Тарих – история – history әож 378: 001

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №4 (52), 2014 ж.  
 
219 
 
жизни  общества,  доступа  к  правосудию,  личной  неприкосновенности,  свободы  от 
эксплуатации и злоупотреблений, свободы передвижения, индивидуальной мобильности. 
В  национальном  плане  предусмотрены  мероприятия  по  обеспечению  прав 
инвалидов  в  основных  сферах  жизнедеятельности  (здравоохранение,  образование, 
трудовая, жилищная, информационная и т.д.) и формированию к 2018 году условий для 
беспрепятственного  доступа  к  основным  объектам  и  услугам  с  целью  интеграции 
инвалидов в общество.  
В соответствии со статьей 156 Налогового кодекса Республики Казахстан доходы 
инвалидов первой, второй и третьей групп за год в пределах 55-кратного минимального 
размера  заработной  платы,  установленного  законом  о  республиканском  бюджете  и 
действующего  финансового  года,  не  подлежат  налогообложению,  то  есть  с  них  не 
удерживается индивидуальный подоходный налог. 
Инвалидность является достаточно сложным явлением, ограничивающим не только 
физические возможности человека по полной интеграции в социум, но и возможности в 
трудоустройстве и заработке как основы для жизнедеятельности современного человека. 
В  этой  связи,  государственная  политика  социального  обеспечения  направлена,  прежде 
всего,  на  оказание  финансовой  поддержки  гражданам  в  случае  утраты  ими 
трудоспособности.  Вместе  с  тем  в  настоящее  время  не  учитываются  многие 
возможности  и  способности  инвалидов,  здесь  уместно  привести  слова  председателя 
Алматинского городского общества инвалидов Али Аманбаева: «Давно пора понять, что 
инвалид в состоянии не только сам себя прокормить, но и приносить пользу обществу». 
В связи с чем, в настоящее время наиболее важной задачей социальной политики 
является  защита  интересов  работающего  населения.  Это  особенно  актуально  при 
наступлении  определенных  социальных  рисков,  в  частности  при 
утрате 
трудоспособности.  
Обязательное социальное страхование, введенное в Казахстане с 1 января 2005 года 
является вторым уровнем социального обеспечения. В соответствии с Законом РК от 25 
апреля 2003 года «Об обязательном социальном страховании» основной целью системы 
обязательного  социального  страхования  является  обеспечение  социальной  защиты  ее 
участников, за которых работодателями либо самостоятельно занятыми лицами за себя 
уплачиваются  ежемесячные  социальные  отчисления  в  Государственный  фонд 
социального страхования. 
Из  ГФСС  осуществляются  следующие  виды  социальных  выплат:  по  утрате 
трудоспособности;  по потери  кормильца;  по  потери  работы;  по  беременности  и  родам; 
усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка (детей); по уходу за ребенком по 
достижении им возраста одного года 
[1].
 
Численность инвалидов по состоянию на 1 января 2013 года шестисот десяти тыс. 
человек,  более  шестидесяти  пяти  тысяч  детей  –  инвалидов.  В  Республике  Казахстан 
достигнуты  результаты  последовательной  работы  по  социальной  защите  инвалидов, 
направленной  на  улучшение  социального  положения  и  качества  жизни  инвалидов, 
обеспечение  техническими  вспомогательными  средствами  реабилитации  и  услугами, 
улучшение качества медико-социальной экспертизы. Этому способствовали принятие и 
реализация  ряда  законодательных  нормативных  правовых  актов,  в  том  числе  Законы 
Республики  Казахстан  «О  медико-коррекционной  поддержке  детей  с  ограниченными 
возможностями»,  «О  социальной  защите  инвалидов  в  Республике  Казахстан»,  «О 
специальных социальных услугах»; Программы реабилитации инвалидов на 2003 – 2005 
годы, на 2006–2008 годы 
[2]
. 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №4 (52), 2014 г. 
220 
В  области  медико-социальной  экспертизы,  с  2005  года  внедрены  механизмы 
упрощения  процедуры  освидетельствования  лиц,  повышена  ответственность  врачей 
медицинских организаций при направлении на медико-социальную экспертизу. 
С  2006  года  формировался  централизованный  банк  данных  системы  учета 
инвалидов  (далее  –  ЦБДИ),  на  основе  которого  проводится  мониторинг  причин, 
структуры и состояния инвалидности по республике. 
В  2008  году  расширен  перечень  анатомических  дефектов,  при  которых  группа 
инвалидности определяется без срока переосвидетельствования. 
В  последние  наблюдается  тенденция  роста  численности  инвалидов  на  фоне 
снижения  первичной  инвалидности  (см.  рис.  1),  что  говорит  о  низком  уровне 
реабилитации ранее установленной инвалидности. 
 
Рисунок 1 
Динамика численности инвалидов за 2005–2013 гг. (тыс. человек) 
 
 
 
 
Источники: Агентство РК по статистике, Министерство труда и социальной 
защиты РК. 
 Ежемесячные государственные пособия по инвалидности (см. табл. 2).   
Таблица 2 – Государственные социальные пособия по инвалидности (тенге)   
 
Категория 
инвалидности 
Группа 
инвалидно
сти 
2
005 
2
006 
2
007 
2
008 
2
009 
2
010 
2
011 
2
012 
2
013 
Инвалиды 
общего 
заболевания, 
а 
также 
военные 
служащие  и 
сотрудники 
ОВД 
при 
несчастных 
случаях 
 
Группа 1 
 
 
Группа 2 
 
 
Группа 3 
1
0615 
 
8
294 
 
5
239 
1
2656 
 
1
0895 
 
8
595 
1
3568 
 
1
2061 
 
1
1065 
1
5936 
 
1
3568 
 
7
781 
1
8656 
 
1
4541 
 
1
0151 
2
0335 
 
1
5850 
 
1
1065 
2
2166 
 
1
7276 
 
1
2061 
2
3460 
 
1
8276 
 
1
2985 
2
5378 
 
1
9780 
 
1
3808 
Дети-
инвалиды  до 
 
7
298 
8
456 
9
248 
1
0515 
1
3717 
1
4952 
1
6298 
1
7860 
1
8660 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №4 (52), 2014 ж.  
 
221 
 
16 лет 
Инвалиды  с 
детства,  дети-
инвалиды 
с 
16 до 18 лет 
 
Группа 1 
 
 
Группа 2 
 
 
Группа 3 
9
585 
 
7
589 
 
5
685 
1
1548 
 
9
452 
 
6
525 
1
3717 
 
1
1898 
 
7
458 
1
5002 
 
1
3569 
 
9
148 
1
8656 
 
1
5226 
 
1
1934 
2
0335 
 
1
6597 
 
1
3009 
2
2166 
 
1
8091 
 
1
4180 
2
3995 
 
1
9560 
 
1
5455 
2
5378 
 
2
0713 
 
1
6234 
Военнослужа
щие  срочной 
службы, 
ликвидаторы 
ядерных 
аварий, 
инвалиды 
вследствие 
чрезвычайны
х 
экологически
х ситуаций 
 
Группа 1 
 
 
Группа 2 
 
 
Группа 3 
1
4556 
 
9
855 
 
6
554 
1
6550 
 
1
1230 
 
8
560 
1
8550 
 
1
3550 
 
1
0420 
2
0458 
 
1
5488 
 
1
1455 
2
2085 
 
1
7833 
 
1
3717 
2
4073 
 
1
9438 
 
1
4952 
2
6240 
 
2
1188 
 
1
6298 
2
8440 
 
2
3560 
 
1
7450 
3
0043 
 
2
4258 
 
1
8660 
Военнослужа
щие 
и 
сотрудники 
ОВД, 
получившие 
инвалидность 
при 
исполнении 
служебного 
долга 
 
Группа 1 
 
 
Группа 2 
 
 
Группа 3 
2
0458 
 
1
1419 
 
5
229 
2
2566 
 
1
3555 
 
7
445 
2
5149 
 
1
6445 
 
9
885 
2
6439 
 
1
8439 
 
1
1259 
2
8669 
 
2
0439 
 
1
3717 
3
1250 
 
2
2279 
 
1
4952 
3
4063 
 
2
4285 
 
1
6298 
3
5665 
 
2
5895 
 
1
7860 
3
8999 
 
2
7803 
 
1
8660 
 
С 1 января 2013 г. размеры пособий по инвалидности по сравнению с 2005 годом 
увеличились  на  40-45  %,  в  то  время  как  рост  инфляции  составил,  по  оценке 
Правительства  РК  (9%).  Как  известно,  пособие  по  инвалидности  зависит  от  величины 
прожиточного  минимума,  он  складывается  из  продовольственной  корзины  (на  60%)  и 
затрат  на  непродовольственные  товары  и  услуги  (40%).  Однако,  расчет  корзины 
производится  без  учета  некоторых  потребностей  инвалидов,  затрат  на  медицинские 
услуги  и  лекарства,  пособия  по  инвалидности  должны  соответствовать  европейским 
стандартам 
[3]
.   
За  последние  три  года  в  полтора  раза  увеличилось  общее  количество 
трудоустроенных инвалидов (с 5910 до 9128 человек). При этом трудоустройство среди 
инвалидов  второй  группы  находится  в  пределах  от  0,7  %  до  3,7%  третьей  группы  –  от 
8,9%  до  16,1%.  Несмотря  на  некоторый  рост  абсолютных  показателей,  численность 
трудоустроенных  инвалидов  составляет  незначительную  часть  от  общего  числа 
инвалидов трудоспособного возраста 
[4]
. 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №4 (52), 2014 г. 
222 
По  итогам  2013  года  каждому  инвалиду,  обратившемуся,  за  содействием  в 
трудоустройстве оказана мера господдержки. Немалая роль в этом отводится «Дорожной 
карте занятости 2020». За период ее реализации (2011 – 9 месяцев 2013 гг.) контракт об 
участии  в  Программе  подписали  2600  инвалидов,  из  них  охвачены  обучением  460 
человек,  трудоустроены  на  постоянные  рабочие  места  после  завершения  обучения  394 
человека,  на  социальные  рабочие  места  –  1300  человек,  еще  373  человека  заняли 
временные  рабочие  места  по  направлениям  на  молодежную  практику,  около  ста 
четырнадцати человек получили микрокредиты.  
Главными  приоритетами  государственной  политики  нашей  страны  в  рамках 
ежегодных  Посланий  Главы  государства  является  развитие  человеческого  капитала, 
повышение  уровня и качества жизни населения. Реализуемые в этих целях социальные 
программы  направлены,  прежде  всего,  на  сохранение  занятости,  повышение  уровня 
доходов, социальную защиту наиболее уязвимых категорий населения. 
Вместе  с  тем  здесь  уместно  привести  слова  Послание  Главы  государства 
Нурсултана Назарбаева народу Казахстана: «Надо усилить внимание нашим гражданам с 
ограниченными  возможностями.  Для  них  Казахстан  должен  стать  безбарьерной  зоной. 
Позаботиться  об  этих  людях,  которых  немало,  наш  долг  перед  собой  и  обществом.  Во 
всем мире этим занимаются. Люди с ограниченными возможностями могут работать на 
предприятиях бытового обслуживания, пищевой промышленности, сельского хозяйства. 
Я  еще  раз  обращаюсь  ко  всему  нашему  бизнесу  оказать  им  содействие  в 
трудоустройстве.  Также  можно  рассмотреть  возможность  введения  специальной  квоты 
на 5-10 человек. 
Мы вовлечем их в активную жизнь, они будут не просто получать пособия, а будут 
осознавать  себя  членами  общества,  полезными  работниками.  Всем  нашим  социальным 
институтам, неправительственным организациям, партии «Нур Отан» следует взяться за 
эту  работу.  Если  необходимо,  то  Правительству  с  1  июля  2015  года  повысить  на  25 
процентов  размеры  социальных  пособий  по  инвалидности  и  утере  кормильца.  Следует 
усовершенствовать правовую базу деятельности объединений инвалидов» 
[5].
  
Надо отметить, что инвалиды являются самой уязвимой группой бедного населения 
с  позиции  многоаспектного  понимания  бедности  (т.е.  с  точки  зрения  возможностей 
развития  человеческого  потенциала).  Риск  бедности  среди  инвалидов  наиболее  высок, 
во-первых, в силу ограничения возможностей удовлетворить свои базовые потребности. 
Во-вторых, инвалиды в Казахстане более ограничены по сравнению с другими группами 
населения  в  доступе  к  участию  в  общественной  и  политической  жизни,  к  услугам 
образования, к удовлетворению социально-культурных потребностей. 
Несмотря  на  то,  что  социальная  поддержка  и  защита  инвалидов  в  Казахстане, 
обеспечение  им  равных  возможностей  в  реализации  экономических,  политических  и 
других  прав  и  свобод  гарантированы  Конституцией  страны  и  другими  нормативно-
правовыми  документами,  со  стороны  общества  и  государства  имеет  место 
пренебрежительное отношение их проблемам, сохранившееся еще с советских времен.  
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1.Закон РК «О занятости населения» от 27 июня 2011. 
2.Закон  РК  «О  социальной  и  медико-педагогической  коррекционной  поддержке 
детей с ограниченными возможностями» от 11 июля 2002. 
3.http://zeinet.enbek.gov.kz. 
4. http://adilet.zan.kz. 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №4 (52), 2014 ж.  
 
223 
 
5.http://www.akorda.kz. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Есіркеп А., магистрант, 
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті) 
 
Қазақстанда 2005-2013 жж. мүгедектерді әлеуметтік қамтамасыз ету және 
әлеуметтік қорғау 
Мақалада  мүгедек  балалардың  денсаулығын  неғұрлым  толық  қалпына  келтіруге 
байланысты  жүргізілетін  әлеуметтік  жұмыстардың  мәселелері  қарастырылған.  Оларды 
белсенді өмірге қайта оралту үшін медициналық, әлеуметтік, әлеуметтік-психологиялық 
және педагогикалық мәселелерді кешенді шешу қажеттілігі баяндалған. 
Түйін  сөздер:  анатомиялық  кемшілік,  әлеуметтік  бейімделу,  міндетті  әлеуметтік 
қамсыздандыру, «Жұмыспен қамтамасыз ету – 2020 Жол картасы». 
 
SUMMARY 
 
A.
 
Esіrkep – master  
(Kazakh State Women’s Teacher Training University) 
 
Social security and social protection of disabled people in Kazakhstan in 2005-2013 
To achieve the goal of rehabilitation successfully: the most complete health recovery and 
return  to  the  active  life  of  a  child  with  a  disability  is  necessary  to  solve  medical,  social, 
psychosocial and educational problems not only for children with disabilities, but their parents 
as well as active involvement of the whole family into rehabilitation process. 
 
Keywords:  anatomical  defect,  sociocultural  adaptation,  compulsory  social  insurance, 
«Roadmap 2020 employment». 
 
 
 
ӘОЖ 364 
 
ҚАЗАҚСТАНДА ҚАРТ АДАМДАРДЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОЛДАУ ШАРАЛАРЫ  
 
Г.А. Иманбердиева, магистрант 
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік 
қыздар педагогикалық университеті) 
 
Аңдатпа:  Бұл  мақалада  қарттарды  әлеуметтік-демографиялық  топ  ретінде 
қарастырып және олардың өзектілігін анықтап, әлеуметтік және Қазақстанда әлеуметтік 
қолдау шараларына талдау жасалынған.  
Түйін сөздер: деформация, акцентуация, сихогимнастика, реабилитация, соматика. 
Бүгінгі  таңда  Қазақстан  Республикасында  халықтың  әлеуметтік  тұрмыстық 
жағдайын  нығайту  мақсатында  қоғам  өмірінің  барлық  саласында  сапалы  жан-жақты 
әлеуметтік  қолдаудың  басты  бағыттарын  дамыта  отырып,  өркениетті  елдердің  жолына 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №4 (52), 2014 г. 
224 
түсті. Олардың ішінде қарттарға әлеуметтік қамқорлық жасау, әлеуметтік көмек көрсету 
–әлеуметтік саясаттың маңызды бағытарының бірі болып табылады.  
Қарттарды  әлеуметтік  қолдау  мен  қорғауға,  олардың  экономикалық,  саяси  және 
басқа да құқықтары мен бостандықтарын іске асыруды, тең мүмкіндіктерін қамтамасыз 
етумен  Қазақстан  Республикасының  Конституциясында,  сондай-ақ  халықаралық 
құқықтың жалпы танылған  қағидалары мен нормаларында кепілдік берілген. 
Қарттықтың  басталуы  денсаулық  пен  тән  күшінің  нашарлауы,  әлеуметтік-кәсіби 
рөлдер  құрылымы  санының  азаюы  және  өзгеруі,  отбасының  өмірден  айырысуымен 
сипатталады. Адамның есеюі де, қартаюы да біркелкі жүрмейді. Бұл оның сана-сезімінде 
әртүрлі  қалыптасады.  Өкінішке  орай,  отандық  геронтологияда  психо-физиологиялық 
процестер  және  әлеуметтік  жағдайлардың  өзгеруі  жақсы  зерттелінеді  де,  ал  олардың 
өзіндік санасы мен ішкі дүниесі жеткіліксіз зерттелген. Сонымен бірге қарт адамдармен 
әлеуметтік жұмыс жүргізудің тиімділігі жөнінде зерттеулер саны елімізде аз. Сол себепті 
де қазіргі кезде қарт адамдармен әлеуметтік жұмыс жүргізудің тиімділігін зерттеу өзекті 
болып табылады. 
Қазіргі  кезде  қартаюдың  әртүрлі  анықтамалары  бар.  Ғалымдардың  кейбіреулері 
қартаюды  клеткалық  заттың  физико-химиялық  құрылымы  өзгерісі  есебінен  реактивті 
клеткалардың біртіндеп өзгеруі деп қарайды. Басқалардың ойынша, қартаю – ішкі және 
сыртқы ортадан қорғанудың, мінез-құлықтың, физиологияның, биологияның төмендеуі. 
Сондай-ақ, қартаю өмір сүрумен және қорғанудың төмендеуіне әкелетін мінез-құлық пен 
организмнің есейгендегі өзгеруі. 
Қарттарды  әлеуметтік  қорғау  шараларының  бірі  жасқа  қарттық  келіп  немесе 
жоғалған қарекеттің өзіне-өзі қызмет ету, жалпы қызметтің әртүрінде қабілетін қалпына 
келтіруге  және  орнын  толтыруға  бағытталған  медициналық,  психологиялық, 
педагогикалық,  әлеуметтік-экономикалық  іс-шаралар  кешенінен  тұратын,  сондай-ақ 
қарттардың  толыққанды  өмір  сүруіне  мүмкіндік  беретін  әрі  олардың  құқықтары  мен 
қабілет, мүмкіндіктерін іске асыруын, қамтамасыз етуін оңалту болып табылады.    
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жіктеуі бойынша 60 жастағы және одан 
да жоғары адамдарды үлкен егде жастағы адамдар деп есептейді. Бүгінде іс жүзінде осы 
мәліметтер  қолданылады.  Алайда  көптеген  елдерде  зейнетке  шығу  60  жастан  іске 
асырылады. 
Қарт адамдардың әлеуметтік-демографиялық категориясымен, олардың әлеуметтік 
мәселелерін  әлеуметтік  жұмыс  теоретиктері  мен  практиктері  әртүрлі  көзқарас  арқылы 
анықтайды 
– 
хронологиялық, 
социологиялық, 
биологиялық, 
психологиялық, 
функционалдық  және  тағы  басқа.  Қарт  адамдардың  жиынтығы  айтарлықтай 
ерекшеліктерімен  сипатталады,  онда  60-тан  100  жасқа  дейінгі  адамдар  жатады, 
геронтологтар тұрғындардың осы бөлігін «жастар» және «қарттар» (немесе «тереңдер») 
кәрілер  деп  бөлуді  ұсынады,  осыған  ұқсас  Францияда  «үшінші»,  «төртінші»  жас  деген 
түсініктер  бар.  «Үшіншіден»,  «төртіншіден»  шекараға  өту  жасы  75-80  жаста  шекара 
сыртын  жеңіп  шыққаны  болып  есептеледі.  «Жас»  кәрілер  «қарт»  кәрілерге  қарағанда 
басқа  мәселелерді  сезінуі  мүмкін,  «қарт»  кәрілерге  қарағанда  –  мысалы,  еңбекпен 
айналысу, жанұяда басты болу, үй міндеттерінің бөлінуі және тағы басқа [1].  
Отбасымен  тұратын  зейнеткерлер  көбіне  үй  шаруашылығымен  айналысады. 
Таңертең ерте тұрып, отбасындағы жұмыс жасайтын адамдарға таңғы асын дайындайды. 
Немерелерін  мектепке  аттандырады  және  тағы  сол  сияқты  қызметтер  атқарады.  Бұл 
көптеген  зейнеткерлердің  «демалыс»  күні  қарт  адамдардың  денсаулық  жағдайы 
отбасындағы атмосфераға да байланысты болып келеді. Қарт  адамдардың отбасындағы 
жағдайы қазіргі кезде әлемде болып жатқан өзгерістер жағдайына да байланысты болып 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №4 (52), 2014 ж.  
 
225 
 
келеді.  Мысалға,  сол  кезге  сай  ғылыми-техникалық  революция  жағдайында  жоғарғы 
ұрпақтың  жиналған  тәжірибесі  бұрынғы  мағыналығын  жоғалтады.  Неғұрлым  білімді 
жастар  үлкен  жастағы  қарт  кісілерге  басқа  көзқараспен  қарайды.  Бірақ  қарттарға  көңіл 
аудару,  отбасындағы  жағдайды  жақсарту  қоғамда  қалыптасқан  құрылыммен 
анықталады. 
БҰҰ  және  халықаралық  еңбек  организация  құжаттарына  сәйкес  егде  жастағылар 
кісілердің  60  жастағы  және  одан  да  үлкендер.  Дәл  осы  берілгендер,  ереже  бойынша, 
көптеген дамыған елдерде зейнетке шығу жасы 65 жас болса, тәжірибе жетекші болады 
(Ресейде зейнетке шығу жасы әйелдер мен ерлерге 60 және 55 жас) [2]. 
Әр  қарт  адам  оңай  өмір  сүрмейді.  (60  жасқа  келіп,  ешқандай  қайғы,  ешқандай 
стресс  сезінбеген  адамды  елестету  қиын).  Адам  үшін  ең  жаманы  –  өзінің  ішкі 
құндылықтарын, бағыттарын жоғалтудың күйін басынан кешіру.  
Қарт адамдарда жас ұлғайған сайын мінездің кәсіби деформациясы пайда болады, 
басқаша  айтқанда,  мінездің  белгілі  жақтарының  акцентуациясы  күмәнданғыштық, 
ашуланшақтық, 
жараланғыштық, 
қобалжушылық, 
толқушылық, 
өкпелегіштік, 
эмоционалды  мобилділік,  мінегіштік,  долылық,  жүдеушілік,  тұйықтық,  өзінің  және 
айналасындағылардың  іс-әрекетін  әділетсіз  бағалау  стереотипті  қайталанатын 
«жаралайтын  ситуацияларда»  ақыл-ой  қабілеттерінің  реактивті  регресі  және  тағы  сол 
сияқты. 
Ал егер қарт адамға өзінің жақын туыстарын, әсіресе, жақын немесе балаларынан 
айырылу  тура  келген  болса,  оның  психикасы  мен  мінезі  «қалыпты»  бола  қоймас. 
Қартайғанда  жалғыз  қалу  проблемасы,  сөзсіз  ерекше  орын  алады.  Жалғыз  адамдардың 
психикасының өзгеруі ешқандай синдромды сыйымсыз, өйткені өзінің әр жағдайында ол 
бірегей  және  комфортты.  Сонда  да  жалғызбасты  қарттардың  жағдайын  «клиникалық», 
«геронтологиялық» әлеуметтік норма деп айтуға болмайды [3, 75 б.]. 
Үлкен  жастағы  адамдар  бұрынғы  артта  қалған  өмірге  оралғысы  келеді, 
өмірбаянының  бір  сәтіне  оралсам  деп  армандайды.  Шет  елдерде  қолданылатын 
технологияның  бірі  –  психогимнастика.  Бұл  технологияда  қарттарға  арналған  «Еске 
түсіру»  клубын  ұйымдастыру.  Қарт  адамдар  жастық  шақты,  денсаулықты  күтуге, 
әлеуметтік қызметін еске алуға мүмкіндік тудырады. Оған қоса, өткенге шолу суреттер, 
кітаптар, газеттер және журналдар да көмекке келеді. 
 Қарттарға  еңбек  терапиясын  қолдануға  болады.  Индивидуалды  қоғамдық 
ұйымдарға  қатыстыру,  әлеуметтік  дағдыларды  қалыптастыру,  коммуникативті 
мүмкіндіктер,  өзінің  өмірін  ұйымдастыруда  шешім  қабылдау,  қоғамдық  жұмыстарға 
белсенді  қатысу.  Еңбек  терапиясын  бұл  жерде  әлеуметтік  реабилитация  ретінде 
қарастыруға  болады.  Қартайған  кезде  бұл  тәсіл  өте  тиімді  және  нәтижелі.  Бұл 
терапияның ерекшелігі соматикалық және психикалық денсаулықты дұрыс тепе-теңдікке 
ұстауға көмек көрсетеді. Эмоционалдық қалпын, өмірлік тонусын толыққанды және тең 
құқықты өмір сүруді сезіндіреді. 
Қарт адамдарды қоғамдық өмірге қатыстыру керек. Олардың еңбегі мен өздерінің 
қоғамға керек екенін сездіру. Олар ақылшы, жастарға жол сілтеуші.  
Қазір  қарттарды  әлеуметтік  қолдау  БҰҰ-ның  ұсынысы  бойынша  «Қартайған 
жастағы адамдардың өмірін толыққанды жасау», бұл құжат негізінде әлеуметтік жұмыс 
аймағында қарттарға әлеуметтік қызмет көрсету жүзеге асырылады. Олар төмендегідей: 
-
 
 егде тартқан адамдарға ұлттық саясатты өңдеу, яғни ұрпақпен сабақтастыру; 
-
 
қайырымдылық ұйымдарды қолдау; 
-
 
экономикалық құлдыраудан қарт адамдарды қорғау; 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №4 (52), 2014 г. 
226 
-
 
қарт адамдар сапалы өмір сүруге жағдай жасау; 
-
 
қай жерде тұрмаса да толық қарт адамдарға әлеуметтік қызмет көрсету. 
Әлеуметтік  қызмет  көрсету  жүйесінің  дамуы  өте  көпқырлы.  Бұл  жүйенің  жақсы 
дамымауы егде адамдарға теріс те, қанағаттанбаушылық жақтарын көрсетеді [4]. 
Қазіргі қарт  адамдармен  әлеуметтік жұмыс БҰҰ 15 жыл бұрын 2001 жылға дейін 
есептеп жасаған кәрілер әрекетінің жоспарлауымен сәйкес келуі керек. Бұған алғы сөзге 
әлемнің барлық елдері сапасы оның ұзақтығынан кем емес маңызды, қартаюшы адамдар 
жемісті  дені  сау,  өміріне  қанағат  әкелетін  және  қоғамның  органикалық  бөлігі  болып 
саналатын  өздерінің  отбасыларында  тұрғаны  дұрыс.  Берілген  құжаттан  шыға  отырып 
барлық ел үкіметтеріне қарт адамдарға әлеуметтік қолдау облысында келесі шараларды 
жасау ұсынылады: 
-  қарттарға  қатысты  ұлттық  саясатты  жасап,  сол  арқылы  заман  арасындағы 
байланысты нығайту; 
- қайырымдылық организацияларын мадақтау; 
- қарт адамдарды экономикалық күйзелістен қорғау; 
- қарттарға арналған арнайы мекемелерді өмір санасы қамтамасыз ету; 
- қарт адамды оның тұрғылықты жерінен – отбасында не басқа елде екенін тәуелді 
толығымен қамтамасыз ету. 
Әлеуметтік жұмысқа арнап әдебиетте қарт адамдармен жұмыс жасаудың мынадай 
моделдері ұсынылады: 
1. Жеке адамды, оның әлеуметтік ортасында зерделеу; 
2. Жеке адамдардың қалыптасу және даму факторларын есепке алу. 
Үлкен егде жастағы адамдармен әлеуметтік жұмыс атқарудың қазіргі технологиясы 
қарт  адамдарға  қатысты  қарастырылған.  БҰҰ-ның  принциптері  бойынша  «Үлкен,  егде 
жастағы адамдарды толық мағыналы етіп қамтамасыз ету негізінде құрылу керек». 
Бұл  құжат  барлық  елдер  үкіметтеріне  қарт  адамдарды  әлеуметтік  қолдаудың 
нақтылы шараларын асыруды ұсынады: 
-  қарт  адамдарға  қатысты  ұлттық  саясат  негізінде,  осының  нәтижесінде  халықтың 
буындары арасындағы байланысты нығайту; 
-қайырымдылық көрсеткен ұйымдарды қолдау; 
-қарт адамдарды экономикалық күйзелістерден қорғау; 
-қарттарға  арналған  мамандандырылған  мекемелерде  тұратын  өмір  сүру  деңгейін 
жоғарылату; 
-Отанында  немесе  басқа  елдерде  тұрып  жатқан  қарт  адамдарды  әлеуметтік 
қызметпен толық қамтамасыз ету [5, 55 б.]. 
Әлеуметтік қызмет көрсету түрлері келесідей болып келеді:  
-зейнетақылар мен жәрдемақылар; 
-қарттар мен мүгедектерге арнаулы мекемелерде қызмет көрсету; 
-мүгедектерге берілетін жеңілдіктер; 
-жалғызбасты қарттарға көмек көрсету; 
-заңнамалық көмек көрсету. 
Қарт  адамдарды  әлеуметтік  көмекпен  қамтамасыз  ету  құрамына  зейнетақы  мен 
әртүрлі  жәрдемақы,  жергілікті  арнайы  әлеуметтік  қорғау  мекемелерінің  қарттар  мен 
мүгедектерге қызмет көрсетуі және оларды асырауы; мүгедектерге жеңілдік; үйсіздерге 
көмек көрсету кіреді. 
Әлеуметтік  зерттеулер  нәтижесі  бойынша  қарттардың  жағдайын  жақсарту  үшін 
елімізде келесі жұмыстар қолға алынуы тиіс:  
-зейнетақының көбеюі; 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №4 (52), 2014 ж.  
 
227 
 
-зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінің жақсаруы; 
-үйде қызмет көрсету жұмыстарының дамуы; 
-қарттарға арналған үйлер мен онда тұру жағдайларының жақсаруы және т.б. 
Көптеген  елдерде  зейнетақымен  қамсыздандыру  жүйесін  жақсарту  әлеуметтік 
қамсыздандыру  бағытының  ең  басты  мәселесі  болып  отыр.  Бұл  мәселе  әр  елде  өзіндік 
ерекшеліктермен  шешіліп  келеді.  Кейбір  елдерде  зейнеткерлер  зейнетақысын  оның 
көлеміне қарамастан толықтай алады. Ал кейбір елдерде жинақталған зейнетақы жүйесі 
жүріп жатыр [6]. 
Қазақстанда  қазіргі  кезде  зейнетақы  төлеу  жөніндегі  мемлекеттік  орталықтан 
төленетін зейнетақы  төлемін  алушылардың  жалпы  саны  1  млн.  600 мың  адамнан  асты. 
2006  жылдың  қаңтарынан  бастап  ең  төменгі  күнкөріс  деңгейі  айлық  еңбекақының  ең 
төмен  мөлшерін,  сондай-ақ  асыраушысынан  айырылған  жағдайға  және  жасына 
байланысты  берілетін  мемлекеттік  әлеуметтік  жәрдемақылардың  мөлшерін  есептеу, 
кедейлік шегін анықтайтын бірыңғай базалық әлеуметтік индикатор болып белгіленген. 
Әлеуметтік  төлемді  тағайындау,  әлеуметтік  көмек  мөлшерін  анықтау  тек  ең  төменгі 
күнкөріс  деңгейін  ескеріп  қана  емес,  сондай-ақ  алушының  бұрынғы  еңбек  үлесіне 
байланысты  жүзеге  асырылады.  Елбасының  Қазақстан  халқына  Жолдауына  сәйкес  осы 
жылғы  1  қаңтардан  бастап,  зейнетақы  мен  әлеуметтік  төлемдер  «айын-айынша» 
принципі  бойынша  төленуде.  Зейнетақы  төлемдерінің  мөлшері  инфляция  деңгейінен  8 
пайызға ілгерілете арттырылды.  
Қарт кісілерге әлеуметтік қамқорлық көрсету – әлеуметтік жұмыстың негізгі басты 
бағыттарының  бірі.  Қамқорлық  қарт  азаматтардың  жекелік,  меншіктік  құқықтары  мен 
қызығушылықтарын құқықтық түрде қорғау негізінде түсіндіріледі. 
Мемлекет 
қарттардың 
мінез-құлқын, 
өзіне 
және 
қоғамға 
көзқарасын 
қалыптастыруға  әр  кез  дайын  болу  қажет.  Қарттарда  сүйіспеншілік,  төзімділік, 
қарапайымдылық, адалдық, өзіне-өзі сену, қайырымдылық, әрине, денсаулықты нығайту 
әлеуметтік қызметкер үшін басты мәселе болып табылады. 
Қарт  адамдардың  жастарда  жоқ  бір  санасы  бар,  бұл  –  өмір  даналығы,  білім 
құндылығы.  Дәл  осы  даналық  жер  бетіндегі  өмір  сүруші  адамға  ұзақ  уақыт  серік  бола 
алады, қоғамның дамуында күшті стимул мен фактор болып табылуы мүмкін. Қазақстан 
бірқалыпты дамып келе жатқан елдердің қатарына жатады, сондықтан халықтың қартаю 
проблемасын адам әлеуметін дамыту, қарттыққа лайықты кепілдік беретіндей әлеуметтік 
қамсыздандыру жүйесін жетілдіру арқылы жүзеге асырылады. 
 

жүктеу/скачать 2,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: