ИСПОЛЬЗОВАНИЕ СОВРЕМЕННЫХ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА УРОКАХ

146 
 
Для повышения эффективности образовательного процесса при проведении уроков в начальной школе, 
использую следующие современные образовательные технологии:  
Технология  проблемно  –  диалогического  обучения  на  уроках  помогает  учащимся  самостоятельно 
открывать  знания.  Под руководством  учителя  ученик  принимает  участие  в решении  новых познавательных  и 
практических  проблем.Учитель  направляет  учащихся  на  ее  решение,  организует  поиск  решения.  Он  создаёт 
проблемную  ситуацию,  затем  произносит  специальные  реплики,  которые  подводят  учеников  к  осознанию 
противоречия  и  формулированию  проблемы,  обеспечивает  открытие  путём  проб  и  ошибок.  В  формировании 
проблемы помогают такие приёмы, как открытые вопросы, рефлексивные задачи, провокации, ситуации риска, 
ловушки. В результате чего происходит творческое самостоятельное овладение знаниями, умениями, навыками, 
развиваются мыслительные способности. Дети лучше усваивают не то, что получат в готовом виде и зазубрят, а 
то, что открыли сами и выразили по-своему.  
Пример использования этой технологии на уроке математики:  
Замените сложение умножением в следующих выражениях:  
4+4+4+4=  
8+8+8+8+8+8=  
4+4+8+4+4=  
- Какое выражение нельзя заменить произведением?  
Обучение в сотрудничестве (групповая работа)  
Групповая работа создаёт благоприятные условия для включения всех школьников в активную работу на 
уроке. При организации работы в группах каждый ученик мыслит, выражает своё мнение. На таких уроках ни 
один  ребенок  не  остается  в  стороне.  Даже  дети  с  низким  уровнем  работоспособности,  которые  на  уроке 
предпочитают молчать, делают попытки включиться в работу группы. В группах рождаются споры, обсуждаются 
разные варианты решения.В процессе учебной дискуссии, учебного диалогаидёт взаимообучение детей. Работа 
в группах очень интересна детям, так как они ближе узнают друг друга, учатся общаться, учитывая интересы 
товарища.  Учитель  же,  наблюдая  за  ребятами,  может  для  себя  провести  мини-мониторинг  психических 
особенностей  ребенка  (умение  общаться  в  микроколлективе,  обобщать  сказанное,  выражать  свое  мнение, 
определить уровень работоспособности).  
Нельзя  думать,  что  эта  работа  приносит  результаты  с  первых  уроков.  Для  этого  требуется  серия  таких 
уроков и кропотливый труд учителя.  
В работе использую такие способы обучения в группе:  
«Мозговой штурм» - каждый участник высказывает как можно больше идей о том, как решить задачу, а 
затем  они  обсуждают  пригодность  этих  способов  действия  и  готовят  ответ  от  «группы».  При  проведении 
«мозгового штурма» возможны следующие варианты организации работы:  
а)  «Круглый  стол»:  члены  группы  (в  произвольном  порядке)  высказываются.  Пока  один  говорит, 
остальные слушают.  
б) «Обсуждение по кругу». Порядок работы такой же, как на «круглом столе». Отличие в том, что члены 
группы высказываются в заранее установленном порядке (например, по часовой стрелке).  
в) Выполнение задания по группам :  
1 группа- выписать слова в которых есть приставки  
2 группа- выписать слова в которых есть нет приставки  
1 группа- составить уравнение, с неизвестным уменьшаемым  
2 группа- составить уравнение с неизвестным вычитаемым  
В начальной школе наиболее приемлемо использование игровой технологии. В процессе игры ребёнок 
приобретает определённые учебные универсальные действия, обогащает свой внутренний мир, овладевает речью 
в общении с другими людьми. Увлечённые игрой, ученики легче усваивают программный материал, проявляют 
активность, находчивость, сообразительность, инициативу и смекалку. В арсенале педагогики начальной школы 
содержатся игры, способствующие обогащению и закреплению у детей бытового словаря, связной речи; игры, 
направленные  на  развитие  числовых  представлении,  обучение  счету,  и  игры  развивающие  память,  внимание, 
наблюдательность,  укрепляющие  волю.  При  этом  игровой  сюжет  развивается  параллельно  основному 
содержанию  обучения,  помогает  активизировать  учебный  процесс,  осваивать  ряд  учебных  элементов. 
Составление игровых технологий из отдельных игр и элементов - забота каждого учителя начальной школы.  
Эффективным  средством  обучения  и  воспитанияявляютсяуроки  с  использованием  игр  или  игровых 
ситуаций,  поскольку  отход  от  традиционного  построения  урока  и  введение  игрового  сюжета  привлекают 
внимание  учащихся  всего  класса.  Содержание  игры  –  это  всегда  осуществление  ряда  учебных  задач.  В  игре 
ученики попадают в ситуацию, позволяющую им критически оценивать свои знания в действии, привести эти 
знания в систему.  
На уроках русского языка работу над изучением словарных словможно провести с помощью различных 
ребусов, кроссвордов. Игры «в слова» обогащают лексический запас ребенка, приучают быстро находить нужные 
слова. Чтобы внести в игру соревновательный мотив и придать ей дополнительный азарт, большинство таких игр 
проводите с ограничением времени, в течение которого выполняется задание (например, 3-5 мин.). 
Информационно-коммуникационные технологии  
В  начальной  школе  уроки  с  использованием  компьютерных  технологий  позволяют  сделать  их  более 
интересными,  продуманными,  мобильными.  Очень  важно  строить  обучение,  применяя  как  можно  больше 

