5
А. Ақыш
магистрант, Абай атындағы ҚазҮПУ, Алматы қ.
«АБАЙЖОЛЫ» РОМАН-ЭПОПЕЯСЫН ОРЫСШАҒА
АУДАРУ БАРЫСЫНДАҒЫ М. ӘУЕЗОВТІҢ КӨРКЕМДІК
ҮСТАНЫМЫ
Мақалада көркем мәтінді тәржімалау өнерінің шыеармашылыц
ңүбылыс екені жан-жақты талданеан. Оның күрделі табиеатын
М. Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясын аудару барысына зер сала
отырып, баіщіуга болады. Қазсщтың үлы жаушысы көркем тәржіма
мәселесіне үнемі жауапкершілікпен ңараган. Әрине, жазушы соның
ішінде өзінің басты көркем еңбегі, шыгармашылыгының иіыңы
«Абай жолы» роман-эпопеясын орысшага тәржімалау ісіне ерекше
мән бергені сштылады. Роман орыс mini арқылы басқа халықтарга
да та pan, дүниежүзінің оқырмандарына қазақ халқының атын
шартарапца таратты. Көркем аударма дүрыс жасалган уақытта
оның эстетиткалъщ қуатының пәрменді екендігін осы аудармадан
баіщауга болады.
Кілтті сөздер: роман-эпопея, көркем мәтін, тәржімалау өнері,
көркем аударма, шыгармашылъщ.
Өзінің шығармашылық жүмыстарына қашанда жауапкершілікпен
қараған қаламгерлердің бірі Мүхтар Әуезов екендігі сөзсіз. Оны жазушының
өзінің көптеген әріптестерімен сөйлеген сөздерінен, жасаған баяндамалары
мен аудармашыларына айтқан ақыл-кеңестерінен байқауға болады. Өзінің
жеке жүмысына өте сақ қараған жэне бойындағы талантын сарқа жазған үлы
қаламгер өз шығармаларын орыс тіліне аударып жеткізуді де шығармашылық
жүмысындағы басты мәселелердің бірі деп білген.
Ә р и н е, ж азуш ы сон ы ң іш ін д е ө зін ің б асты көр к ем ең б егі,
шығармашылығының шыңы «Абай жолы» роман-эпопеясын орысшаға
тэржімалау ісіне ерекше мэн бергенін атап айтуымыз керек. Осы жүмысы
жайында ол өзінің аудармашыларымен жэне сол аудармаға ықпалын тигізетін
қалам иелерімен үнемі байланыста болып, жүмыс барысындағы жайларды
ақылдасып отырған.
Қазіргі уақытта аударма жүмысына жеңіл-желпі қараушылық бар
екендігі еріксіз еске түседі. Әр түрлі салада қызмет жасайтын кейбір
мамандар қазақ тіліне жетік болмағандықтан, өз қарауындағы қазақ тілді
серия
ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
19
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
мамандарын аударма жасауға мәжбүрлейді. «Мынандай орыс тіліндегі
материалды срочно қазақшалау керек» немесе «Мына материалды мына
уақытгың інгінде срочно аударып экеліндер!» деп тапсьфма беру жазылмаған
зандылыққа айналып кеткен.
Кез-келген қазақ тілді маманның немесе сабақ беріп жүрген үстаздар
қауымының кэсіби аудармашы емес екендігін былай қойганда, жалпы
аударма жүмысына алыс мамандар екендігі, ешқандай да аудармашы емес
екендігі. Өйткені аудармашылық дегеніміз ол - өз алдына жеке өнер. Жеке
кәсіп. Өмірдің ары қарай терендеп, дамуына жол ашатын өзінше бір әлем.
Аударма деп түпнүсқадан тікелей аудару жүмысьш айтатыны белгілі. Ал
ауызша аударманың жөні тіптен бөлек. Бүл жөнінде ғалымдарымыз нақты
түрде мынандай пікір түйеді: «Ауызша аударма «ілеспе (синхронды), ізбе із
аударма сияқты ауызша рәсімдеуді қажет ететін, ауызша аударма түрлерінің
басын біріктіретін үғым. Аударма процесінде түпнүсқа мен оның аудармасы
ауызша жасалатындықтан, аударманың бүл түрінде аудармашы түпнүсқа
бөліктерін бірақ рет қабылдап, оны кейіннен салыстьфуға немесе жасалған
аударманы түзетуге болмайтынын ескертеді» [1, 41]. Енді салыстыру үшін
мына мэселеге назар аударып өтудің артықтығы жоқ. Бүл арада аудармашы
түпнүсқаны акустикалық түрде қабылдап, соған орай да аударма жасап
жатады. Ауызша аударманың ілеспе аударма жэне ізбе із аударма деген
екі түрі бар. Ауызша аудармада аудармашы сөйлеп түрған шешеннің сөзін
кішігірім сегменттерін аударумен шектеледі, сондай-ақ түпнүсқаның басқа
бөліктерін қарастьфуға ықпал жасайды. Ал ілеспе аудармада аудармашы
ауыздан шыққан бір немесе бірнеше ойды аудара алады. Ізбе із аударма мэтін
тындалып болғаннан кейін жасалатын аударманың түрі. Ізбе - із аударма екіге
бөлінеді. Олар парақтан аудару жэне абзацты-фразалы аударма.
