Сӛйлесу бӛліміндегі ережелер топтамасы тӛмендегідей

 
 
36 
 
3)
 
Сҿйлесу бҿлімінің ҽр сабағында оқу модулінің тақырыбына «қайта оралып отыру» қағидасы 
тақырыпқа  саналы  түрде  бірнеше  мҽрте  қайта  оралып  отыру  қажет.  Мұндағы  басты  мҽселе 
материалды  қайталау  емес,  тақырыпқа  қайта  орала  отырып,  оны  адамның  ҿз  алдында  қойған 
проблемаларын шешудегі құрал-жабдығы ретінде пайдалану. 
Ұсынылған оқу модулінің сҿйлесу бҿлімінде мұғалім ҽрбір оқушыға 3 деңгейлік тапсырмалар 
ҽзірлейді. І деңгей тапсырмалары оқушылардың шығармашылығын дамытуға бағытталған. ІІ жҽне ІІІ 
деңгей  тапсырмалары  оқушылардың  бағдарлама  материалдарын  мемлекеттік  білім  стандарты 
деңгейінде  игеруін  кҿздейді.  Мұғалімнің  ҽрбір  оқушыға  ҽзірлеген  тапсырмалары  солардың  біреуін 
оқушының ҿз қалауы бойынша таңдап алуына есептелген. 
Егер  сабақ  жеке-топтық  формада  ҿтетін  болса  онда  оқушылардың  ҽрқайсысы  3  нұсқадағы 
тапсырмалар  алады.  Олар  машинкамен  басылған  жҽне  кҿшірме  аппараттарында  кҿбейтілген  болуы 
тиіс.  Мұғалім бір сабаққа ҽртүрлі күрделілік деңгейіндегі  3 жинақ тапсырмалар дайындап, соңынан 
оқушыға олардың кез келгенін таңдау мүмкіндігін беру мақсатында сыныптағы оқушылар санына сай 
кҿбейтеді.  Егер  сабақ  формасы  –  ойын  болса,  онда  тапсырмалар  тақтаға  жазылуы  немесе  жазбаша 
түрде берілуі мүмкін. 
Ұжымдық  жҽне  топтық  жұмыс  формаларында  тапсырмаларды  тұтас  сыныпқа  бірдей  жоғары 
күрделілік  деңгейінде  беруге  болатынын  атап  ҿту  қажет.  Оқу  модулінің  сҿйлесу  бҿлімінің  бірнеше 
ерекшеліктері бар, оларға назар аудару қажет. 
1. Бҧл бӛлімде оқыту және оқу: 
а)  дамытушы  болады,  соған  байланысты  мұғалімнің  оқушылар  мүддесіне  бейімделуі  қажет. 
Бұдан  шығатыны:  оқу  процесін  ҽрбір  оқушының  қисынды  ойлау  қабілетін,  ауызша  жҽне  жазбаша 
тілін,  қабілеттерін,  танымдық  қызметке  қызығушылығын  дамытуға  бағыттар,  жағдай  туғызу  керек. 
Жағдай туғызу дегеніміз: оқушының психологиялық қауіпсіздігін, психологтар ҿзара сиымдылығын, 
жағымды психологиялық (жылы ниеттегі, ашық т.б.) ортаны қамтамасыз ету; 
ҽ) даярлаушы болады, яғни модульдің қорытынды бҿліміне шығуға даярлайды. Сондықтан да 
ҽр  сабақта  ҽрбір  оқушыға  қойылатын  барлық  бағалар  мен  берілетін  бағалаулар  бақылаушы  емес, 
ынталандырушы  сипатта  болады.  Бағалар  мен  бағалауларды  негізінен  оқушылардың  ҿздері  (ҿзіне, 
бір-біріне, командаға, топқа) береді. 
Оқу  модулінің  сҿйлеу  бҿлімінде  неғұрлым  қолданыстағысы  –  бірін-бірі  тексеру  ҽдісі.  Бұл 
жерде  кейбір  оқушы  тексеру  үшін  ҿзіне  қиын,  күрделі  деңгейдегі  жұмысты  алып  қалуы  мүмкін. 
Мұндай  жағдайда  ол  жұмыстың  орындалуының  бұрыстығын  бағалай  алмайды.  Міне,  сондықтан 
мұғалімге  дұрыс  жауап  немесе  есептің  шешу  барысы  жазылған  парақтар  дайындап  қою  қажет. 
Оларды оқушылар бір-бірінің еңбек нҽтижелерін тексергенде жҽне бағалағанда пайдаланады. 
2. Репродуктивті (қайта жаңғырту) сипатындағы оқыту проблемалық, ізденушілік, зерттеушілік 
оқытумен ұштастырылады. 
3. Негізінен оқушыларды бір-бірімен қатысына, ҿзара сҿйлесуіне құрылған оқытудың белсенді 
формалары қолданылады. 
Модульдік  оқытудағы  сӛйлеу  бӛлімінде  мҧғалімнің  әр  балаға  сабақта  психологиялық 
қолдау кӛрсетудегі қағидалары: 
1.
 
Балаларға ҽрқашан сенім кҿрсетуі; 
2.
 
Оқушыларға оқытудың мақсаттары мен міндеттерін белгілеп, нақтыларға кҿмектесуі; 
3.
 
Оқушылардың оқуға деген ішкі қызығушылығына мҽн беруі; 
4.
 
Ҽр  түрлі  тҽжірибенің  қайнар  кҿзі  ретінде,  оқушы  қиындыққа  кездескенде  ҽрқашан  кеңес 
алуға болатын тұлға ретінде болуы; 
5.
 
Мұғалім ҽрбір оқушы үшін осындай рҿлде болуы; 
6.
 
Ҿзінде топтың кҿңіл-күйін сезіну жҽне оны қабылдау қабілетін дамытуы; 
7.
 
Топтық ҿзара ҽрекетке белсенді түрде қатысуы; 
8.
 
Топта ҿз сезімін ашық білдіруі, 
9.
 
Ҽрбір  оқушының  сезімі  мен  кҿңіл  толқуларын  түсінуге  мүмкіндік  беретін  эмпатиялық 
дҽрежеде ұмтылуы; 
Ҿз-ҿзін жақсы білуі тиіс. 
ІІІ. Оқу модулінің қорытынды бӛлімі. 
Бұл бҿлімде бірінші, міндетті түрде барлық ҿтілген материалдарды тест, екіншісі, мұғалімнің 
қалауы  бойынша  сынақ  диктант,  бақылау  жұмысы,  деңгейлік  жұмыстар  арқылы  тексеру,  байқау, 
бақылау болып келеді. 

 
 
37 
 
Бұл бҿлім тарауды немесе тақырыпты оқытудың тұтас циклін жақтайтын соңғы бҿлімі. 
Ол оқушылардың сҿйлесу бҿліміндегі танымдық қызметі барысында қалыптасқан білім, білік, 
дағдыларын бақылауға, тексеруге жҽне бағалауға арналған.  Нақ осы бҿлімде оқушылар ҿз қызметін 
талдайды – яғни, баға алады, бұл соңында ҽр оқушының танымдық қызметінің жалпы оқу нҽтижесін 
анықтайды. 
Оқу модулінің қорытынды бҿліміне біз бақылаудың бірнеше түрлерін енгіздік. 
Біріншісі – міндетті-тестілеу. 
Екіншісі  –  мұғалімнің  ҽр  таңдауы  бойынша  (пҽннің,  тақырыптың,  тараудың  ҿзіндік 
ерекшелігіне орай) – сынақ, бақылау жұмысы, диктант. 
Екі немесе одан да кҿп бақылау түрлерін қолдану қажет. Ҿйткені оқыту нҽтижесінің мҿлшерлік 
кҿрсеткіші  болып  табылады,  бұл  аса  маңызды.  Сонымен  қатар  тестілеу  тұлғаның  психологиялық 
қорғануын қамтамасыз етеді, ішкі кедергілерін жояды, ҿйткені бақылаушымен (мұғаліммен) қатынас 
жанама түрде жүреді. Бұл осындай бақылау түрінің жағымды жағы.  Алайда мұнда дұрыс жауаптың 
кездейсоқ берілуі мүмкіндігі бар. Тестілеу бақылаудың қажетті түрі, бірақ ол бақылаудың басқа түрін 
қайталап қолдануды керек етеді. Оның мақсаты: а) білім деңгейін ҽділ бағалау; ҽ) бағасын жақсартуға 
(жоғарырық балл алуға) мүмкіндіку беру; 
Егер  оқушы  бақылаудың  бір  түрінен  нашар  баға  алса,  бақылаудың  басқа  түрі  оны  жҿндеуге 
мүмкіндік  береді.  Тестілеуден  жақсы  ҿткен  оқушы  келесі  бақылаудан  нашар  баға  алса  да,  оның 
қорытынды  бағасының  нашар  болмауына  мүмкіндік  береді.  Пҽндік  ҿзіндік  ерекшелігіне  орай 
тапсырмалар жазбаша немесе ауызша сипатта болуы мүмкін. Бақылаудың бұл негізгі 2 түрінен басқа: 
1) бақылау жұмысын; 2) диктант; 3) семинар; 4) оқу (пҽн)конференциясын жүргізуге болады.  
Оқушылардың білім, білік, дағдыларын тұтас модульбойынша бағалағанда, нақты осы бағалар 
есептеледі. Солардан оқушыға жалпы тақырып бойынша ортақ баға қойылады. 
Зерттеушілік  сипаттағы  тапсырмалар  бҿлек  есептеледі.  Олар  баяндала,  хабарлама,  реферат 
түрінде болуы жҽне оқушылардың ғылыми қоғамына, конкурстарға жҽне т.с. ұсынылуы мүмкін. 
Тоқсандық қорытынды баға ҽрбір оқу модулінің бағалары нҽтижесінде қойылады. 
Сҿйтіп, оқушылардың тақырып немесе тарау бойынша білімін, білігін, дағдысын бағалауда оқу 
модулінің қорытынды бҿлімінде алған бағалары қойылады. 
М.Жанпейісованың  оқыту  технологиясы  жаңа  талаптарға  сҽйкес  келеді,  оқушыларды  ҿзін-ҿзі 
жетілдіруге бағыттайды. 
Біріншіден, модульдік оқыту білім мазмұнын, білімді игеру қарқынын, ҿз бетінше жұмыс істей 
алу мүмкіндігін, оқудың ҽдісі мен тҽсілі бойынша оқытудың дербестігін қамтамасыз етеді. 
Екіншіден, қазіргі мектепте сағат саны азайып, оқу материалдары ҿте тығыз болып отырғанда, 
сабақ  жаңа  материалды  жинақтап,  тарауларды  блоктап  түсіндіру  арқылы  уақытты  ұтымды 
пайдаланады. 
Үшіншіден, оқу материалын ҿсу бағытымен, тұтастап, қайта орала отырып бірнеше мҽрте оқып 
үйрену арқылы берілген ақпарат оқушының жадында ұзағырақ сақталады. 
Тҿртіншіден,  сҿйлесу  бҿлімінің  сабақтарында  оқытудың  белсенді  формалары  арқылы 
оқушылардың  шығармашылықпен  ойлау  қабілеттері  дамытылады,  ҿз  бетінге  ізденіс  жұмыстары 
молаяды. 
М.Жанпейісова ұсынған модульдік оқыту технологиясының артықшылары: 
- қарастырылып отырған тақырыпты оқушы ҽр қырынан қарастырып, ҿз бетінше зерттейді. 
- теориялық білімді толық меңгеруге мүмкіншілдік беріледі.  
- ақпараттармен жұмыс жасап үйренеді. 
- қиындатылған есептерді, тапсырмаларды орындайды. 
- ҽр оқушыға мүмкіндігіне қарай еңбек етуге жҽне еңбегіне қарай баға алуға мүмкіндік беріледі. 
- оқушыларда зерттеушілік, шығармашылық қабілеттері қалыптасады.  
- қолдануға тиімді жҽне қарапайым технология. 
Осы технологияны игерген мұғалімдер кез-келген даярлық деңгейіндегі оқушылардан тұратын 
сыныптарда оқу процесін нҽтижелі, тиімді ұйымдастыра алады. Бұл технологияның жан-жақтылығы 
–  оны  жоғары,  орташа,  тҿмен  білім  деңгейіндегі  балалармен  жұмыс  істеуде  гимназиялық,  лицей 
сыныптарында да, жалпы білім беретін мектептерде де қолдануға болатындығы. 

 
 
38 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Айырмашылығы, тек бағдарламалық материалды меңгерудің түрлі деңгейлерін жұмыс істейтін 
оқушылар санының ҽр түрлі болатындығында М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясының 
тиімділігіне кҿз жеткізгісі келетін мұғалімдер жеке тұлғаны, оның оқуға қызығушылығын тудыруды, 
танымдық  үрдістерді,  оқушылардың  таным  қабілеттерін  зерттеудің  ҽдістерін  жҽне  бұл 
технологияның оқушыны тұлғалық дамытудағы үлгісі болып табылады. 
 
Аннотация. Статья посвящена проблеме обучения по модульной технологии М.Жанпейсовой и его 
влияния на развитие уровня знания учеников.  
Annotation. The article is devoted to the problems of learning on M. Zhanpeysova’s  modular technology 
and its influence on the development of students' knowledge. 
____________________ 
1.
 
М.Жанпейісова «Технология модульного обучения», Алматы, 1998. 
2.
 
Ж.У.Кобдикова.  «Саралап-деңгейлеп  оқыту  педагогикалық  технологиясы  туралы»,  «білімдегі  жаңалықтар» 
журналы, Алматы, 2003. 
3.
 
Ж.Жакенова «Деңгейлеп оқыту технологиясы», «Білімдегі жаңалықтар журналы», Алматы, 2003. 
4.
 
Байсейітова  С.А.  Ҽдебиет  сабағын  модульдік  технологиямен  оқыту.  Кҿмекші  оқу  құралы.  Тараз:  ТарМПИ, 
2008. 82б 
5.
 
С.А.Байсейітова, Г.И.Сегізбаева. Қазақ тілі мен ҽдебиет пҽнін жаңа технологиямен оқыту. Тараз 2008ж. 
Мҧғалімге не 
береді? 
М.Жанпейісова ҧсынған модульдік оқыту технологиясы 
Ғылыми-зерттеушілік 
кӛзқарасы қалыптасады 
 
Кәсіби деңгейде ӛседі 
Оқушыларға материалды 
толық игеруге мҥмкіндік 
туады 
Зерттеуші  
дәрежесіне жетеді 
Білім беру заңына сәйкес 
талап орындалады 
Шығармашылық-пен 
ізденіс 
Басқа технологияларды 
толық меңгереді 
 
ОҚУШЫ 
Коммуникативтік 
әрекеті дамиды 
Оқу әрекеті 
қалыптасады 
Танымдық ойлау 
әрекеттері 
дамиды, 
шығармашылық 
деңгейде ойлайды 
Бала ӛздігінен 
білім алуға 
ҥйренеді 
Мазмҧнды толық 
меңгереді 
Шығармашылық, 
ізденушілік 
зерттеушілік деңгейге 
кӛтеріледі 

 
 
39 
 
6.
 
«Халық тҽлімі»- газеті. №1. 5.08.2002ж. Тараз. 
7.
 
Т.А.Ильина. «Педагогика» - Оқулық, Алматы, 1988ж. 
8.
 
Ж.А.Қараев «Оқытудың Үшҿлшемді ҽдістемелік жүйесі» педагогикалық технологиясы. Шымкент, 2008ж. 
9.
 
Ж.У.Кабдикова. Педагогическая технология уровневой дифференциации обучения в средней школе. Алматы, 
2000ж. 
10.
 
 Қ.Ж.Бұзаубақова. Жаңа педагогикалық технология. Алматы, 2006ж. 
11.
 
 К.Ҿстеміров, А.Айтбаева. Қазіргі білім беру технологиялары. Алматы, 2006ж. 
12.
 
 Ж.А.Қараев,  Ж.У.Кобдикова,  Актуальные  проблемы  модернизации  педагогической  системы  на  основе 
технологического подхода. –Алматы, 2005ж. 
13.
 
 Дидактикалық ойындар тиімділігі. –Алматы, 2000ж. 
14.
 
 Абай Қазақ Ұлттық «Педагогикалық Университеті» «Педагогика». –Алматы, 2003ж. 
15.
 
 С.Ш.Ҽбенбаев, А.М.Құдиярова, Ж.Ҽ.Ҽбиев «Педагогика», Астана, 2003ж. 
 
 
 
С.М Керімбеков,  Д.А Жакипбекова  
 
СУРЕТ ҤЙІРМЕСІ АРҚЫЛЫ БІЛІМГЕРЛЕРДІҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ  
ЖҦМЫСТАРЫН  ДАМЫТУ  
 
ӘОЖ 7.021 
       К 32 
 
Бейнелеу  ҿнері  –  кҿне  заманнан  келе  жатқан  этникалық  мұраның  бірі.  Адамзат  дамуының 
алғашқы кезеңдерінен басталатын сурет ҿнерінің тіршілік иелерінің ақыл ойын дамытуға кҿп септігі 
тиген.  Ҿмір  кҿріністерін,  тауды,  табиғатты,  күн  мен  айды,  аңдар  мен  құстарды,  балықтарды, 
адамдарды  алғаш  рет  қара  жердегі  батпаққа  салып  ұрпақтарын  сурет  ҿнеріне  баулу  арқылы  ҿмір 
тіршілігін жан-жақты білдіріп отырған. Алғашқы адамдардың сурет салу құралдары болмаған. Олар 
жерде  жатқан  таяқты  пайдаланып,  батпаққа  топырақ  бетіне,  таудың  беткейіне,  жартастарға  түрлі 
суреттерді  ойып  салып  отырған.  Батпаққа  қара  жерге  салынған  суреттерді  су  шайып,  жаңбырдың, 
қардың  ҽсерінен  ҿшіп  кеткенмен,  таудағы  жартастарға  ойып  салынған  суреттер  сақталынып  бізге 
жеткен. Тарих қойнауын ақтарсаң, ең алғашқы адамдардың Қаратау ҿңірінде тұратын ҿмір сүргенін 
тау-тасқа салынған суреттер мен жазулардан байқауға болады. 
Ең алғашқы суретті жазулар (пиктография) Қаратау ҿңірінен табылып, тарихта белгілі болды. 
Қазақ жерінің  ҽрбір тасы тарихтан сыр шертеді. Суретті жазу ҿнерінің тас  арқылы бізге жетуі ойма 
жазудың құпиясын ашуда.  
Осы салада сурет ҿнерін дамытуда институт білімгерлеріне арналған тақырыптық кҿрмелердің, 
мұражайлардың,  үйірмелердің  маңызы  зор.  Бейнелеу  ҿнерін  дамытуда  білімгерлердің 
шығармашылық жұмыстарын үйірмелер арқылы іске асырылады. [1, 16 б.]. 
Үйірме  жұмысының  басты  мақсаты  –  білімгерлердің  қабілетін  дамыта  отырып,  талантқа 
айналдыру.  Талант  –  тануды  қажет  етеді.  Үйірмеге  қатысатын  ҽрбір  білімгердің  сурет  сала  білетін 
қабілетін  дамыту  үшін  үйірме  арқылы  түрлі  тапсырмалар  беріледі.  Ол  тапсырмаларды  тарихпен 
байланыстыра отырып сурет ҿнеріне баулу – шығармашылықтың шыңы болып табылады. 
Үйірме жұмысында сурет салудың түрлі жолдары қарастырылады. 
1.
 
Алғашқы қауымдық құрылыстағы бейнелеу ҿнерінің дамуы; 
2.
 
Тасқа салынған суреттер мен жазулардың маңызы айтылып, түсіндіріледі; 
3.
 
Табиғатта кездесетін бейнелердің суретін салдыртып жаттықтыру іске асырылады; 
4.
 
Түрлі мүсіндерді сазбалшықтан жасатып үйрету арқылы қабілетін дамыту  кҿзделінеді; 
5.
 
Сурет  салудың  құралдарын  таныстырып,  пайдалану  жолдарын  үйрету  арқылы 
шығармашылыққа баулу іске асырылады; 
6.
 
Археологиялық  қазба  деректерін  пайдалану  арқылы  бейнелеу  ҿнеріне  баулудың  жолдары 
қарастырылады. 
7.
 
Институт мұражайына саяхат жасату арқылы сурет ҿнеріне баулу; 
8.
 
Факультет мұражайына қажетті суретерді жинақтау арқылы білімгерлердің шығармашылық 
жұмыстарының ең үздігін жинақтау; 
9.
 
Үйірме жұмыстарын жетілдіру; [2, 46 б.]. 

 
 
40 
 
Білімгерлердің  салған  суреттерін  бағалау  арқылы  озық  үлгілерін  үйірмеде  сақтау.  Үйірме 
жұмыстары сан – салалы. Үйірмеге қатысқан ҽрбір білімгердің сурет салу қабілетін дамыта отырып, 
талантын  шыңдау  –  үйірме  жетекшісінің  басты  мақсаты.  Үйірмені  дұрыс  ұйымдастыра  білсе  –  кҿп 
нҽтиже  береді.  Ол  үшін  білімгерлерді  сурет  салудың  жолдарына  үнемі  баулып,  қадағалап  отыру 
қажет.  Үйірме  арқылы  білімгерлерді  сурет  ҿнеріне  баулу  –  шығармашылық  жұмыстарын  шыңдай 
түседі. Ол үшін мынадай талаптар іске асырылады: 
- сурет салудың жолдарын түрлі оқулықтар арқылы іске асыру; 
- үйірме жұмыстарын жоспарлау; 
- үйірмеге қатысатын білімгерлерді нақтылау; 
- үйірмені апта сайын ҿткізуді іске асырып, қабілетін дамыту; 
- үйірмеге қатысатын білімгерлердің үздік шығармаларын жинақтау; 
- сурет кҿрмесін ұйымдастыру; 
- шығармашылық жарыстар ҿткізіп, қорытындысын шығарып, бағалау; 
- ең талантты білімгерлерге алғыс жариялау, сыйлықтар ұсыну; 
- факультет мұражайында сақтау; 
- қалалық, облыстық, республикалық жарыстарға қатыстыру; 
-  факультеттік  жарыстарға  қатыстыру  арқылы  сурет  ҿнерінің  ең  үздік  білімгерлерін  анықтап, 
талантын жетілдіру; 
-  сурет ҿнеріне  баулу  арқылы  білімгерлердің  қабілетін  талантқа,  талантын  дарынға  айналдыру 
жолдарын қарастыру; 
-  ҽрбір  талантты  білімгерлердің  шығармашылық  папкаларын  арнатып,  салған  суреттерін 
жинақтатып, шығармашылық ой-ҿрісін дамыту; 
- талантты суретшілерді анықтау; 
- білімгерлерді мектеп практикасына даярлау. [3, 10 б.]. 
Осы  аталған  талаптарды,  іске  асыруда  бейнелеу  ҿнері  үйірмесінің  маңызы  зор.  Үйірме 
жұмысын жетілдіру, дамыту – үйірме жетекшілерінің ізденісін қажет етеді. 
Білімгерлер  мектеп  практикасына  даярлауда,  бейнелеу  ҿнері  үйірмесінің  маңызы  зор.  Сурет 
салу  білімгерлер  шеберлігін  қажет  етеді.  Түрлі  бояулармен  жұмыс  ҽрбір  затты  мүсіндеу,  адам 
бейнесін нақты кҿрсету  – оңай жұмыс емес. Сурет салу  – кҿп жаттығуды қажет етеді.  Қабілеті бар 
білімгер - сурет салуды тез меңгеріп кетеді. 
Үйірме арқылы жаттыққан білімгер не мектеп оқушысы кҿп нҽрсені біле отырып, қолын, кҿзін, 
бойындағы  қабілетін  дамыта  түседі.  Кҿз  арқылы  кҿріп,  қол  арқылы  сурет  салып,  білім  арқылы 
шеберлігін шыңдайды. Суретшіге де жан-жақты білім қажет.  
Ол үшін сурет салудың түрлі құпия жолдарын үйірме жетекшісі білімгерге ерінбей үйрете алса, 
қабілет  дами  түседі.  Осы  салада  үйренгендерін,  мектеп  практикасы  кезінде  оқушыларға  үйретудің 
мүмкіндіктері қарастырылады. Сурет ҿнері  – оқушылардың да, білімгерлердің де ой - ҿрісін дамыта 
түседі.  
Сурет  ҿнерін  оқушыларға  үйрету  аса  маңызды.  Ҽсіресе  мектептегі,  ҽсіресе  арнаулы 
мектептердегі  ақыл-есінің  кемістігі  бар  балаларға  сурет  салдыру  арқылы  ҿмірді  таныту  –  олардың 
бойындағы  қабілетті  дамыта  түседі.  Осы  салада  жоғары  оқу  орындарында  ғана  емес,  мектепте  де 
сурет салдырып үйрететін үйірменің маңызы зор. 
Қала мектептерінде бейнелеу ҿнері бойынша үйірме жұмысын ұйымдастыру арқылы қабілетті 
оқушылардың талантын шыңдау  – кҿп ізденіс пен еңбекті қажет етеді.  Мектептегі үйірме жұмысын 
жақсарту  –  болашақ  суретшілерді  даярлау  болып  табылады.  Сурет  ҿнеріне  баулу  –  үйірме 
жетекшісінің міндеті екенін білетін мектеп басшылары бұл салаға ерекше назар аударады. 
Үйірме  –  болашақ  суретшілер  даярлайтын  алғашқы  бастама.  Үйірме  арқылы  институт 
білімгерлері  мен  мектеп  оқушылары  да  ҿз  бойындағы  қабілетін  дамыта  отырып,  талантқа 
айналдырып,  шығармашылығын  шыңдай  түседі.  Институттағы  үйірме  жұмысына  мектеп 
оқушыларын да қамту – болашақ білімгерлерді даярлауға мүмкіндік береді.  
Мектептердегі  қабілетті  оқушыларды  бейнелеу  ҿнеріне  баулу,  тҿселдіру,  талантын  шыңдау 
үйірме  жетекшісінің  басты  міндеті.  Жоғары  оқу  орнындағы  бейнелеу  ҿнері  үйірмесінің  жетекшісі 
мектептермен  байланыс  жасай  отырып,  қабілетті,  талантты  суретшілерді  үйірмеге  қатыстыру  –  кҿп 
нҽтиже  береді.  Сурет  үйірмесі  арқылы  білімгерлер  мен  мектеп  оқушыларын  сурет  салуға  баулу  – 
тлантты суретшілерді даярлауға мүмкіндік береді. [4, 48 б.]. 
 

 
 
41 
 
Сурет  үйірмесін  ұйымдастыру  –  жоспарлы  түрде  іске  асырылады.  Ол  үшін  үйірме  құрамы 
анықталып,  тізімі  алынады.  Тиісті  бұйрықтар  жазылып,  кафедра  (мектеп)  басшыларының  шешімі 
айқындалады. Үйірменің жылдық жұмыс жоспары бекітіліп, мақұлданады. Үйірмеге қажетті орындар 
анықталып, тиісті құрал-жабдықтар (мольберт, түрлі түсті бояулар, борлар, қаламсаптар мен суретке 
лайықты  қағаздар)  алдын-ала  даярланады.  Үйіруме  мүшелерінің  мҽліметтері  жинақталып,  арнаулы 
папкаға салынады. 
Суретке байланысты оқу-құралдары жинақталады. Апта сайын бір сағат ҿтілетін үйірмеге жан-
жақты  даярлықтар  жасалынады.  Бейнелеу  үйірумесіне  қатысатын  ҽрбір  мүшесінің  талабы,  қабілеті, 
таланты  жайлы  мінездеме  жазылып,  шығарма  үлгілері  (суреттер)  арнаулы  папкаға  жинақталып, 
кафедрада  (мектепте)  сақталынады.  Үйірме  мүшелерінің  ең  үздік  салынған  суреттері,  анкеталық 
деректермен бірге мұражайға беріліп, сақталынады.  Үйірме жұмысына жауапты  – үйірме жетекшісі 
болып табылады. 
 Жалпы білім беретін орта мектептер мен колледж, лицей, гимназиядағы оқушыларды бейнелеу 
ҿнеріне  баулу  –  мектептен  басталады.  Бейнелеу  ҿнері  –  мектеп  оқушыларының  эстетикалық 
талғамын  дамытумен  бірге  шығармашылық  қабілеті  мен  талантын  шыңдай  түседі.  Мектеп  бітірген 
ҿнерлі жастар - ҿз білімін жоғарғы оқу орындарында жан-жақты дамытады. 
  Білім  негізі  –  оқу,  жазу,  сурет  салумен  ұштасады,  ҽсіресе  сурет  ҿнеріне  баулу  –  ұстаз 
шеберлігін қажет етеді. 
  Жоғарғы оқу орындарында бейнелеу ҿнерін үйретудің маңызы зор. 
Сурет  салудың  түрлі  ҽдіс  –  тҽсілдерін  үйрете  отырып.  Білімгерлердің  қабілеті  мен  талантын 
шыңдау  –  кҿп  ізденісті  қажет  етеді.  Сурет  ҿнеріне  баулу  –  дҽрістік  тақырыптар  негізінде  іске 
асырылып практикалық сабақтар арқылы шыңдала түседі. 
Сурет сабағында білімгерге түрлі құралдар арқылы сурет  салудың  ҽдістері үйретіледі ҽртүрлі 
қаламдар мен қағаз, бояу, кист, мольберт, бор тағы басқа суретке қажетті оқу құралдарымен алдын-
ала таныстырылып тапсырмалар беріледі. 
Сурет салу ұстаз кҿмегі арқылы аудитория мен табиғат аясында іске асырылып, жалғасын үйде 
аяқтап келуге тапсырма беріледі. Сурет салудың түрлі жолдары алдын-ала үйретіледі. Білімгерлерді 
шығармашылық жұмыстрға баулу арқылы олардың қабілетін  шыңдай түседі. Сурет салу барысында 
білімгерге бейнелеу ҿнерінің құпия сырлары таныстырылады. [5, 32 б.]. 
Сурет  үйірмесі  арқылы  білімгерлердің  шығармашылық  жұмыстарын  дамыту  кезінде  кҿрме 
сурет жҽне графика үйірме бҿлімінде білімгерлердің болашақта қосымша сертификат құжатын алып, 
ауылдарға бейнелеу ҿнерінен мектептерге жұмыс атқаруына себеп білдіреді. 
Мектеп  саласындаоқышуларға  жетекшілік  деңгейде,  білімін  кҿрсету.  Білімгерлердің  үйірме 
арқылы  бейнелеу  ҿнеріне  ҿнерді  терең  меңгеруге,  оның  заңдылықтары  мен  ерекшеліктерін 
ұғыну.Болашақ мұғалім тҽрбиешілеріне орынды ҿте жақсы бағада жұмысты кҿрсету. 
Үйірме тҽжірибе жүзінде жүргізілетін сабақтар арқылы немесе тақырып бойынша картина салу, 
білімгерлердің  шығармашылық  ой  қабілеттерін,  ҿздерінің  қоршаған  ҽлем  құбылыстары  туралы 
танымын  байытады.  Білімгерлер  акварель  техникасын  жете  меңгергенде  этюдтерді,  натюрморттар 
мен портреттерді еркін сала алатын болады. 
Үйірме сабағының мақсаты – сурет салудың, бояумен жұмыс істеудің тиімді ҽдістері, бейнелеу 
ҿнерінде қолданылатын материалдар, эскиз, композиция практикалық жұмыста үйрену.[8, 11 б.]. 
Тақырыптық  сабақ  барысында  аудиториялық  жұмыстары  қадағаланып,  сурет  салудағы 
шеберліктері  ескертіліп,  бағыт-бағдар  беріледі.  Сабақ  кезінде  білімгерлердің  сурет  ҿнеріне 
қызығушылығын арттырып, кеңес беріледі. Кейде табиғат аясында ҽртүрлі сурет салуға да үйретіледі. 
Жоғарғы оқу орындарында сурет салудың түрлі жолдары ҽртүрлі бағыттары үйретіледі: 
1.
 
Аудиториялық кезеңде; 
2.
 
Практикалық кезеңде; 
3.
 
Табиғат аясында; 
4.
 
Үйірмеде; 
5.
 
Мұражайда, 
6.
 
Тақырыптық кҿрмелерде; 
7.
 
Үйде ҿзбетінше сурет салу кезінде; 
Кҿмекші құралдар арқылы сурет салудың жолдары үйретіледі.  
 
 

 
 
42 
 
Бейнелеу  ҿнеріне  баулуда  –  сурет  үйірмесі  мен  тақырыптық  кҿрмелер  ұйымдастырудың  
маңызы зор. Мектепте жҽне жоғарғы оқу орындарында тақырыптық кҿрмелер ұйымдастыру арқылы 
оқушылар мен білімгерлердің қабілетін шыңдап талантын таныта түсуге септігі тиеді. 
Ол  үшін  мектептегі  оқушылардың,  жоғарғы  оқу  орындарындағы  білімгерлердің  үздік 
шығармашылық  жұмыстарда  жинақталып,  кҿрмелерге  қойылады.  Кҿрме  арқылы  ең  үздік 
шығармашылық  жұмыстарды,  қол  ҿнері,  мүсіндері,  кариналары  ҽртүрлі  бояулармен  салынған 
суреттері жинақталып кҿрсетіледі. Ол үшін ең үздік салынған суреттерді сұрыпталады.  
Кҿрме жұмысын ұйымдастыру – жоспарлы түрде іске асырылады.  
Үздік  салынған  суреттердің  авторлары  анықталып  алдын-ала  кҿрмеге  қою  туралы    ұсыныс 
шешім арқылы. 
Тақырыптары  айқындалын,  тізімдері  жасалынады.  Ол  үшін  кҿрме  мерзімі  де  ҽртүрлі  болуға 
тиіс:   
1. Бір күндік кҿрме; 
2. Апталық кҿрме; 
3. Айлық кҿрме; 
4. Авторлық кҿрме;  
5. Тақырыптық кҿрме (мейрам қарсаңдарында)  
Жоғарғы  оқу  орындары  мен  мектептерде  кҿрме  ұйымдастырудың  маңы  эор.  Кҿрме 
ұйымдастыру маңызы зор. Кҿрме арқылы кҿпшіліктің назарын аудара отырып, автордың таланты мен 
қабілетін, дарынын таныта түседі. 
Кҿрме – суретші шеңберлігін шыңдай түсетін аса маңызды шара. 
 
Кҿрме –  ұлттық  мҽдениетіміздің  басты  тірегі.  Осы  мақсатта  кҿрме  ұйымдастыру  кҿп  нҽтиже 
береді.  Кҿрме  –  суретші  шеберлігін  шыңдай  түсетін  орын.  Кҿрме  арқылы  білімгерлер  мен 
кҿрермендердің  эстетикалық  талғамы  мен  кҿзқарасы  қалыптасады.  Кҿрме  –  қабілет  пен  талантын 
таныта түседі.                              
Кҿрмені  дайындау  мҽселелерінің  жұмысы.  Кҿрме  танудан  алған  кезде,  ең  қажетті,  логикалық 
ойланып құрылған жүйемен ойластырылатын жұмыс. Кҿрменің алдын ала ойластырылған тақырыбы 
бойынша, біріншіден кҿрменің атын дұрыс қою. 
«Біз  табиғатты  бейнелейміз»  деген  тақырыпты  кҿрме  ұйымдастыру  қажет.  Кҿрмеде 
тақырыптық  жоспарларды,  безендіру  бағыт  бағдарын,  картиналарды,  суреттерді  қоюға  кҿркемдеу 
дайындығын жасау.  
Кҿрменің бірінші кезеңі ол - ашылғалы отырған кҿрме.  
Екінші  кезең  ол  -  аяқталған  соң  ҿнерлі  білімгерлерді,  шҽкірттерімен  жинап  кездесу  ҿткізу. 
Кҿрмеде  баршаны  баяндайтын  ортақ  ҿнерлі  жұмыстар.  Ҽр  кҿрерменді  таңғалдырып,  ҿз  ҽшекей 
ҿнерін еңбек арқылы қабілетін кҿрсетіп, жеткізу. Мысалы, абстракция жұмысын алсақ, ҽр кҿрермен 
ойға кетіп, үлкен терең психологиялық ізденістерге бҿленеді.  
Сол  себептен  кҿрерменнің  жанында  ҽр  авторлық  білімгер  ҿз  ой  қабілетін  түсіндіру  қажет. 
Кҿрмені түсіну суретшілермен олардың жинаған еңбектерін, түр -түсті масштабты мүсіндер, бейнелі 
габилен жұмыстарын кҿрсету.[9, 11 б.]. 
Кҿрмелік  картиналардың  кҿлемін  біршама  кҿріну  қажет.  Мысалы,  егер  үлкен  картинаның 
жанына тұрса адамдардың ҿте қақ етіп кҿрінеді. Түстік үйлесім негізінен дикорациялық жұмыстардан 
туындайды.  Ҽр  кҿрменің  түстік  шешімін  жасау  кегізінде  ҽр  картинаның  кҿлемін  сҽйкестіруімен 
қажет.  
Үлкендерді  бір  қатарға,  кішілерді  екінші  қатарға,  ал  мүсіндерді  ортақ  залға  қою  қажет. 
Кҿрменің ҽсері - жарық түсірумен түрлі түсті безендіру композициялық орналастыру. 
    

жүктеу/скачать 6,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: