Тапсырма № Тақырыбы
кесте-Жердің геометриялық және физикалық сипаттамасы
жүктеу/скачать 431,17 Kb.
|
1 кесте-Жердің геометриялық және физикалық сипаттамасы
Жердің өз осі бойынша айналуы күн мен түннің жер бетінде алмасуына әкеледі. Жердің айналған периоды тәуліктік өлшем бірлігін анықтайды.Жердің айналу осі жазықтыққа эклиптикасына перпендикуляр ауытқиды 23°26,5 (20 в ортасында); қазірде бұл бұрыш 0,47 бір жылда кеміп отырады. Күн айналасында Жердің орбита бойымен қозғалысында айналу осі жазықтықта оның бағыты әрқашан сақталып отырады. Мұндай жағдайлар жылдың ауысып отыруына әкеледі. Күн, Ай ғаламшардың гравитациялық әсері орбитаның эксцентрсистеттік периодтық ұзақ өзгерулеріне әкеледі. Жер осінің кеңістігі көлбеуіне, сан ғасырлар бойы климаттың өзгеруіне себепші болды. Жердің айналу периоды Ай және Күн ағынының аз мөлшерінің әсерінен жүйелі түрде артып отырады. Айдың тартылу күші атмосферамен су қабықшасының деформациялық, сонымен қатар жер қыртысының қатты қабығының ағынынан жасайды. Жердің айналу периоды Ай және Күн ағынының аз мөлшерінің әсерінен жүйелі түрде артып отырған. Айдың тартылу күші атмосферамен су қабықшасының деформациялық және жер қыртысының қатты қабығын құрайды. Олар дененің тасу күшіне бағытталған, сонықтан олар айналған кезде 3–тен орналасқан. Жер қыртысының тасуы 43см амплитуда, ашық теңізде– 1м шамасында, атмосферада олар бірнеше жүздеген қысымның өзгерулеріне әкеледі (бірнеше мм р.т с.т). Тасу ағын күші, ағыс қозғалысының жол көрсетушісі, ЖерАй жүйесімен байланысты, сонымен қатар энергиясын, уақытын Жерден Айға берілетін энергия және қозғалу уақыты санының берілуін жоғалтады. Нәтижесінде Жердің айналуы бәсеңдей түседі, ал Ай Жерден тыс бағытқа көшіріледі. Жер асты қазбалары маржан бағалы тастарды айлап, жылдап зерттеудің нәтижесінде өткен геологиялық ғасырда бір жылда қанша тәулік бар болғанын (600млн жыл бұрынғы) санын бағалауға мүмкіндік берді. Зерттеулер нәтижесінде 3 рет айналып шығу периодында осьтің маңайында орташа алғанда жүз жылда бірнеше м/сек, оның ішінде 500 жыл бұрын тәуліктің ұзақтығы 20,8 сағ құраған. Жердің айналу жылдамдығы іс жүзінде алғанда Айға берілген уақытқа қарағанда бірнеше есеге кем болады. Бұл көрсеткіш Жер инерциясының ұзақ уақыт бойы төмендеп отырғаны, мұндай жағдайды жер ядросының тығыз өсуімен болмаса тектоникалық үдерістерде массаның жылжуымен байланысты болуы мүмкін. Жердің айналу жылдамдығы бір жыл ішінде біраз өзгеріп отырады, оның өзгеруі сонымен қатар, ауа массасымен ылғалдың ай сайынғы жылжуынан да болуы мүмкін. Жердегі өмір, биосфера күннің арқасында пайда болды. Көптеген құбылыстар өзінің осінің айналасында Жердің айналуы, Күннің айналасында Жердің айналуы, күн белсенділігінің циклі сияқты физикалық шарттар әсер етеді. Күн тек жарық пен жылу ғана бермейді, бірақ корпускулярлы және электромагнитті сәулеленуді (көрінетін жарық, ультрақызғылт, инфрақызыл, рентгендік, гамма-сәулелену, радиосәулелену) сыртқа шығарады. Әрбір сәулелену заттар арқылы ену қасиеті бар энергияны анықтайтын, ұзындығы мен жилігімен ерекшеленеді. Егер электромагнитті сәулелену тұрақты болса, онда корпускулярлы бөлікше өте өзгергіш келеді. Корпускулярлы сәулеленуге биосферадағы құбылыстар тәуелді. Бұл бөлшектердің энергиясы Күндегі дақтардың ауданының өсуімен артады. Күн дағы Жер биосферасына әсер ететін феномен болып табылады. Жер корпускулярлы радиациядан атмосфера молекуласы мен атомдарға, иондарға және электрондарға ыдырап кетуінен, яғни оның жоғалып кетуінен қорғайтын және жеткілікті тұрақты өзінің электромагнитті өрісімен қорғалған. Кез келген күрделі объектінің ішкі құрылымын көрнекі ұсыну үшін оның жалпы үлгісінің құралымына жүгінеді. Үлгі – оны құру кезінде қарастырылатын пән туралы барлық белгілі мәліметтері мүмкіндігінше ескерілетін, зерттелетін объектінің құрылуының кейбір көрнекі суреті. Геологиялық ғылымда жер моделі түсінігі біздің ғаламшардың кескінін елестетеді, біздің ғаламшарды жұмыртқамен салыстыруға болады, өйткені Жердің ішкі құрылысының сандық көрсеткіштері және өзара қарым-қатынастық сипаттамасы жұмыртқаның құрылысын еске түсіреді, сонымен қатар оның сары уызы Жердің өзегіне, белок (ағы) – Жердің ішкі қабаты, ал қабығы – ғаламшардың литосферасына ұқсайды. Жер өзегі және оның ішкі қатты қабықшасы өзінің кезегінде бірнеше тұжырымдалған сфераларға бөлінеді немесе бір-бірінен олар заттарының қосылатын физикалық сипаттамасы бойынша ажыратылады. Сонымен Жер өзегі екі бөліктен тұрады: сыртқы сұйық және ішкі қатты өзектен; Жердің ішкі қабаты 3 сфераға бөлінеді: төменгі ішкі қабат, аралық аймақ және жоғарғы ішкі қабат; жоғарғы ішкі қабаттың төмен жағында астеносфераның балқыған қабаты жиі ерекшеленеді; литосфера да екі бөліктен тұрады – қатты литосфералық ішкі қабат (төменде) және жер қыртысы, сонымен қатар, шартты үш қабатқа бөлінеді – базальтты, гранитті және шөгінді қабаттар. /Боков В.A. т.б.,1999/
жүктеу/скачать 431,17 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||