Ал енді көркем мэтінді тэржімалау өнері - тіпті бөлек шығармашылық
қүбылыс. Оның күрделі табиғатын М. Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясын
аудару барысына зер сала отырып, байқауға болады. Қазақтың үлы жаушысы
көркем тэржіма мәселесіне ылғи да жауапкершілікпен қараған. Оның бүл
қасиетін өз заманындағы қазақстандық орыс жазушысы Николай Иванович
Ановқа жэне осы жүмыстың басы-қасында жүрген жазушы, қаламдас інісі
Зейін Шашкинге жазған хаттарынан жақсы аңғаруға болады. Бүл кісілер осы
романды тэржімалау жүмыстарына тікелей араласқан.
Енді сөзімізді айқындай түсу үшін Мүхтар Әуезовтің жазған хаттарына
үңілейік. Бір жолы айтатын ойларын аталған екі кісіге де бір параққа түсіріп
жолдапты. Сонда үлы қаламгеріміз былай деген екен:
«Дорогие Николай Иванович и Зеин!
Мне телеграфировала Валентина Николаевна о своей передаче Вам,
Николай Иванович, всего подстрочника от Смирновой. Человек больной
и страдающий душевно Вера Васильевна Смирнова не решилась послать
20
ISSN 1811-1823. В ест ник П Г У
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
свой перевод даже первых глав, очевидно, они были сделаны у нее вчерне, а
взяться заново и основательно она не в силах. Я понял ее и отказался теперь
в целом от всей ее работы, по ее желанию. Это, пожалуй, в интересе книги
неплохо, потому, что половина текстаот нее доставила бы немало хлопот и
потом, когда Вы закончите свою часть, больного да немолодого человека,
вообще тяжелого на подъем, ничего невзыщешь. Не плохо еще и потому,
что целая книга вся должна быть в едином по стилю переводе. Эго легче и
для Вас, отвечать за все, полностью принадлежащее вашему труду.
А сроки? Сроки, за которые, как мне сообщила В. Н. - боитесь Вы, в
наших руках. Прежде всего, работа и ее качество. Со сроком - обернемся,
как говорится, по нашему усмотрению» [2, 115].
Хат откен гасырдыц орта түсында жазылган. Ол кезде байланыс
қүралдарынан сыммен жүмыс істейтін қарапайым телефон гана болган.
¥ял ы телефон болмагандықтан ол арқылы жүзеге асатын байланыстыц
басқа формалары да болмаган. Жазу қүралы ретінде машинканы атауга
болады, бірақ ол да үнемі күнделікті тіршілікті ыңгайга келе бермеген. ¥ л ы
жазушылардың өздері бір бірімен қалам арқылы қагазга түскен хаттармен
байланыс жасауы сондықтан. Бірден бір сенімді қүрал қагаз бен қалам еді.
Соган қарамастан, көркем шыгарма жазатын уақыттарының біраз бөлігін
М. Әуезовтің жай хат жазуга арнауы, сөйтіп «Абай жолының» орысшалануга
тиісті аудармасының жагдайын бүге-шігесіне дейін талдап отыруы ол кісінің
бүл мәселеге қандай жауапкершілікпен қарагандыгын көрсетсе керек.
Ол осы хатында Смирнова деген аудармашының аудармай, жүмысты
тоқтатып қойганын дүрысқа санапты. Өйткені ол кісінің мүндай күрделі
жүмысқа шамасы келмейтінін айқын сезінген екен. Жазушы жогарыда
айтылган біраз ақылымен шектеліп қалмайды, алдыңгы ойын одан арман
дамыта түсіп, тагы да мынандай мэселелерге тоқталады. Бүл арада тек
аударманың тікелей өзіне қатысты гана емес, сол жүмысты іске асыру
барысындагы түрмыстық жагдаяттарга да назар аударып өтеді:
«Вот по возвращении из Кисловодска в Москву я договорюсь со
«Знаменем», чтобы они планировали печатание на летние месяцы, если
Вы считаете, что работа затянется до мая. Также я передам и московским
издательствам «Советскому писателю» и «Гослиту», которые будут печатать
(первое после его журнальной публикации, а второе - к декаде в составе
четырех книг).
А вы с Зеином поработайте, начиная с первой главы, войдите в суть - в
природу и атмосферу книги, и дальше перспектива прояснится лучше и легче,
тогда-то и определите точнее, когда приблизительно сможете закончить
весь перевод.
Одно только хочу напомнить вам обоим - в 1957 году, 28 сентября
мне исполнится 60 лет - и конечно желательно было бы, чтобы «Знамя»
серия
ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
21
ЭхллЕ
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
^
хоть начало бы публиковать в сентябре. А ведь по получении романа они
будут еще какое-то время «дуть» на него. У них обычно читают многие
члены редколлегии такие материалы, как роман. Например, при издании,
вернее печатании первой книги «Путь Абая» из членов редколлегии кроме
Кожев-никова, Скорино, Макарова еще читали Н. С. Тихонов, Сафронов,
Леонтьев, читали критики, сотрудники отдела прозы и т.д. Вот почему
желательно представить им рукопись пораньше, они будут говорить и о
переводе особенно потому, что переводчик новый для них автор. Но это
последнее обстоятельство будем одолевать, я думаю, без труда, т.к. из
людей, приглашаемых из Москвы по декаде, за зиму, будем иметь надежного
редактора» [2, 116].
Хаттың бүл бөлігінде аударма жасауга кететін уақыт, үлгіріп бітіруге
тиісті мерзім, журналга басар алдында кімдердің оқитындыгы, журнал
редакциясының алқа қүрамындагы жауапты адамдардың есімдері аталып
өтеді. Демек жазушы шыгарманың тиісті бөлігі аударылып болган күннің
өзінде де оны жариялау барысындагы технологияга да тоқталып өтеді.
Бүл арада Әуезовтің өзі ісіне өте сергек қарайтындыгын жэне адамдар
арасындагы қарым-қатынастың да белгілі бір дәрежеде рөл атқаратынын
аңгарамыз. Жазушы бүл айтылгандармен қанагаттанып қалмайды, аудармага
қатысты ойын одан арман былай деп өрбіте түседі:
«Самое главное - это качество перевода - вот что я хочу особо и
многократно подчеркнуть во всех своих обращениях к вам.
Я просил Зеина, чтобы он не удовлетворялся подстрочником. Пусть
помнит, что подстрочник как косноязычный посредник между оригиналом и
иноязычным литерат. переводчиком подобен только толмачу старых времен.
Он только доносит, в лучшем случае еще, смысл прямой, только
понятийный - одинарный. А художественный прозаический текст то
же, что и поэтический, имеет много дополнительных свойств - оттенки,
нюансы, обертоны вызывающие, кроме прямого, первичного представления
логического порядка, еще и побочные ассоциации. Вот с этими обертонами
и оживает все сокровенное в тексте. Ради выявления этих-то именно качеств
и надо бороться средствами великого, выразительного русского языка.
Оттенки, оттенки и все дорогие краски текста» [2, 116].
Хаттың бүл бөлігінде автордыц аударма жасау технологиясына,
ягни, шыгармашылық мэселелерге тереңдеп ене түскенін байқаймыз.
Аудармашыларга қатысты түрмыстық-әлеуметтік жагдаяттардың дүрыс
болуын бір пысықтап алганнан кейін енді тікелей аударма жүмысының өзін
талқылауга кірісуі де орынды, қай жагынан да қисынды.
Осы арада көркем шыгармага жолма жол аударма жасаушының
да бейнесі көлденеңдеп өтеді. Өйткені орыс тілінің қазақша білмейтін
майталманына қазақш а сөздерді сол алгашқы қалпында, түпнүсқага
22
ISSN 1811-1823. В ест ник П Г У
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
жақындатып жеткізіп беретін жолма жол аудармашының рөліне мэн бермесе
болмайды.
