Таќырыбы: Жаќып Аќбаевтыњ љмірі мен тарихи-саяси кљзќараст
Ж. Ақбаевтың ХХ ғасыр басындағы Қазақстанның саяси күрес тарихындағы орны
жүктеу/скачать 299,5 Kb.
|
Дип.-Ж.-Ақбаевтың-өмірі-мен-қоғамдық-саяси-қызметі
- Бұл бет үшін навигация:
- Ф-ОБ-001/033
| 1.2. Ж. Ақбаевтың ХХ ғасыр басындағы Қазақстанның саяси күрес тарихындағы орны.
1908 жылдан Жақып Ақбаев өмірінде азап пен жоқшылыққа толы кезең басталды. Сол жылғы 29 қарашада Дала генерал – губернаторлығы кеңсесінің құпия бөлімінде оған арнаулы іс ашылып, ол 1917 жылғы Қазан төңкерісіне дейін жүргізілді деуге болады. Бұл іс (“құпия” деген белгі соғылған) ерекше тапсырмалар жөніндегі шенеунік Симоновтың 6 беттік хабарламасымен ашылған, ол хабарламаны Семей губернаторы Тройницкий 1908 жылғы 17 қарашада Дала генера-губернаторының атына жолдаған еді. Хабарламада Ж. Ақбаевтың Санкт-Петербург университетін бітірген күнінен бастап барлық “ қылмыстары мен күнәларі”, соның ішінде патша – ағзамға “тіл тигізіп”, сол үшін сотталғаны да тәптіштеп тізіп келтірлген. А. Тройницкий хабарламасын әрбір жолынан Ж. Ақбаев өте қауіпті және дөрекі, байырғы тұрғындардан қолдау тауып, сүйіспеншілігіне бөленген, олардың ақыл – ойына бүлік, әкімшілік пен өкімет орындарының алаңдаушылығы мен мазасызданғандығын туғызады деген ой көктей өтеді. Атап айтқанда, хабарламаны “ Ақбаевтың үш жыл бойы жазасыз өтуі дала халқының көз алдында өкімет әлсіздігінің күмәнсіз белгісі болып көрінеді” деген сияқты жолдары көп нәрсені аңғартады. Ақбаевтің ісінде оның әрбір басқан қадамы қадағаланып отырған, мысалы; оның Баянауыл почтасы арқылы Ә. Бөкейхановқа ақша аударғаны айтылып, ал соңғы Выборг үндеуіне қол қойған “ қылмыскер” делінген. Шынында да, Омбы мен Қарқаралыда болған кезінде Ж. Ақбаев Әлейхан Бөкейхановпен және Ахмет Байтұрсыновпен өте жақын, достық қатынас жасаған еді бұл туралы архивтерде сақталған деректер бар. Істе Ж. Ақбаевтің Санкт-Петербург университетінің профессоры Петражицкийге хатында “ қазақ халқы қолына қару алып күресуге әзір” деп жазғаны да хабарланған.Троиницкий жолдаған 18 Ф-ОБ-001/033 хабарламада Ақбаевтің өміріне қатерлі рөл атқарды, ол генерал-губернаторға мынадай өтінішпен аяқталған: “Жоғары мәртебелім, Мемлекеттік тәртіп пен қоғамдық тыныштықты сақтау жөніндегі шаралар туралы ереженің 33, 34 және 36-баптары негізінде Ақбаевті Сібірдің алыс губерниялары мен обылыстарының біріне полицияның жария бақылауы мен 5 жылға жер аудару туралы Ішкі істер Министрімен байланыс жасалу керек”. А. Тройницкийдің өтініші аяқсыз қалған жоқ: 1908 жылғы 1 желтоқсанда Дала Өлкесінің генерал-губернаторының өзінің №30 қаулысы мен Ақбаевті Ақиола облысының Омбы уезіне этапппен жер аударды. Төрт күннен кейін ол Ішкі істер министірлігінен Ақбаевті одан да әрі – Якут облысына жер аудару туралы рұқсат алуға келіскендігі жөнінде қосымша хабарлайды. Көп кешікпей генерал-губернатор Ішкі істер министірлігіне Ақбаевті Якутияға полицияның тұрақты жария бақылауымен 5 жыл мерзімге дереу жер аудару туралы рапорт жазылған Істе Жақыптың апасы Айғаным Ақбаеваның, енесі Фатима Бекметова мен әйелі Гүлбахордың Омбыға жер аударылған Ақбевқа да кешірім жасауды өтініп генерал-губернаторлыққа соққан жедел хатты да сақталған, онда оның денсаулығының күрт нашарлағаны көрсетілген. Жеделхат мынадай сөздермен аяқталған: “ Жоғары мәртебелі Сізге Ақбаев белгіленген жазаны - әкімшілік жер аударуды кешіруіңізді барынша бас ие отырып, Сізден жалбарына өтінеміз. Жоғары мәртебелі Сіз Ақбаевты бейшара әйелдер –біздің жанымызда қалдырыңыз. Біз рақым етіп, бізге, бақытсыз әйелдерге, адамшылық үшін қайырым жасаңыз”. 19 желтоқсанда өтініш қанағаттандырылмайды деген жауап қайтарылды. Істің насырға шауып бара жатқанын аңғарған Жақып Ішкі істер министрлігіне хат жазып, онда өзін жер аудару туралы Дала генерал-губернаторы қабылдаған қаулының мүлде заңсыз екендігін заң жүзінде негіздеп дәлелдейді. Министр жергілікті өкімет органдарының заңдарды өрескел бұзғанын көріп, Ерекше кеңестің шешіміне сәйкес Дала Өлкесіне генерал-губернаторына: “Ақбаев Астанадан басқа өзі қалаған тұрғылықты жерінде мерзімімен 1908 жылғы 22 желтоқсаннан бастап полицияның жария бақылауына бағындырылсын”, - деген 19 жүктеу/скачать 299,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|