Таќырыбы: Жаќып Аќбаевтыњ љмірі мен тарихи-саяси кљзќараст
Ж. Ақбаевтың тарихи-саяси көзқарастары
жүктеу/скачать 299,5 Kb.
|
Дип.-Ж.-Ақбаевтың-өмірі-мен-қоғамдық-саяси-қызметі
- Бұл бет үшін навигация:
- Ф-ОБ-001/033
II-Тарау.
Ж. Ақбаевтың тарихи-саяси көзқарастарыII.1. Ж. Ақбаевтың қазақ мемлекеті мен халқының пайда болу тарихына көзқарастары. 1927 жылғы 23 қаңтарда Семей мемлекеттік географиялық қоғамының жиналысында Ж. Ақбаев қазақ халқының шығу тегі туралы тақырыпта баяндама жасаған. Баяндамасында ол ғылыми әдебиетте аз жазылған көкейтесті мәселелерді кең ауқымда қозғаған. Атап өтуге тұратын бірінші нәрсе – оның қазақ хылқының шығу тегі туралы көптеген әдебиетті зерттеуі. Еңбектің екінші белгісі – осы кезге дейін кесімді шешімін таппаған проблемалар. Баяндамаға тән үшінші белгі мынадай: Ж. Ақбаев маңызы жағынан саяси-құқылық құбылыстарды бірінші орынға қояды. Заңгер былай деп жазады: “Тарих – халықтардың мәдени жағдайына байланысты олардың құқылық-саяси тағдыры туралы ғылым. Халықтардың өмірінде кейде жекелеген данышпан тұлғалар немесе шағын тайпа маңызды рөл атқарады”. Бұл қағидалар белгілі бір тұжырымдама болып табылады. Мұнда кем дегенде маңызды үш жайт бар. Біріншісі- халықтың тарихи – саяси ұйымының тарихы. Осыны негізге ала отырып, Ж. Ақбаев қазақ мемлекетінің пайда болу, қалыптасу, даму және ыдырау тарихын қарастырады. Кейбір тарихшылар қазақтарды император Константин Багрянородный мен ақын Фирдоуси айтқан “Косогтардың” тікелей ұрпақтары деп атап көрсетеді. Басқа біреулер қазақтар тарих сахнасына ХV ғасырда шыққан деп жазған. Ж. Ақбаев М. Тынышбаевтың орыс, араб, француз, ағылшын сөздері мен басқа да сөздердің мәнін табуға тырысу сияқты, “қазақ” сөзінің мәнін іздестіру де 37 Ф-ОБ-001/033 пайдасыз деген пікірмен келіседі. Айтар болсақ, кейбір тарихшылар “қазақ” сөзінің мәнін қазіргі күнде де іздестіруге болады және бұл сұрақтың жауабы қазақ халқының шыққан уақытын анықтауға мүмкіндік береді-міс деген пікірде. М. Тынышбаев сияқты, Ж. Ақбаев та халық атауының шығу тарихына неғұрлым кең көлемде қарайды. Халық өзіне белгілі бір атау берілген кезде пайда болмайды. Өйткені халық әп-сәтте емес, ғасырлар, тіпті мыңдаған жылдар бойы қалыптасады ғой. Бір кеңістікте мекендейтін, бір-бірімен шектесіп жатқан туыс тайпалардың белгілі бір объективті жағдайлардың салдарынан бірігуге ұмтылатын уақыт туады. Мұнда да олардың мәдениетінің, тілінің, психикалық құрылымының жақындығы маңызды рөл атқарады. Сөйтіп, халықтың саяси-құқылық тағдырына елеулі ықпал ететін мәдени фактордың маңызын атп көрсетуден Ж. Ақбаев тұжырымдамасының екінші сипатты белгісі көрінеді. Бұл орайда саяси-құқылық құбылыстар шығуының психологиялық теориясын жақтаушы, өз ұстазы, психологиялық құқық мектебінің негізін салушылардың бірі Петражицкийдің ізбасары ретінде Ж. Ақбаев қазақ халқының тарихындағы психологиялық фактордың маңызын үнемі атап көрсетіп отырады. Ж. Ақбаев М. Тынышбаевтың “қазақ” этнонимінің шығуы жөніндегі пікіріне қосылмайды. Ол “қазақ” сөзін мұқият талдау оның белгілі бір мәні мен мағынасы туралы тұжырымдар жасауға мүмкіндік береді деп жазған еді. Ж. Ақбаевтың пікірінше, тарихи әдебиетте “қазақ” ұғымы “солдат, әскер, шерік, әскерилер(әскери сословие)” мағынасында қолданылады. Бұған дәлелге түрлі тарихи құжаттардан үзінділер келтірілді. Атап айтқанда, Қазан ханы Абдуллатиф ұлы князь Василийге “өз қазақтарын соғысуға” жібермеуге уәде беретінін жазған; өзбек ханы Ибақ 1000 “казагымен және Ноғай мырзалары 15000 казагымен Алтын Орда ханы Ахметке шабуыл жасап, оны өлтірген” және т.т Бұл деректерді Ж. Ақбаев М. Тынышбаевтан алған. Келтірілген материалдар негізінде Тынышбаев Керей мен Жәнібек хандығының халқы қазақ деп аталған деген қортынды жасайды. Ол былай тұрсын, Тынышбаев 15-16 ғасырларда 38 жүктеу/скачать 299,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|