Жер шарындағы алуан түрлі халықтардың сеніміне, тілі мен дініне,
табиғи ортасы мен шаруашылық қалпына сәйкес рухани дүниетанымы
қалыптасатыны мэлім. Халықаралық байланыстар саласындағы маңызды
мәслелердің бірі - элем халықтарының мындаған жылдар бойы жинақталған
бай рухани қазынасын адамзаттың ортақ кәдесіне жаратып, игілігіне
айналдыру, сөйтіп, ғылыми танымының көкжиегін кеңейтіп, дамудың соны
сатысына көтерілу. «Абай жолы» романын тэржімалау жүмысы да сондай
ілгерілеу жүмыстарының бірі ретінде руханият тарихында өз орнын тапты.
Бір тілдегі ақпараттық деректі екіншісіне түпнүсқаның маңызын, рухын
сақтап дәлме-дәл көшірудің амалдары мен тәсілдерін үйрену жер бетіндегі
мемлекеттердің өсіп-өркендеу жолында кездесетін дағдыға айналған ортақ
тәжірибе. Бүгінгі таңда қандайда бір үлт өзге халықтардан, дүниежүзілік
өркениет бағдарынан оқшау өмір сүруі мүмкін емес, егер ондайды мақсат
еткен ел болып жатса, ол сөзсіз дағдарысқа үшырайды. Белгілі бір этнос өз
алдына үлт болып өмір сүруі үшін бэрібір өзге үлттардың тілдік дамуымен
байланыста болуы шарт.
«Абай жолының» орысша аудармасы сол байланыстың аса ірі үлгісі ғой.
Аударма деген үғымды жалпылама түсіне отырып, оның аударма жүмыстары
барысында жекелеген салалық ерекшеліктеріне де (ауызша аударма, жазбаша
аударма, еркін баяндау, эңгіме ету жэне т.т.) көңіл бөлу, олардың әрқайсысын
жіктей қарау керек екендігі түсінікті.
Ал бүгінгі таңдағы тэржіманы ң рөлі «Абай жолын» аударатын
кездегіден де күшейіп түр. Себебі халықаралық урбанизация үрдісі дендеп
енген сайын аударманың қолданылмайтын саласы жоқ деуге болады.
Компьютер мен ғаламтор жаңалықтарын, түрлі агенттіктердің хабарларын,
газет-журнал материалдарын, техника мен ғылым мағлүматтарын қалың
бүқараға жеткізу жолындағы аударманың атқаратын рөлі ерекше. Әр
оқьфманға ең қажетті деген ақпараты жеткізу үшін аударманың рөлі тіптен
күшейе түсетіні белгілі. Сонымен бірге ол ел мен елді, тіпті бір ел ішіндегі
түрлі үлттар мен үлыстарды жақындастьфып, ынтымақтастыққа жетелейтін
күш қуат та аудармада. Кейде аударма өнеріне жеңіл желпі қарау көріністері
бүгінгі таңда жиі кездесіп жатады.
Бүл енді негізгі тақьфыптың фонында айтылып жатқан жекелеген ойлар,
проблема болғандықтан, еріксіз ілгерлей сөйлеуге тура келіп түр. Енді негізгі
тақьфыбымызға қайта оралайық. Аталған хатында М. Әуезовтің өзінің эрбір
жазған сөзін қастерлей алатындығын байқамау, осы мәселеге жете көңіл
бөлгендігін байқамау мүмкін емес.
«Абай жолының» алғашқы көркем аудармаларының бірін орыстың сол
замандағы көрнекті жазушысы Леонид Соболев жасағаны мэлім. Ал енді
серия
ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
23
ЭхллЕ
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
^
М. Эуезов пен JI. Соболев тэрізді жазу өнерінің үлы түлгалары арасындағы
шығармашылық қарым-қатынас жайында эрі екеуі бірігіп жазған «Абай»
драмасы турасында әдебиет сыншысы 3. С. Кедрина өз пікірін былай
білдіреді:
«В творческой дружбе М. О. Ауезова с JI. Соболевым осуществлялось
взаимодействие двух национальных культур, двух в равной степени зрелых
художественных индивидуальностей, несущих две различные традиции.
Главное, чем обмениваются, что дают они друг-другу - это большой
эпический образ героя, учителя, с каким приходит в эту драму М. Ауезов и
методика психологической разработки подобного образа, какую приносит
JI. Соболев» [3, 248].
Сөйтіп Кедрина М. Эуезов пен JI. Соболевтің арасында аударма
нәтижесінде туындаган шыгармашылық байланыстың тиянақтылыгын
мойындай отырып, екі халықтың арасы ндагы мэдени байланыстыц
ныгаюына алып келгендігін айтады. Орыс сыншысының бүл пікірін қазақ
эдебиеттанушылары да, аудармашыларьща одан арман тиянақтай түседі.
Соның бір айқын мысалы С. Талжановтың төмендегі сөздері:
«Мүхтар Әуезовтің «Абай жолы» романын, оның бірінші, екінші томын
аударган да - сол Соболев. Қазақ эпосын орыс жүртшылыгына таныстьфып,
таратқан да - Соболев» [4, 171].
Бір сөзбен айтқанда, М. Әуезов өзінің басты кітабы «Абай жолы»
романын орысшага тэржімалау жүмысына ерекше мэн берген жэне ол
тэржіманың мүмкіндігінше сапалы шыгуын қатты қадагалап отырган.
Соның арқасында да бүл роман орыс тілі арқылы басқа халықтарга да тарап,
дүниежүзінің оқырмандарына да жол тартты. Тек М. Әуезовтің гана емес,
қазақ халқының да атын шартарапқа таратты. Көркем аударма дүрыс жасалган
уақытта оның эстетиткалық қуатының қаншалықты пэрменді екендігін осы
аударманың мысалынан-ақ байқауга болады.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Жүмабскч)ііа, А., Жабағиева, Г. Жазбаша жэне ауызша аударманың
ерекшеліктері / Аударматану Алматы : Тіл оқу - әдістемелік орталыгы,
2 0 0 8 .-3 2 8 б.
2 Неизвестное в наследии Мухтара Ауэзова. - Алматы: Издательский
дом «Библиотека Олжаса», 2013. - 400 с.
3 Кедрина, 3. С. Творческий подвиг. / Дружба народов. - № 4. - 1964.
4 Талжанов, С. Томдық шыгармалар жинагы. Астана : Ер-Дэулет,
2 0 0 7 .-3 6 8 б.
24
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ
Э хлл Е 5 »л «2 3> л да Э хл л е5 »л «2 3> л д аЭ хл л е5 »л « 23> л д аЭ хлл е5 ^
Материал 13.04.15 баспаға түсті.
А. Н. Ацыш
О
художественном стиле М. Ауэзова при переводе романа-эпопеи
«Путь Абая»
Казахский национальный педагогический университет
имени Абая, Алматы.
Материал поступил в редакцию 13.04.15.
A. Akvsh
Mukhtar Auezov’s exquisiteness during translation of epic novel «Path
of Abay» into Russian language
Abay Kazakh National Pedagogical University, Almaty.
Material received on 13.04.15.
В статье говорится об искусстве перевода как об одной из
явлений творческой деятельности. Его сложную природу можно
заметить , наблюдая за переводом эпопеи М. Ауэзова «Путь Абая».
Великий казахский писатель всегда с ответственностью подходил к
проблеме художественного перевода. Несомненно, в статье говорится
о том, что писатель уделил особое внимание переводу на русский язык
своего главного художественного труда, вершины его творчества
романа-эпопеи «Путь Абая» Благодаря русском у язы ку роман
был распространен среди других народов и читателям всего мира
прославил казахский народ. В случае правильного художественного
перевода можно заметить, что он имеет мощное эстетическое
воздействие на читателя.
In this article the fa c t o f belles-letters translation as a creative
phenomenon was analyzed widely. During the analyze o f «Abay zholy»
(Path o f Abay) epic translation we can notice the complicated nature
o f this phenomenon. Kazakh’s great writer always translated being in
huge responsibility fo r it. «Abay zholy» (Path o f Abay) was his main and
best written epic novel and he paid great attention to its translation into
Russian language. This novel was introduced into other nations in Russian
translation version and with the help o f this phenomenon Kazakhs were
widely known by other nations. Writer translated this epic novel in a high
degree saving all aesthetics power o f belles-letters.
серия
ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
25
UDC 8 1 '4 2 :8 1 '2 7 6 .6
О .
К. Andryuchshenko
Cand.of Pliil.Sc., Assistant Professor, Department of the Russian language and
Literature, Pavlodar State Pedagogical Institute, Pavlodar
«MEDIATEXTS» AND «MEDIADISCOURSE»:
RELATIONSHIP OF TERMS
The article considers the important concept o f m ediatext and
mediadiscourse fo r the modern medialinguistics. The author analyzes
the different points o f view on these concepts, their attributes and
characteristics. The views on the concept o f discourse in the domestic and
foreign linguistics are highlighted.
Keywords: mediatext, discourse, linguistics, concept, communication,
mass Media.
These days, due to the rapid development of mass media, the scope of
speech use is steadily growing in the field of mass communication. The texts of
mass media in today’s world are one of the most common forms of existence of
the language, so the interest of linguists to the language in the media is steadily
increasing, and the study of the concepts of mass media field is at this point in
time the actual task of linguistics.
The current trend of integrated study of language in its many associations
and functions has formed a basis for a series of interdisciplinary scientific
directions (sociolinguistics, psycholinguistics, cultural linguistics, etlmolinguistics,
etlmopsycholinguistics, legal linguistics etc.), among which medialinguistics
can be identified. The study of the media language functioning is a subject of
medialinguistics - a new direction in linguistics, which developed at the turn
of the XX-XXI centuries on foundations provided by A. Bell, A. N. Vasilieva,
V. G. Kostomarov, В. V. Krivenko, M. Montgomery, G. Ya. Solganik, N. Feyerklaf
and others in their respective studies. In Kazakhstan linguistics this issue has been
thoroughly studied by G. P. Baigarina [3; 4].
The term “medialinguistics” was for the first time used in the Russian
academic science in 2000 in the paper by T. G. Dobrosklonskaya “The study of
media texts”. At the present time medialinguistics is an independent scientific
direction with its discipline-forming components: methodology, theory, internal
structure, terminological system [8, p. 35].
The main theoretical components of medialinguistics are concepts of “mass
media text” (or “media text”) and “media discourse”.
26
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
In the linguistic encyclopaedia the text is defined as “sequence of sign-oriented
units united by semantic relationship, the basic properties of which are coherence
and integrity” [14, p. 507]. N. S. Valgin emphasizes that the text is the highest
level unit, «because it has the quality of semantic completeness as a whole literary
work, i.e. complete informational and structural whole” [5, p. 5]. Agreeing with
the statement, G.Y. Solganik provides the following definition of this concept:
“the text is a complex, hierarchically organized structure, which is a product
of speech, characterized by integrity, coherence and completeness” [16, p. 15].
I. R. Galperin defines the text as a result of speech production process characterized
by completeness, objectified in the form of a written document, literary-processed
according to the type of the document, a work consisting of the name (title)
and a number of special units (super-phrasal unities), united by various types
of lexical, grammatical, logical, stylistic interrelations having a specific focus
and pragmatic goal” [6, p. 18]. Thus, in certain texts, as a set of symbolic units,
key categories are semantic coherence and completeness. The concept of text in
the area of communication does not match the traditional linguistic definition
as mass media text goes beyond the verbal sign system. From the point of view
of medialinguistics the text is considered not only as a linguistic phenomenon,
but also as a cultural phenomenon. The study of the text from the perspective of
culture defines it as “a source of information on spiritual impulses and material
sphere of human activity” [11,p. 78]. Alan Bell writes: “The definition of a media
text goes beyond the traditional view of the text as a sequence of words printed
or written on paper. The concept of media text is much broader: it includes voice
quality, music and sound effects, visual images ...“ [Cit. by 8, p. 40]. Indeed, the
text unfolds on television not only verbally, but also at the visual and musical level;
radio text combines verbal text and audio effects; text of the press necessarily
contain, in addition to verbal means, a component of graphic design. Researchers
of the media text (R. S. Gilyarevsky, T. G. Dobrosklonskaya, Y. N. Zassoursky,
V. G. Kostomarov, I. R Lysakova, E. I. Pronin, E. E. Pronin, I. V. Rogozina,
V V Slavkin G. Ya. Solganik, N. V. Chicherina and others), each in their own field
of study of mass communication, find specific shades of the meaning in the the
concept of the media text. T.G. Dobrosklonskaya believes media text to be a broad
multi-level phenomenon, the concept of which contains an organic combination
of verbal units and media series [8]. Y. N. Zassoursky defines mediatext as “a
new communication product” [10, p. 6], which can be used in a variety of media
areas: newspaper, radio, television, Internet, mobile communications. The aim of
creating media texts, in researchers’ opinion, is social regulation. The media text,
as defined by I. V. Rogozin, is a verbal speech product created for the purpose
of mediated communication in the field of mass media and is characterized by a
pronounced pragmatic orientation, the main goal of which is social regulation”
[Cit. by: 15, 72]. G. Y. Solganik stresses that the characteristic feature of media
серия
ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
27
ЭхллЕ
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
text is a special type of author, as in the media there is a match of speech producing
person and its subject [15, p. 15].
The most im portant characteristic o f the m odern text media, which
distinguishes it from the general text, is a multidimensionality (described in the
works of various authors by such terms as diversity, polyphony, heterogeneity or
integrity) which should be understood to mean the combination of heterogeneous
verbal, visual, auditive, audiovisual or other components in the single semantic
space of the text [16]. One more distinctive characteristic of media texts is their
language specificity, which is determined primarily by addressing mass audience
[16, p. 7-15].
Another theoretical component of medialinguistics is the concept of media
discourse that is derived from the concept of “discourse”. The problem of studying
the discourse was focused on by many domestic and foreign researchers in their
works, among which are: О. V. Aleksandrova, N. D. Arutiunova, R. Barthes,
T. A. van Dake, M. Ya. Dymarsky, V. I. Karasik, P. Serio, V. E. Chemyavskaya
and others. Although historically the discourse theory originates from ancient
treatises on rhetoric and poetics that were written thousand years ago, the term
“discourse” was introduced into scientific linguistic usage only in the middle
o f the XX century by scientists E. Benveniste and Z. Harris, independently
[2, p. 19]. Originally, in French linguistics the discourse meant speech in general,
being synonymous to the term “text”; that is concepts described by these terms
were considered as identical concepts [7, p. 51].
Overtime, due to the development of communication theory, sociolinguistics,
psycholinguistics, the content of these concepts gradually acquired various
meanings. The first linguist to have distinguished between the concept of text
and discourse was T. A. van Dake in his “Strategies for understanding coherent
text” (1988). The main difference between the concepts of “discourse” and “text”
is that the text is treated as a static phenomenon, and discourse - as a dynamic
phenomenon. E. S. Kubryakova and О. V. Aleksandrov make the following
conclusions about the relationship between the concepts of “text” and “discourse”:
“The discourse should be understood to mean the cognitive process associated
with the actual speech production, speech product creation, while the text is the
result of the process of speech activity in a certain complete (and fixed) form”
[13, p. 19-20].
While spontaneity should be considered as a distinctive feature of the
discourse, the text is a harmonized phenomenon, canonical in the form of
presentation. It should be emphasized also that the discourse is always aimed at
provoking a reaction of the interlocutor, while the text is a closed communicative
system; the discourse focuses on the live audience, and the text is targeted at an
abstract audience, the discourse is limited in time, while the length of the text
depends on the intention of the author. Another important difference between the
28
ISSN 1811-1823. Вестник ПГУ
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
text and discourse, in researchers’ opinion, is unlimitedness of the discourse in
terms of the choice of verbal and nonverbal means in comparison with the text.
E.S. Kubryakova notes that although the discourse and text are considered by some
linguists as mutually exclusive, they are interrelated by “genetic relationship” : as
any text is preceded by a discourse, no text without discursive activity can exist.
Thus, the concepts of text and discourse are not opposed to each other - their
relationship is characterized by causality: the text is the result of the discourse [13].
Observations by researchers argue that, along with the opposite characteristics,
these two concepts have some common properties. For example, T.A. van Dake
points out that the author and the reader are “users” of the text and discourse,
although not always in direct contact with each other [7].
In the framework of linguistic science there are many interpretations of the
definition of the discourse, among which are the following:
1) Every coherent text that does not lose touch with real life, i.e., text in
event-related aspect (N. D. Arutyunova);
2) The speech product in the entirety of expression: verbal and non-verbal,
paralinguistic with the account of extralinguistic factors - social, cultural and
psychological, essential for a successful speech interaction (Y. N. Karaulov);
3) “language in the language” presented in the form of special social reality
(S. Stepanov);
4) a series of statements, united by the communication theme and situations
where speech acts are realized, a coherent text “executed” in the speech
(V. P. Konetskaya);
5) specific communicative events registered in written texts and spoken
language, carried out in a certain cognitive and communicative typologically
conditioned space (V. E. Chernyavskaja);
6) com m unicative situation, including aw areness o f com m unicants
(communication partners) and text developed in the course of communication
(A.A. Kibrik);
7) verbalized verbal and cognitive activity, understood as a combination of
process and outcome, and having its own linguistic and extralinguistic features
(V. V. Red);
8) A complex communicative phenomenon which in addition to text features
extralinguistic factors including: knowledge of the world, opinions, attitudes
and goals of the recipient necessary for understanding the text (T. A. van Dake)
[1, p. 87-91] and others.
The most widely spread definition is that by N. D. Arutunova in the Big
Encyclopedic Dictionary: “The discourse (translated from French “Discours” as
“Speech”) is a coherent text, coupled with extralinguistic, pragmatic, sociocultural,
psychological and other factors, text in the conceptual aspect; speech considered
as a meaningful social action, as a component involved in the interaction of people
серия ФИЛОЛОГИЧЕСКАЯ. 2015. №2
29
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
and their mechanisms of consciousness (cognitive processes). The discourse is
“speech immersed in life” [14, p. 136-137].
Researchers identify various types of discourses. First of all, there are oral and
written discourses with the account of the form of existence of this communicative
phenomenon. V. I. Karasik identifies two specific types of discourse: personal
(personality-centered) and institutional (status-oriented) discourse. In the personal
discourse the speaking subject acts as a person with his/her rich inner world, in
the institutional - as a representative of a particular social group [11].
The concept of “Media discourse” is derived from the general concept of
the discourse.
“Media discourse” is a combination of processes and products of speech
activity in the field of mass communication with all the richness and complexify
of interactions thereof’ [8, p. 152]. Discrete units of media discourse that share
information streams into separate fragments are media texts, and that is the reason
why the study of media discourse without analyzing the concept of “media text” is
impossible. Differences between media texts and media discourse can be traced using
a communication model, which is a key concept in the theory of communication
and helps to present the process of human communication in the most complete
structured way. The universal variant of the communicative model consists of the
following components of communication: message sender, message recipient,
channel, feedback, message itself, processes of encoding and decoding of messages,
and communicate situation or context. Defining the text, media text and media
discourse on the basis of this model, T. G. Dobrosklonskaya points out that the text
is a message, and media text is a message plus a channel, while the media discourse
is a message in conjunction with all other components of communication [8].
Currently, there are two approaches to definition of types of media discourse
in linguistics. According to the first approach, the basis for identification of types
of discourse is functioning in various areas of human activity, such as science,
education politics, mass media; media discourse in this case is defined as a specific
type of verbal and cognitive activity, which is characteristic only for the field of
mass media, and, accordingly, media discourse, political, religious, scientific,
and other types of discourse are identified. The second approach lies in that any
kind of discourse realized in the field of mass communication is considered as the
media discourse. From this point of view researchers identify political, religious
and other types of media discourse [12, p. 13-21].
Media discourse is characterized by special features. M. R. Zheltukhina has
identified the following main features of the media discourse:
1. group-based correlation (the sender shares the views of the group);
2. publicity (openness, focus on mass recipient);
3. dissonance orientation (creating controversy followed by discussion);
4. dramatization and mass orientation (affecting several groups [9, pp. 27-40].
30
ISSN 1811-1823. В ест ник П Г У
ЭхллЕ
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
» л «
23
>лдаЭхлле
5
»л «
23
>лдаЭхлле
5
^
Based on the foregoing, we can make the following conclusions: the concept
of “media text” and “media discourse” are the main theoretical components of
medialinguistics; the media text is a kind of text, designed for mass audience
which is characterized by a combination of verbal and media units and a special
type of author, and features an expressed pragmatic orientation; the media
discourse is a coherent text in conjunction with extralinguistic, pragmatic,
sociocultural, psychological and other factors; on the basis of the components of
the communication model, the text is a message, the media text is a message plus
a channel, while the media discourse is a message in conjunction with all the other
components of communication.
LIST OF REFERENCES
1 A n d ron k in a, N. M. P o n jatie «diskurs» v m ezh d isc ip lin arn y h
issledovanijah i ego soderzhanie v metodike prepodavanija inostrannyhjazykov /
N. M. Andronkina // Mir nauki, kul’tury, obrazovanija. - 2008. - № 3. - P. 87-91.
2 Arutjunova, N. D. Diskurs / N. D. Arutjunova // Jazykoznanie. Bol’shoj
jenciklopedicheskij slovar’ / [gl. red. V. N. Jarceva]; 2-e izd. - M. : Bol’shaja
Rossijskaja jenciklopedija, 1998. - P. 136-137.
3 Bajgarina, G. P. Smyslovaja neopredelennost’ как sposob podachi
infonnacii v medijnom diskurse // Aktual’nye problemy izuchenija i prepodavanija
russkogo jazyka i russkoj literatury XX veka v mul’tikurtum oj srede, mesto
izdanija Moskva. - P. 25-31.
4 B ajgarina, G. P. Sovremennyj medijnyj diskurs: m etajazykovoe
kommentirovanie // Vestnik Karagandinskogo universiteta. Serija: Filologija,
№ 4 . - P . 137-143.
5 Valgina, N. S. Teorija teksta / N. S. Valgina. - M . : «Logos». - 2003. - 234 p.
6 Gal’perin, I. R. Tekst как ob#ekt lingvisticheskogo issledovanija /
I. R. Gal’perin. - M. : KomKniga, 2007. - 144 p.
Достарыңызбен бөлісу: |