Тақырып монополия және монополисттің пайдасын арттыру монополия түсінігі және түрлері Монополистің өнім көлемін анықтауы
Мемлекет тарапынан монополияны реттеу
жүктеу/скачать 376,25 Kb. Pdf көрінісі
|
тема 9.
|
8. Мемлекет тарапынан монополияны реттеу Кӛптеген елдерде жеке фирмалардың монополиялық, биліктерін шектеу үшін белгілі заңдар қабылданып, олардың қызметтерін реттеуде әр түрлі механизмдерді пайдаланады. Мысалы, «жоғары деңгейдегі баға» белгілеу, салықтар және т. б . Монополиялық фирмалар нарықта билік, үстемдік жүргізу арқылы тауарлардың бағасын неғұрлым жоғары қойып, ал ӛнім кӛлемін солғұрлым тӛмендетегінін білеміз. Кӛпшілік елдерде жеке фирмалардың монополиялық билігін тежеу үшін арнайы заңдар қабылданады және оның іс-әрекетін жӛндеу үшін түрлі реттеу механизмдері қолданылады. Осы тәсілдердің бірі бағаны шектеу, реттеу және салық салу. Енді осы айтылған тәсілдер монополиялық фирмаға қалай әсер ететінін кӛрейік. 1. Бағаны реттеу. Фирманың монополиялық билігін жоғары деңгейдегі баға қою арқылы реттеуді кӛрелік. Бұл баға монополистің MR = МС тепе-тендік багасынан тӛмен болу керек. Енді бұны график түрінде кӛрсетейік. Р т , Q m - монополистің бағасы кӛлемі. Енді мемлекет тарапынан реттеу болып, тауарға Р 1 бағасы қойылды дейік. Соның нәтижесінде тауардың бағасы монополия бағасынан гӛрі тӛмендеп, ал ӛнім кӛлемі Q 1 -ге дейін кӛбейеді. Бағаны реттеу механизмі бұл жағдайда нарыққа оң әсерін тигізіп тұр, бірақ бұл әдістің шектеуі болады. Бағаны реттеудің ең тӛменгі деңгейі бәсеке нарығының бағасына келіп тіреледі, одан әрі баға тӛмендесе, ӛнім кӛлеміне азаюына әкеліп соқтырады, яғни монополистің іс-әрекетіне теріс әсерін тигізеді. Монополияға бағаны Р т -нан жоғары белгілесе,ондай жағдайда да баға монополиялық фирманың жұмысына теріс әсер етеді. Сондықтан бағаны реттегенде Р r бәсеке бағасынан жоғары, ал монополия бағасынан тӛмегі болуы керек: Р к < Р r < Р m . 9. 10-сурет. Бағаны реттеу. MC D MR Q m Q 1 Q k Q P P m P 1 P k MC D MR Q m Q 1 Q k Q P P m P 1 P k 2. Салық салудың монополияға тигізетін әсері. Фирманың шекті шығындары тұрақты деп ұйғарайық. Мемлекет тарапынан монополиялық ӛндірушіге қосымша салық салынды дейік. 9.11-cypem. Монополиялық фирманың тауарына салық салу. LRMC - шекті шығын; Т — салық; Р 1 және Q 1 — монополистің салық салынғанға дейінгі жағдайы, ал Р 1 , Q 2 - салық салынғаннан кейінгі баға мен ӛнім кӛлемі. Шекті шығын қисығы LRMC салық кӛлейміне тең шамаға жоғары қарай жылжиды, себебі салық мӛлшерін, ӛндіруші ӛз шығындарына қосады: LRMC + T. Сондықтан салық салынғаннан кейін тауардың бағасы да жоғарылайды, бірақ баға тугел салық кӛлеміне кӛбеймейді ол салық шамасынан аз болады Р 2 – P 1 Жетілген бәсеке кезінде МС тұрақты болған уақытта қосымша салық салынса, баға салық мӛлшеріне ӛсетіні белгілі. Ал монополия кезінде баға салық мӛлшерінен аз шамаға кӛбейіп тұр, сондықтан монополистердің іс-әрекеттерін салық механизмі арқылы реттеу оң нәтиже береді деп айта аламыз жүктеу/скачать 376,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|