147 
 
качественного иллюстративного материала, вовлекая в процесс восприятия нового не только зрение, но и слух, 
эмоции,  воображение.  Мультимедийное  сопровождение  на  различных  уроках  позволяет  перейти  от 
объяснительно-иллюстрированного  способа  обучения  к  деятельностному,  при  котором  ребёнок  становится 
активным субъектом учебной деятельности.  
В  начальной  школе  компьютеры  применяются  для  отработки  навыков  чтения,  вычислений,  как 
контрольные устройства для проверки степени отработанности этих навыков, для сравнения и классификации 
геометрических фигур, для игр на внимательность, на быстроту реакции и т.п.  
Полная  компьютеризация  процесса  обучения  возможна  пока  не  во  всех  школах,  но  элементы 
компьютерных технологий присутствуют практически на всех уроках у каждого учителя: это тестовые задания 
для  закрепления  нового  материала,  для  контроля  и  проверки  знаний  на  всех  этапах  обучения.  Современные 
компьютерные  программы  позволяют  продемонстрировать  яркую  наглядность,  предложить  различные 
интересные динамические виды работы, выявить уровень знаний и умений учащихся.  
Внедрение современных образовательных и информационных технологий не означает, что они полностью 
заменят  традиционную  методику  преподавания,  а  будут  являться  её  составной  частью.У  учителя  есть 
возможность выбрать среди множества инновационных методик «свою», по-новому взглянуть на собственный 
опыт работы.Современный учитель должен смыслить по-новому собственную позицию на уроке, понять, зачем 
и  для  чего  необходимы  изменения,  и,  прежде  всего,  измениться  самому.  Урок,  проведенный  с  применением 
инновационных технологии позволяет достигнуть качественного усвоения учебного материала.  
 
Литература 
1.
 
Ильницкая И.А. Проблемные ситуации и пути их создания на уроке. М.: Академия, 2001.  
2.
 
Новикова, И. Этапы познания: Организация проблемного обучения / И. Новикова // Спорт в школе. Газета 
Изд. дома «Первое сентября».- 2010.-№4.-С.8  
3.
 
Полат Е.С., Новые педагогические и информационные технологии в системе школьного образования.  - М., 
АСНДЕМА, 2001  
4.
 
