Тақырып монополия және монополисттің пайдасын арттыру монополия түсінігі және түрлері Монополистің өнім көлемін анықтауы
Монополиялық биліктің әлеуметтік шығындары
жүктеу/скачать 376,25 Kb. Pdf көрінісі
|
| 7. Монополиялық биліктің әлеуметтік шығындары
Бәсекелес нарықпен салыстырғанда монополист-ӛндірушілер тауардың бағасын жоғары деңгейде белгілейтінін және ӛнімді бәсекелес фирмадан аз кӛлемде ұсынатынын ӛткен талдауда байқадық. Осы жағдайдың нәтижесінде тұтынушылар тауар үшін жоғары баға тӛлейтін болады, ал бұл басқа жағдайлар тұрақты деп ұйғарғанда халықтың әл- ауқатын нашарлатады. Демек, монополиялық ӛндірушілер қызметі қоғамға белгілі бір дәрежеде ауыртпашылық түсіреді, әрі ӛмір сүру деңгейін тӛмендетеді. Біз монополиялық биліктің қоғамдық шығындарын, тұтынушылар мен ӛндірушілердің бәсекелес нарықтан монополиялық нарыққа кӛшу кезіндегі жалпы ұтымдары ӛзгеруін салыстыра отырып бағалаймыз. Қарастырып отырған фирманың монополия кезіндегі және бәсеке нарығындағы шекті шығын қисықтары біркелкі болады деп үйғарайық. Онда біз графикте бәсекелес фирма мен монополист ӛндірушінің тепе-теңдік жағдайын кӛрсете аламыз 9-суретте монополиялық баға мен ӛнім шығару кӛлемі Р m және Q m , ал бәсекелес бағамен ӛнім шығару кӛлемі Р к және Q к деп белгіленген. Енді бәсекелес нарықтан монополияға ауысқан уақытта тұтынушылардың жалпы ұтымы қалай ӛзгіретіндігін есептейміз: тауар бағасы Р к -дан Р т -ге дейін ӛсті, нәтижесінде тұтышушылар осы тауарды тұтынуды Q к -дан Q m - re дейін азайтады. 9.9-сурет. Монополияның әлеуметтік ауыртпашылығы. Тауарды жоғары деңгейдегі бағамен сатып алғанда тұтынушылардың кей бӛлігі А тікбұрышы ауданы шамасындағы ұтымдарынан айрылады. Ал тауарды Р т бағасымен MC AR MR Q m Q k Q P P m P k MC AR MR Q m Q k Q P P m P k алуға шамасы жетпейтін тұтынушылар В үшбұрышы ауданына тең болатын ұтымнан айырылады. Сонымен, тұтынушы ұтымының жалпы мӛлшері (A + В) -ға азаяды. Монополист тауарды жоғары бағамен сата отырып, қосымша пайда алады, ол графикте А тікбұрышы болады. Бірақ тауар санының Q к -ден Q m -ге дейін азаюйы монополистің пайдасын С үшбұрышына азайтады. Нәтижесінде монополистің жалпы пайдасы (А – С) -ға тең болады. Монополистің пайдасынан тұтынушылардың кӛрген зиянының кӛлемін алып тастаймыз, сондағы (В + С) - таза шығындар шамасы болады. Бұл шаманы қоғамның монополиядан шегетін әлеуметтік зардабы деп атаймыз. Сонымен, неғұрлым тұтынушы ұтымының кӛп бӛлігі монополист меншігіне ауысатын болса, солғұрлым қоғам монополиялық биліктен кӛп зардап шегеді. жүктеу/скачать 376,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|