Тавасарова А. А

THE PRESENT INDEFINITE TENSE

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

бет	27/85
Дата	26.01.2022
өлшемі	1,35 Mb.
	#24341

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 85

THE PRESENT INDEFINITE TENSE

ЖАЛПЫ ОСЫ ШАҚ
Present Indefinite Tense (Жалпы осы шақ) істің дағдылы түрде болып тұратынын, қайталанатын іс-эрекетті немесе істің сөйлеп тұрган кезде орындалып жатқанын білдіреді. Бұл шақ қазақ тіліндегі ауыспалы осы шаққа сəйкес келеді. Мысалы: I get up at 7 o’clock every day. - Мен күнделікті сағат 7-де тұрамын. I speak English. - Мен ағылшынша сөйлеймін.

Present Indefinite шағы инфинитив яғни тұйық етістік (to демеулігінсіз) формасына сəйкес келеді. Present Indefinite шағының етістігі I, ІІ-жақтың жекеше жəне копше түрінде барлық жақтарда ешбір жалғаулықсыз (to демеулігінсіз) жіктеледі. ІІІ-жақтың жекеше түрі - s/es жалғауы арқылы жасалады. Бұл жалғаудың алдындағы негіздің (түбір сөздің) соңғы дыбысына байланысты үш фонетикалық варианты бар:

Қатаң

Дауыссыздан

кейін

Дауысты жəне ұяң дауыссыздан кейін

Дауыссыз

дыбыстан

(ss, ch, sh, x) кейін

[S]

[Z]

[IZ]

to work to write to speak

he works [wa:ks]

he writes [raits] he speaks

[spi:ks]

to open to see to play

he opens
[oupnz he sees

[si:z]

he plays

[pleiz]

to dress to teach to wishes

he dresses [dresiz] he

teaches [tiitfiz] he wishes

[wijiz]

Present Indefinite шағындағы сұраулы сөйлем to do көмекші етістігі арқылы жасалады. Бүл көмекші етістіктің ІІІ-жақ жекеше түрі тиісті жіктік жалғау -(e)s арқылы жасалады (does), көмекші етістік сұраулы сөйлемде бастауыштың алдында келеді. Мысалы: Do I work? Does he (she) work?
Болымсыз түрі to do көмекші етістігі жəне not демеулігі арқылы жасалады. Болымсыз сөйлемде бастауыштан кейін to do көмекші етістігі осы шақта (do, does), одан кейін NOT демеулігі келеді. Мысалы: I do not work. Не does not work.
Сұраулы-болымсыз сөйлемде NOT демеулігі бастауыштан кейін келеді. Do I not work? Does he not work? Does she not work? Do you not work?
Present Indefinite Tense болымсыз жəне сұраулы-болымсыз сөйлемдеріне берілетін қысқартулар көбінесе ауызекі тілде кездеседі. I (we, you, they) don’t wok. He (she, it) doesn't wok. Don’t I (we, you, they) work? Doesn’t he (she, it) work?

Using the Present Indefinite Tense (Жалпы осы шақтың қолданылуы)

Cases of using (Қолданылуы)	Examples (Мысалдар)
1. Бастуышқа тəн қарапайым, тұрақты іс- қимыл	I get up at eight o’clock. He lives in Astana.	Мен сағат сегізде тұрамын. Ол Астанада тұрады.
Сөйлеу кезінде орындалып жатқан іс- қимыл (Present Continuous-тің орнына)	Don't talk so loudly, 1 hear you well. 1 don’t understand this sentence.	Өте қатты сөйлемеңіз, мен сізді жақсы естіп тұрмын. Мен мына сөйлемді түсінбей тұрмын.
3. Мезгіл жəне шартты багыныңқы сөйлемдегі келер шақ іс- қимыл	If he comes. 1 shall ask him about it. 1 shall go there unless it rains.	Егер ол келсе, мен одан ол туралы сұраймын. Егер жаңбыр жаумаса. мен онда барамын.
4. to leave, to start, to sail, to arrive, to return, to go, to come, т.б. етістіктен жасалатын келер шақ іс- қимыл	The steamer sails tomorrow. Does your wife arrive on Monday?	Кеме ертең жүреді. Сіздің эйеліңіз дүйсенбі күні келе ме?

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 85