Ягодко, Л.И. Использование технологии проблемного обучения в начальной школе /Л.И. Ягодко// Начальная 
школа плюс до и после.- 2010.-№1.-С.36-38  
 
 
ЖАҺАНДАНУ КЕЗЕҢІНДЕГІ «ҮШТҰҒЫРЛЫ ТІЛ» 
ИДЕЯСЫНЫҢ МІНІ МЕН МАҢЫЗЫ  
 
Елубай Жадыра Әділжанқызы, 
№ 5 Қандыағаш орта мектебі, Мұғалжар ауданы 
 
 Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев: «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, 
негізгісі,  бастысы,  маңыздысы  бола  береді»  -  деген  ескерту  айтқан  болатын.  Дегенмен,  «Үш  тұғырлы  тілдің» 
мәнін,  маңызын,  халық  пен  болашақ  ұрпаққа  беретін  үлкен  пайдасын  көпшілік  ұғына  алмауда.  Одан  бөлек, 
Президентіміз 2020 жылға қарай мемлекеттік тілді меңгергендердің қатары 95 пайызға дейін жететініне кепілдік 
беріп отыр. Ескерте кетуіміз керек, елбасымыз әлемдік саяси аренада өз беделі бар, бүкіл әлемді бақылауға алып 
отырған  БҰҰ-ның  бас  хатшысы  Пан  Ги  Мун  үлкен  құрметпен  қарайтын,  жер  жүзінде  алғашқы  өз  еркімен 
ядролық қарудан бас тартқан, бейбітшілікті сүйетін және белсенді насихаттап жүрген үлкен тұлға. Демек, әлемдік 
беделі  бар  үлкен  тұлғаның  әрбір  сөзінен  күмән,  күдік  іздеудің  өзі  бізге,  халыққа  сын.  Президентіміз  берген 
уәдесін орындай алатын Қазақстанның №1 жауапты тұлғасы. Осыны есте сақтаған жөн.  
 «Үш тұғырлы тіл» мәселесін халық дұрыс түсінбей отыр. Алдымен ақты ақ, қараны қара деп, мәселені 
жеке-жеке  бөліп,  мемлекеттік  тілге  ешқандай  зиянын  тигізбейтінін  насихаттау  мәселесі  жетіспей  отыр.  Үш 
тұғырлы тіл, негізінде, қазақ жеріндегі қазақ тілінің соңында қалған орыс пе ағылшын тілін қоса пайдалану болып 
табылады. Яғни, орыс тілі мен ағылшын тілі қазақ тілінің көлеңкесінде, ығында жүреді. Президентіміз айтқандай, 
үш тілдің ішінде қазақ тіліне басымдық беріліп, қалған екі тіл сол ана тілімізге бағынышты күйде болады. Әрине, 
дамыған өркениетті 30 елдің қатарына қосылу мақсатында жүргізіліп отырған «Үш тұғырлы тіл» саясаты, шын 
мәнінде,  елдің ертеңі үшін  керек нәрсе.  Мәселен,  Қазақстанда заң мамандары, экономика  мамандары  өте  көп 
және  жұмыссыз.  Бірақ,  көп  компаниялар  мен  кәсіпорындар  заңгерлер  мен  экономистерге  зәру.  Әрине, 
мемлекеттік  тілмен  қатар,  ағылшын,  орыс  тілдерін  білетін,  өз  мамандығының  нағыз  іскерлеріне.  Осы 
олқылықтарды толтыру мақсатында «Үш тұғырлы тіл» идеологиясы дүниеге келіп отыр. Яғни, елімізге қажетті, 
үштілді меңгерген, кез келген жерден ақпарат ала алатын, өз ісінің білгірі, бүкіл әлем бойынша коммуникацияға 
түсіп, жер бетінің кез келген нүктесінде бизнес жасайтын кадрлар ауадай қажет.  Аталмыш кадрлар мәселесін 
«Үш тұғырлы тіл» саясаты оп-оңай шешіп бере алады. 
 «Үш  тұғырлы  тілдің»,  шын  мәнінде,  мемлекеттік  тілге  мүлде  зияны  жоқ.  Бұл  жерде  мәселе  сол 
стратегияны, сол саясатты дұрыс жүргізуде, жарқын болашақта нәтижесінің оң болуын қамтамасыз етуде болып 
отыр. Мәселен, Орыс тілі мен ағылшын тілін оқытатын мұғалімдер міндетті түрде қазақ тілін, яғни мемлекеттік 
тілді  өте  жақсы  білуі  тиіс.  Жоғары  оқу  орнында  да  ағылшын  мен  орыс  тілін  қазақ  тілімен  біріктіріліп  ғана 
оқытылуы керек. «Үш тұғырлы тілді» тек мәдениетаралық қатынас негізінде қарап, ақпарат алмасу, білім үйрену, 
тәжірибе жинау үшін үйретіледі. «Үш тұғырлы тіл» саясатын дамыту үшін қазақ тілін, яғни мемлекеттік тілді 

