Т. Н. Ер ме ко ва Ж. К. Отар бе ко ва Р. Н. Мұ на саева

I-БӨ­ЛІМ.­МӘДЕ­НИЕТ:­ТІЛ­ЖӘНЕ­ҚА­РЫМ-ҚАТЫ­НАС
13
5.
Ға лам тор же лі сі мен қо сым ша әде би ет тер ді не гіз ге ала оты рып, бір не ше ел де гі аман-
да су мен қош та су ға бай ла ныс ты сөз орам да рын жи нақ таң дар. Ша ғын зерт теу жұ-
мы сын жа зып, топ ал дын да қор ғаң дар.
6.
Дең гей лік тап сыр ма ны орын даң дар.
1-дең гей. Мә тін нің бі рін ші бө лі мі не ат қой ып, қо сым ша лар дың жу ан не ме се жі ңіш ке 
жал ға ну ын тү сін ді рің дер.
І
Сөй леу әде бі не жа та тын сөз дер дің бі рі – қош та су ға қа тыс ты сөз дер ле гі: 
«Сау бо лы ңыз!», «Қош бо лып тұ ры ңыз!», «Ке ле сі кез дес кен ше!» не ме се «Кез-
дес кен ше!», «Кө ріс кен ше күн жақ сы!» не ме се «Кө ріс кен ше!», «Жай лы жа тып, 
жақ сы тұ ры ңыз!», «Жо лы ңыз бол сын!», «Са пар сәт ті бол сын!», «Аман бо лып 
тұ рың дар!», «Жақ сы!», т.б.
Жағ даят қа қа рай қол да ны ла тын мұн дай сөз дер де де ма ғы на лық реңк, 
ай ыр ма бар. Мә се лен, бү гін-ер тең не ме се таяу күн дер де кез де се тін, ха бар ла-
са тын қыз мет тес адам мен «Кө ріс кен ше күн жақ сы!», «Аман ба рып, сау қай-
ты ңыз!» деп қош тас пай ты ны бел гі лі. Ал алыс жол, ұзақ са пар ға ат та нып ба ра 
жат қан жо лау шы ға «Сау бо лы ңыз!» деп қа на қою сал ғырт тық ты біл ді ре ді. 
Сон дық тан мұн дай да «Са пар сәт ті бол сын!», «Жо лы ңыз бол сын!» тә різ ді сөз 
орам да рын қол да на мыз.
2-дең гей. Мә тін нің екін ші бө лі мі не ат қой ыңдар. Ара лас бу ын ды сөз дер ді тауып, қо-
сым ша жал ғаңдар, қо сым ша жал ғану заң ды лы ғын тү сін ді рің дер. 
ІІ
Аман дық сұ ра су – тұр мыс та жиі қол да ны ла тын, құ лақ қа жиі ес ті-
ле тін сөз де рі міз. Бі рақ бұ лар ды тал ғап, таң дап өз орай ын да, өз ор нын да 
қол да ну қа жет. Мы са лы, «Сә ле мет сіз бе!» деп аман да су үл кен-кі ші ге, 
та ныс-бей та ныс қа рес ми жағ дай да да, ер кін жағ дай да да қол да ны ла бе ре ді.
Ал «Ас са лау ма ға лей күм!» деп аман да су ды жа сы үл кен ақ са қал дар жөн 
са нап, ұна тып тұ ра ды. Ал үл кен апа лар мен әже лер бір-бі рі мен «Ар мы-
сың дар!», «Аман бы сың дар?», «Қа лай сың дар?» де ген се кіл ді аман да су түр-
ле рін қол да на ды.
Бұл қо ғам да ғы әр алуан топ тар дың өз де рі не лай ық аман да су түр ле рі бар 
еке ні нен ха бар бе ре ді.
(Нргелді Уәли)
3-дең гей. Аман да су, қош та су сөз де рін орын ды пай да ла нып, алыс та ғы ту ыс та ры ңа не-
ме се дос та ры ңа хат жа зың дар.

жүктеу/скачать 2,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: