Тақырып монополия және монополисттің пайдасын арттыру монополия түсінігі және түрлері Монополистің өнім көлемін анықтауы
жүктеу/скачать 376,25 Kb. Pdf көрінісі
|
тема 9.
| Р >
МС. Монополиялық нарықта Р = МС тендігі Е = О болғанда ғана орын алады, ал басқа жағдайларда Р > МС. Бұл монополистің белгілейтін бағасы шекті шығыннан сұраныс икемділігіне кері пропорционал шамаға артық болатынын кӛрсетеді. Шекті түсімнің формуласынан, монополист ӛндірушінің жалпы табысы тауардың бағасы мен сұраныс икемділігіне байланысты екенін кӛрдік. Осы байланысты талдау үшін, сұраныс икемділігі ӛзгеруіне сәйкес жалпы табыстың қалай ӛзгеретінін сипаттайтын кесте құрамы 9.1 кесте Сұраныс икемділігі, Е Шекті түсім, MR Жалпы түсім, ТR 1. Икемді сұраныс -∞<Е< –1 2. Сұраныстың бірлік икемділігі Е=–1 3. Икемсіз сұраныс –1<Е<0 MR > 0 MR = 0 MR.< 0 ТR ӛседі ТR ең жоғары деңгейге жетеді ТR тӛмендейді Осы кестенің берілгенін пайдаланып сұраныс, шекті түсім, жалпы түсім және сұраныс икемділігі арасындағы қатынастарды кӛрсететін график тұрғыза аламыз. MR=0 9.2-сурет. TR, MR, AR, E арасындағы байланыс 9.2-суреттен кӛрініп түрғандай, егер монополистің сұраныс қисығы түзу формада болса, онда шекті түсім қисығы кӛлденең осьте сұраныс қисығының жартысын қиып ӛтеді. Бұл ереже сұраныс қисығы түзуден ӛзге формада болатын жағдайда қолданылмайды. Ешқандай ӛндіріс шығынсыз болмайтыны белгілі. Демек, монополистінің шекті шығындары кӛлемі үшін МС > 0 болады. Монополист барынша кӛп пайдаға МС = MR болғанда жететін болғандықтан, ӛндіріс кӛлемі ұтымды болу үшін, ол кез келген ӛнім кӛлеміне сәйкес болатын шекті түсім оң сан болатын жағдайды кӛздейді, яғни MR > 0 немесе 0 1 1 p E P MR>0 MR<0 TR max P TR Q MR>0 MR<0 TR max P TR Q Егер ӛнімге деген сұраныс икемді болса, шекті табыс оң болады, яғни – ∞ < Е < – 1. Монополистің ӛніміне деген сұраныс икемсіз, болған жағдайда, MR= МС тендігі кез келген ӛндіріс кӛлеміне қатысты болмайды. Алынған нәтиже маңызды қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Монополист ӛндіруші ӛнім шығару және оны сату кӛлемін ӛзінің ӛніміне сұраныс икемді болғанда ғана кеңейте түседі. Енді, монополистің ұтымды ӛндіріс кӛлеміне қатысты шешімін анықтаймыз. Тапсырманың берілуінде екі белгісіз шама - баға мен ӛнім кӛлемі бар екенін ескеруіміз керек. Осы себептен пайданы барынша кӛбейту есебінің шешуі 2 кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде, шығарылатын ӛнімнің ұтымды кӛлемі (Q m ) , an екінші кезенде тауардың монополиялық нарық бағасы (Р т ) анықталады. Берілген есептің графиктік шешімін кӛрсетеміз 1. Пайданы барынша кӛбейту шартын пайдалана отырып, MR = МС болғанда шығарылатын ұтымды ӛнімнің санын анықтаймыз. Суретге ол Q m кӛлеміне сәйкес келеді. Екінші кезенде монополиялық нарық бағасы анықталады. Ол үшін ӛндіріс кӛлемі мен (Q m ) сүраныс қисығының AR киылысу нүктесін тапса болғаны. 9.3-суретте нарықтың монополиялық бағасы Р т әрпімен кӛрсетілген. 9.3-сурет. Монополистің пайдасын барынша кӛбейтуі. \Бағаның Р т нүктесінен кез келген ауыткуы монополистің пайдасын кӛбейтпейді. Мысалы, егер монополист бағаны Р 1 деңгейінде белгілесе, онда берлген бага мен Q 1 кӛлемі үшін шекті түсім шекті шығындардан жоғары болады. Демек, ӛнім шығаруды кӛбейтсе, онда жалпы пайда да кӛбейеді. Ӛнім шығару деңгейі Q 2 болса, шекті түсім шекті шығындарнан аз болады. Сондықтан да, бұл жағдайда ӛнім шығаруды қысқарту арқылы ғана жалпы пайданы кӛбейтуге болады. Монополиялық ӛндіруші әрдайым экономикалық пайда ала бермейді. Экономикалық пайда табу мүмкіндігі сұраныс қисығы мен орташа жалпы шығын қисығының бір-біріне қатысты қалай орналасқанына байланысты болады. Р Р m AC m MR MC AC Q М A MR Q 1 Q m Q 2 Q P P 1 P m P 2 MC AR М A MR Q 1 Q m Q 2 Q P P 1 P m P 2 MC AR Р Р m AC m MR MC AC Q 9.4-сурет. Экономикалық пайда алу. 9.4, 9.5 және 9.6-суреттерде пайда алушы, зиян шетуші және пайдасы нольге тең фирмалардың жағдайы бейнеленген: 9.5-сурет. Фирма экономикалық зиян шегеді. Р AC m Р m MR MC AC Q AR Р AC m Р m MR MC AC Q AR Р AC m Р m MR MC AC Q AR Р AC m Р m MR MC AC Q AR |