148 
 
мемлекет  тарапынан  ең  бірінші  орынға  қойылып  жатқаны  да  көзі  ашық  адамдарға  шындық.  Соңғы  санақ 
бойынша, Қазақстан халқының 93,5 пайызы өз ұлтының тілін - ана тілі деп санайды. Ал, 74 пайызы қазақ тілінде 
ауызша сөйлей алады, түсінеді. Сонымен қатар 94,5 пайызы орыс тілді болса, 15,4 пайызы ағылшын тілін толық 
меңгергендер. Демек, 130-дан астам ұлт пен ұлысқа қызмет етіп отырған еліміздегі орыс тілінің қазығы әлі де 
мықты.  Саны  бойынша  3/2  құрайды,  бұл  бізді  бір  жағынан  үлес  салмағы  жағынан  құтқарып  та  отыр.  Бұл 
статистикаға қарап, «Үш тұғырлы тіл» саясатын жүргізудің нақты уақыты екенін, яғни темірді қызған кезінде 
басатын кез екенін атап өту керек. Егер, «Үш тұғырлы тіл» саясатын кейінге қалдырсақ, онда дамудан тоқтап 
қаламыз. 
 Біздің елімізде «Үш тұғырлы тіл» саясатынан бөлек, еліміздегі әрбір ұлыс өз тілдерін еркін меңгеріп, өз 
тілдерінде сөйлей алады. Бірақ, Үш тұғырдың қатарына төртінші, я болмаса бесінші болып орналаса  алмайды. 
Әрбір  ұлттың  өзінің  ана  тілдерінде  еркін  сөйлеуі  Қазақстандық  демократияның  айқын  көрінісі.  Біз  осындай 
демократияның арқасында  ғана  әлемге  танылып, жер жүзінде бейбітшілік үстемдігін жасай  аламыз. Билік үш 
тілді үйрену, қолдану аясын бір сызықтың бойына емес, үш сызыққа, әрқайсысының өз орнын көрсететін саясат 
жүргізіп,  мемлекеттік  тілдің  бірінші  болып  дамуын  қадағалайды.  Бұған  ешқандай  күмән  болмауы  керек.  Үш 
тұғырлы  тіл  арқылы  ғана  Қазақстан  тілдік  саясаттың  оң  нәтижесі  көре  алады.  Мемлекеттік  тіл  -  мемлекеттік 
қызметте жұмыс бабында қолданылатын тілге, басшының сөйлеу тіліне айналуы үшін билік аянбай еңбек етіп 
келеді. Мемлекеттік тілдің қоғамдық қызметі қоғамдық өмірдің аса маңызды мынадай салаларында жүзеге аса 
береді: басқару, ақпарат, білім беру мен тәрбие ісі, ғылым мен техника; қоғамдық ғылымдар, жаратылыстану мен 
нақты  ғылымдар,  техникалық  және  қолданбалы  ғылым,  экономика  салаларында,  ғылымның  жалпыға  ортақ 
салаларында,  бұқаралық  ақпарат  құралдары  саласында,  іс  жүргізу  саласында;  мемлекеттік,  қоғамдық-саяси, 
мәдени мекемелер мен ұйымдарда; дене  тәрбиесі,  спорт, туризм, денсаулық сақтау мен емдеу мекемелерінде; 
қоғамдық  тамақтандыру  орындарында;  өнер  мекемелерінде  (театр,  кино);  дипломатиялық  қарым-қатынаста; 
әскери-патриоттық  тәрбие  және  білім  беру  ісінде;  шаруашылық  жүргізу  және  ұйымдастыруда;  өндіріс  және 
өнеркәсіп  орындарында;  Қазақстан  Республикасында  өтетін  республикалық,  халықаралық  құрылтай, 
конференция, мәжіліс, жиындар т.б. Сонымен, қазақ тілі – дәстүрлі, тұрақты, қатаң тілдік нормасы бар, стильдік 
тармақтары  сараланған,  жалпы  халықтық  тілден  ұлттық  деңгейге  көтеріліп,  мәңгілік  тілге  айналады.  Тағы 
қайталап айту керек, «Үш тұғырлы тіл» саясаты мемлекеттік тілді өшіруді емес, өсіруді, дамытуды көздейді. 
 Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстан-2050: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты 
халыққа  жолдауында  «Біз  ел иесі ретінде  биік бола  білсек, өзгелерге  сыйлы  боламыз»  дей  келе:  «Қазақ тілі  - 
біздің  рухани  негізіміз.  Біздің  міндетіміз  -  оны  барлық  салада  белсенді  пайдалана  отырып  дамыту.  Біз 
ұрпақтарымызға  бабаларымыздың  сандаған  буынының  тәжірибесінен  өтіп,  біздің  де  үйлесімді  үлесімізбен 
толыға түсетін қазіргі тілді мұраға қалдыруға тиіспіз. Бұл - өзін қадірлейтін әрбір адам дербес шешуге тиіс міндет. 
Мемлекет өз  тарапынан мемлекеттік тілдің позициясын нығайту үшін көп жұмыс атқарып келеді. Қазақ тілін 
кеңінен қолдану жөніндегі кешенді шараларды жүзеге асыруды жалғастыру керек. Тіл туралы жауапкершілігі 
жоғары саясат біздің қоғамымызды одан әрі ұйыстыра түсетін басты фактор болуға тиіс. Біз алдағы уақытта да 
мемлекеттік тілді  дамыту  жөніндегі кешенді шараларды  жүзеге  асыруды табандылықпен  жалғастыра  береміз. 
Кез келген тіл өзге тілмен қарым-қатынасқа түскенде ғана өсіп, өркен жаятынын әрдайым есте сақтаған жөн. Біз 
қазақ  тілін  жаңғыртуды  жүргізуге  тиіспіз.  Тілді  заманға  сай  үйлестіріп,  терминология  мәселесінен  консенсус 
іздеу керек. Сонымен қатар, әбден орныққан халықаралық және шет тілінен енген сөздерді қазақ тіліне аудару 
мәселесін біржола шешу қажет. Бұл мәселе оқшауланған қайраткерлердің ортасында шешілмеуге тиіс. Үкімет 
мұны реттегені жөн»  - мемлекетіміздің мемлекеттік тілі болып отырған қазақ тілін, яғни мемлекеттік тілді ең 
бірінші  орынға  қойып  дамыта  беретінін,  оның  болашағы  үшін  алаңдамау  керек  екенін  баса  айтады. 
Президентіміздің бұл айтқандарына назар салатын болсақ, расында, мемлекеттік тіл  – қазақ тілі үш тілдің бірі 
болып қалмайды, ағылшын мен орыс тілін өзінің көлеңкесінде ұстап, ығына ығыстырып, үш тұғырдың ең үстінде 
тұрады. Демек, қазақ тілінің болашағына қауіптенетіндер алаңдамаса да болады. Себебі, мемлекеттік тіліміздің 
ары қарай дамуына президентіміздің, елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі кепілдік беріп отыр. 
 
 
ӨЗГЕРМЕЛІ ЗАМАНДАҒЫ ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢ ҚҰНДЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ТӘРБИЕСІ  
 
Жакупова Айымгүл Ерболатовна, 
Ақтөбе қаласы № 26 орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиетінің мұғалімі 
  
 
Бүгінгі  таңда  жас  ұрпақты  өз  халқының  тарихын,  тегін,  салт-дәстүрін,  тілін,  білімін,  адамзаттық 
мәдениетті, адами қасиетті терең түсінетін шығармашылық тұлға етіп тәрбиелеу- өмір талабы, қоғам қажеттілігі. 
 
Олай болса, жалпы адамзаттық құндылықтар мәселесіне тоқталып өтелік. Адамзаттық құндылық – жалпы 
көне  дәуірде  де,  қазіргі  кезеңде  де  философ,  педагог,  психолог,  тарихшы,  филологтар  және  тағы  басқа  да 
мамандардың айналысып келе жатқан мәселелерінің бірі. Жалпы құндылықтар мәселесене арналған зерттеулер 
нысаны құндылықтың мәні мен табиғаты, олардың генезисі мен топтамасы, адам мен қоғам өміріндегі орны мен 
рөлі, құндылықтар иерархиясы, құндылықтар әлеміндегі бағдарлар сияқты сауалдар болып табылады. 
 
Қазіргі  күрделі  әрі  өзгермелі  заманда  құндылықтар  мен  әлеуметтік  тәрбиенің  алар  орны  ерекше. 
Құндылықтарға бейімделу адамзатқа тән қасиет. Болмыс құбылыстарының құндылықтарынсыз әлеуметтік жан 
иесі ретіндегі адамның іс-әрекетінің де, өмірінің ді мәні болмайды. 

149 
 
 
«Құндылық» ұғымының мән- мағынасына тоқталып өтелік. Қазақ педагогикасында құндылықтың түрі мен 
маңызына , сыры мен сипатына алғаш рет терең философиялық мән беріп, оны жан- жақты талдай білген Абайдан 
асқан зор тұлғаны атау қиын.Абай-қазақ ұлты үшін парасат биіктігінің, ақыл- ой толықтығының, адамгершілік 
пен рухани байлықтың өлшемі. Мәселен, Абайдың адам өмірінің мәні мен мақсатын түсіндіруде қарасөздерінің 
орны  ерекше.  «Бұл  жасқа  келгенше  алыстық,  жұлыстық,әурешілікті  көрдік.  Енді  жер  ортасы  жасқа  келдік: 
қажыдық,  жалықтық,қылып  жүрген  ісіміздің  баянсызын  көрдік  .  Ал,  енді  қалған  өмірімізді  қайтіп,  не  қылып 
өткіземіз?» деп толғанған Абай өмір туралы түйген пікірін осылайша білдіреді. Демек, Абай мұнда басқаларға 
ой салудың, сол арқылы адамды түзетудің ең дұрыс жолы ретінде санаға сөз арқылы әсер етуді таңдайды. 
 
Адамдар тұлға болып, өзіндік жеке бас ерекшеліктерімен бірден дүниеге келмейді. Әрбір жеке тұлғаны 
қалыптастыру, тәрбиелеп жетілдіру қажет. Жеке тұлғаның ерекшелігі – оның өзіне тән мінез- құлқындағы , іс-
әрекетіндегі,  көзқарасындағы  ерекшелігімен  даралануы.Сондай-ақ  адамдардың  қоршаған  ортадағы 
құбылыстарды түсініп қабылдауы да әр түрлі.Ол әр адамның жеке басына тән физиологиялық, психологиялық, 
педагогикалық ерекшеліктеріне байланысты.  
 
Қазақ  ұрпақ  тәрбиесіне  ерекше  мән  берген.Жас  ұрпақты  адал  еңбекке,  өнер-  білімге  баулу,  өмірге 
бейімдеу,отбасының  ,тОтанның  намысын  қорғауға,  ізгі  ниеттерге  ,  имандылыққа  тәрбиелеуде  ата-
бабаларымыздан қалған тарихи- әдеби жәдігерлер куә бола алады. 
 
Қай заманда болмасын жас ұрпақтың өнеге тұтар өзіндік ұлттық тәлім- тәрбиесі болатыны хақ.Егеменді 
қазақ мемлекетінің болашақ ұрпақтарының сана- сезімін, ұлттық психологиясын оның сонау ерте замандағы ата-
бабалар салт-дәстүрімен сабақтастыра тәрбиелеу – қазіргі күннің ең өзекті мәселесі. 
 
Қоғам өміріндегі қазіргі терең өзгерістер тәрбие ерекшеліктерін бүкіл адамзат жинақтаған тәжірибемен 
ұштастыра  отырып,қазақ  мектебінің  болашақ  дамуының  жаңа  белеске  көтерілуіне  жағдай  туғызуда.  Бала 
тәрбиесі-  адамзатты  толғандырып  келе  жатқан  өмірдің  өзекті  мәселесі.  Баланың  бойындағы  ізгілікті 
мақсат,көтеріңкі  көңіл  күй,  өзіндік  ерекшелігі  арқылы  өз  ортасына  деген  сүйіспеншілік,  бауырмалдық, 
жауапкершілік,  кішіпейілдік  сияқты  асыл  қасиеттерін  шыңдауға  болады.Бүгінгі  тәрбиенің  басты  міндеті  – 
адамзат  мәдениетінің  сан  ғасырлық  өркениеттік  жетістіктері  мен  ұлттық  рухани,  мәдени  байлықты  кіріктіре 
отырып меңгерту, сөйтіп жастарды нарықтық экономикаға бейімделген, өмірге икемделген, жан-жақты жетілген, 
қабілетті,  кез-келген  тұтқиыл  жағдайлардан  жол  тауып  шыға  алатын  ынталы  да  іскер,  табанды  да  талантты, 
Отанын сүйетін азамат етіп тәрбиелеу болып табылады. 
 
Жалпы  білім  беретін  орта  мектептерде  тәрбие  жұмыстарын  одан  әрі  жетілдіру,  оқушылардың  тәртіп 
тұзушылығын  болдырмауды  алдын-алудың  формалары  мен  әдістері  белгіленген.  Әрине  кейбір  оқушылардың 
қоғамға жат мінез құлықтар көрсетуі және заң тәртібін бұзуы мектеп және жұртшылықтың тәрбие жұмыстарынан 
кемшіліктерден демекпіз. Балаларды тәрбиелеу, қоғамдық орындарда тәртіп сақтау және заң нормаларын ұстау, 
оқушылардың күнделікті әдет  –  дағдыларына сіңіру мемлекеттік міндет ретінде қарастырылып отыр. Бұл істі 
шаруашылық, әкімшілік ұйымдар, мектептер мен отбасылардың бірлесе отырып атқаруы қажет. 
 
Әрбір  қоғамның,әрбір  отбасының  ертеңгі  келбеті  ондағы  жастардың  қалай  өсіп  ер  жетуіне  тікелей 
байланысты. Сондықтан бұл мәселеге ерекше мән беру тұрмыстық-әлеуметтік көзқарас қана емес, саяси салмағы 
бар  үлкен  міндеттердің  бірі  деп  атасақ  артық  айтқандық  емес.  Қазақ  халқы  ежелден  «Ат  тұяғын  тай  басар» 
дегендей  жастарының  болашағына  бей-жай  қараған  жоқ.  Сондықтан  да  ата-баба  мирас  еткен  намысшылық, 
имандылық, отанды сүю, ынтымақ пен бірлікті берік сақтау үдерісін әлсіретпей, жастардың бойына рух беріп, 
ар-намыстарын жігерлендіріп отыру қажет. 
 
Біздің қоғамдық дамудың күрделі әлеуметтік экономикалық жағдайға және нақты қоғамдық тығырыққа 
тірелуі,  адам  ағзасына  қаіпті  экологиялық  ортаға  ,  дәрігерлік  қызметтің  нашарлығына  т.б.  балалардың 
денсаулығына  ,  мінез-құлқына  ,  оқытуға  байланысты  әлеуметтік  психологиялық  бейімделуге  қатысты  қиын 
мәселелерді тудырып отыр. 
 
Көптеген ғалымдардың пікірінше, бала мінез-құлқының қиындығы 6-8 сыныптарда, әсіресе ұл балаларда 
байқалады делінген. Бірақ соңғы жылдары мінез-құлқы қиын балалардың қатарына бастауыш сынып оқушылары 
да қосылып келеді. Бұл балаларға әлеуметтік тәрбиенің әлі де жетіспейтінінің көрсеткіші. 
 
Баланың  жеке  қасиетінің  психикасының  дұрыс  дамып  жетілуі  үшін  педагогтік  ұжымдардың  кәсіптік 
білгірлігі, ата-аналардың саналы көзқарасы және осы ұстанымдарға негізделген мектеп отбасы арасындағы тығыз 
одақ,  нәтижелі  жұмыс  қажет.Мысалы,  бұл  тұрғыда  Әбунасыр  әл-Фарабидің  айтқан  пікірі  бар.Баланың  жасы 
өскен  сайын  ,  оның  ақылы  да,  яғни  тәні  мен  жаны  да  өсіп  отырады.  Мұның  бәрі  оның  тіршілік  қажетінен 
туындайды.Мысалы, балада ең алдымен өсіп-өну қуаты пайда болады. Бұл оның дене бітімінің қалыптасыунда 
үлкен рөл атқарады. Адам дүниеге ақылды немесе ақылсыз болып келмейді, оның бәрі жүре- бара пайда болады. 
 
Бала үнемі жақсы психологиялық жағдайда тәрбиеленуі, оқуы, өсуі қажет. Сонда балада жағымды «мен» 
бейнесі  қалыптасады,өзіне  деген  сенімділігі,  сезімі  туады.Мұндай  «мен»  бейнесі  кез-келген  баланың  жақсы 
жағдайда нәтижеге жетуіне , дұрыс дамуына мүмкіндік береді. 
 
Қазіргі  таңда  қоғамдағы  кең  етек  алып  келе  жатқан  ой-  пікірлердің  көбісінің  дені  бүгінгі  ұрпақтың 
тәрбиесіне келіп тіреледі екен, өйткені В.Белинскийдің сөзімен айтқанда: «Тәрбие ұлы іс, онымен адам тағдыры 
шешіледі». 
 
Оқушылардың санасын қалыптасытру үшін оның сезіміне әсер ету – тәрбие жұмысының күрделі саласы. 
Сондықтан көптеген мұғалімдер баланың санасына әсер етуді жөн көреді, ал тәрбие жұмысында оның сезіміне 
қалай әсер ету керектігін біле бермейді. 

150 
 
 
Баланы жан-жақты тәрбиелеу - қазіргі мектептердің ең маңызды мәселелерінің бірі, өйткені олар қоғам 
өміріндегі  белсенді  қозғаушы  күш  болып  табылады.  Адамға  ең  бірінші  керегі  –  тәрбие.  Сондықтан  да 
оқушылардың бойына адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру үнемі ескерілуі тиіс. 
 

жүктеу/скачать 3,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: