Тастанбеков бекболат мутаевич криминалистика
Спектралды талдау (анализ)
жүктеу/скачать 338,57 Kb.
|
лекция крим
| 1.2. Спектралды талдау (анализ)
Зерттеудің бұл түрі, түрлі химиялық құрамдағы нысандардың қызуы барысында түрлі спектрлі жарық энергиясын шашуына немесе оны жұтуына негізделген. Нысанды қыздыру барысында жарық энергиясын шашыуын, эмиссиялық спектралды талдау әдісін қолдану арқылы талайды. Бұл жағдайда спектрограф қолданылады. Зерттелетін нысанның аз мөлшері электр жалынының доғасына орналастырылады, ондағы температура 6000—8000°С, оның салдарынан зат газды формаға алмасады. Заттың атомы мен ионы жарық сәулесін шашады. Бұл шашылған жарық сәуле объективтің көмегімен жіңішке саңылауға бағытталады, одан әрі шыны призмаға немесе дифракциялық торға (жіңішке саңылаулар жүйесі) бағытталады, құралдың конструкциялық ерекшелігіне сәйкес. Призма немесе тор өткен жарық сәулесін қисайтады, қисаю бұрышы үлкен болуғанды, шағылысқан сәуленің толқын ұзындығының кіші екендігін білдіреді. Призманың арғы жағында орналасқан объективтің фокальдық жазықтығында, спектографтың саңылауының бейнесі бейнеленеді. Ол бейне түрлі-түсті, күлгін түстен қызыл түскен дейінгі сызық түрінде болады. Әрбір сызықтар шағылысқан толқын ұзындығына сәйкес келеді. Алынған спектрді фотопластинаға бейнелейді. Спектрограмма спектрдің эталоны бойынша және анықтамалық кесте көмегімен анықталады. Осындай әдіспен, қандай химиялық элементтерге сәйкес келетінділігі анықталып, ал микроспектрофотометрдің көмегімен сызықтардың оптикалық тығыздықтарын анықтау арқылы, зерттеу насынының құрамындағы элементтердің сандық қатынасын анықтайды. Криминалистикада эмиссиялық спектралды талдаудың негізгі қолданыс аумағы — белгісіз заттың түрін анықтауда, оның химиялық құрамын анықтауда, бірнеше салыстыру нысандарының бір немесе бірнеше түрге жататындығын (аңшы отты қаруындағы оқ-дәрідегі бытыраның, картечтің, авто-көліктің лак-бояу қабатының, шынының, топырақтың, темекінің, талшықтың және т. б.). Заттай дәлелдерді криминалистикалық зерттеуде абсорбциялық молекулярлы анализі де қолданыс тапты. Ол арнайы құралдың -- спектрофотометрдің көмегімен жүзеге асырылады. Бұл құралда параллельді жарық сәулесі зерттелетін затқа немес ерітіндігі бағытталады. Нысаннан шағылысқан немесе өткен сәуле, талдау жүргізетін құралға келіп түседі де, онда ол спектрге бөлінеді. Бұл спектр суретке түсіріледі немесе өлшенеді. Абсорбциялық молекулярлы талдау арқылы кесте тұрғызылады, ол кестенің горизонталды осінде шағылысқан толқын ұзындығының мәні, ал вертикалды осте — шағылысу немесе өткізу коэффициенты жазылады. Қазіргі заманауи спектрофотометрлерде сәуле фотоэлементтің көмегімен өлшенеді. Автоматты құралдарда график түзу толығымен автоматтандырылған. Графиктің көмегімен зерттелетін заттың сандық және сапалық құрамын анықтауға мүмкіндік береді. Спектрофотометр барлық спектр аумағын (мысалы, СФ-4), немесе көрінетін аумақты (СФ-2М), немесе инфрақызыл аумақты (ИКС-22) зерттейді. Абсорбциялық молекулярлы анализ көмегімен түрлі бояулар, авто-көліктің лак-бояу қабаттарын, жарылғыш заттарды (порох), есірткі заттарды, олифтерді, жанар-жағар майларды, улы химикаттарды және басқа да заттардың түрін сараптауға мүмкіндік береді. Криминалистикада сонымен бірге рентгенді спектралды анализ де кеңінен қолданыс тапты. Бұл әдістің көмегімен зерттелетін заттың рентген сәулелерін шағылыстуры немесе жүтуына негізделген. Бірінші модификациясы әдісінде алғашқы немесе екінші рентген спектрын шағылыстыруын зерттейді. Бірінші жағдайда зерттелетін нысан рентген трубасының аноды қызметін атқарады, ал екіншіде —түтікшен шыққан жарық сәуленің әсерінен рентген сәулесін шығарады. Екінші модификациялық әдісте рентген сәулесі зерттелетін нысаннан өткізіледі де, ретген сәуленің бір бөлігі жұтылады, ал нысанна өткен сәулеге талдау жасалады. Шағылысқан немесе нысаннан өткен сәуле фотопленкада бекітіледі немесе ионизациялық есептеу құралыда бекітіледі. Бұл әдіс зерттеу нәтижелерін алдын ала белгілі құрамдағы заттың эталонды рентгенограммасымен салыстрылады. Бұл рентгенді спектралды анализ әдісі металлдарды, бояуларды, топырақты зерттеуде қолданылады. жүктеу/скачать 338,57 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|