Тавасарова А. А

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

бет	56/85
Дата	26.01.2022
өлшемі	1,35 Mb.
	#24341

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 85

Байланысты:
Қарапайым грамматика

FORMS OF VOICE
THE ACTIVE VOICE
PERFECT TENSES
THE PASSIVE VOICE

PERFECT CONTINUOUS TENSE

ШАҚТЫҢ АЯҚТАЛҒАН-СОЗЫЛЫҢҚЫ ТҮРІНІҢ

САЛЫСТЫРМАЛЫКЕСТЕСІ
Жалғасы

The Future Perfect Continuous Tense (Аяқталған созылыңқы келер шақ)	The Future Perfect Continuous Tense in the Past (Аяқталған созылыңқы келер шақтың өткен шақ формасы)
Affirmative sentences (Болымды сөйлемдер)
Singular

Жекеше түрі)
I	shall have been writing				should have been writing
You	will have been writing				would have been writing
He	will have been writing				would have been writing
She	will have been writing				would have been writing
Plural (Көпше түрі)
We You They	shall have been writing will have been writing will have been writing				should have been writing would have been writing would have been writing
Negative sentences (Болымсыз сөйлемдер)
Singular (Жекеше түрі)
I	shall not	have	been	should not have been writing
You	writing			would not have been writing
He	will not writing	have	been	would not have been writing
She	will not	have	been	would not have been writing
	writing
	will not	have	been
	writing
Plural (Көпше түрі)
We You They	shall not writing will not writing will not writing	have have have	been been been	should not have been writing would not have been writing would not have been writing

VOICE

ЕТІС

Етістіктің ерекше грамматикалық категориясының бірі – етіс (Voice). Істің істеушісіне жəне істелінетін затқа (объектіге) қатынасына байланысты мағыналық жəне тұлғалық жақтан өзгеруін етіс деп атайды.

Ағылшын тілінде де етістің екі түрі бар: the Active Voice (негізгі етіс немесе жай етіс), the Passive Voice (ырықсыз етіс).

Негізгі етіс. Түбір етістіктің де, басқа сөз табынан жасалған туынды етістіктің де алғашқы тура қалпында айтылған түрін негізгі етіс деп атайды. Негізгі етісте іс-əрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы көрсетіледі. Мысалы: They will build the bridge next year. – Олар келесі жылы көпір салады.
Ырықсыз етіс. Іс-əрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы айтылмай, қимыл өздігінен істелетіндігі көрініп тұрса, ондай етісті ырықсыз етіс деп атайды. Мысалы: The bridge will be built next year. – Көпір келесі жылы салынатын болды.

FORMS OF VOICE

ЕТІСТІҢ ТҮРЛЕРІ

THE ACTIVE VOICE

(Негізгі етіс)

THE PASSIVE VOICE

(Ырықсыз етіс)

We write letters every day.

Біз хатты күнделікті жазамыз.

She wrote a letter yesterday.

The letters are usually written in Russian.

Хаттар ылғи орыс тілінде жазылады.

Ол хатты кеше жазды.

He will write a letter tomorrow.

Ол хатты ертең жазады.

I don`t understand this sentence.

Мен бұл сөйлемді түсінбеймін.

He came at five o`clock.

Ол сағат бесте келді.

They will take English lessons twice a week.

Олар ағылшын сабағын аптасына екі рет алады.

The letter was written by my sister.

Хатты менің əпкем жазған.

The letter will be written tomorrow

Хат ертең жазылады.

The plan has been discussed for two hours.

Жоспар екі сағат бойы талқыланды.

The house was built last year.

Үй өткен жылы салынды.

The house will be built next year.

Үй келесі жылы салынады.

THE ACTIVE VOICE

НЕГІЗГІ ЕТІС

TENSES			EXAMPLES
1.	Present Indefinite	comes
2.	Present Continuous	is coming
3.	Past Continuous	was coming
4.	Present Perfect	has come
5.	Future Indefinite	will come
6.	Future Continuous	will be coming
7.	Future Perfect	will have come
8.	Past Indefinite	came

9. Present Perfect Continuous	has been coming
10. Past Perfect	had come
11. Past Perfect Continuous	had been coming

THE ACTIVE VOICE

(Негізгі етістің əр шақта берілуі) INDEFINITE TENSES

(Шақтың жалпы түрі)

Шақ	Болымды сөйлем	Болымсыз сөйлем	Сұраулы сөйлем	Керекті сөздер
Present Indefinite	We write letters every day. He writes letters every day.	I do not write letters every day. She does not write letters every day	Do you write letters every day? How often does he write letters?	always every day (week, month) usually
Past Indefinite	I wrote a letter yesterday. He wrote a letter yesterday.	They did not write letters yesterday. She did not write a letter yesterday.	Did you write a letter yesterday? What did he do yesterday?	yesterday last year a month ago
Future Indefinite	I shall write a letter tomorrow. He will write a letter tomorrow.	We shall not write letters tomorrow. She will not write letters tomorrow.	When will you write a letter? Will he write a letter tomorrow?	tomorrow next week in two years

CONTINUOUS TENSES

(Шақтың созылыңқы түрі)

Шақ	Болымды сөйлем	Болымсыз сөйлем	Сұраулы сөйлем	Керекті сөздер
Present Continuous	I am writing a letter now. We are writing a letter now.	He is not writing a letter now. They are not writing a letter now.	Are you writing a letter now? What are they doing now?	now
Past Continuous	I was writing a letter at that time. They were writing a letter at that time.	He was not writing a letter at that time. We were not writing a letter at that time.	Were you writing a letter at that time? What was she doing at that time?	at that time at 5 o`clock all the time

PERFECT TENSES

(Шақтың аяқталған түрі)

Шақ	Болымды сөйлем	Болымсыз сөйлем	Сұраулы сөйлем	Керекті сөздер
Present Perfect	I have already	We have not	Have you	already
	written the letter.	written the letter yet.	written the letter?	yet
	She has already	He has not	What have	just
	written the letter.	written the letter yet.	you done?	never
	written the letter.	written the letter yet.	you done?	this week
Past Perfect	I had written the letter by that time. He had written the letter by that time.	We had not written the letter by that time. She had not written the letter by that time.	By what time had you written the letter? Had they written the letter by that time?	by that time by 5 o`clock

THE PASSIVE VOICE

ЫРЫҚСЫЗ ЕТІС

The Passive Voice (Ырықсыз етіс) баяндауыш қызметінде жұмсалған сөйлемде қимыл иесі айтылмайды, яғни ол сөйлемде қимыл иесінің кім екені белгісіз болады. Былайша айтқанда, бастауыш қызметінде, бастауыш қызметінде жұмсалған қимыл иесі өзі қимыл-əрекет істемейді, керісінше ол басқа біреудің қимыл-əрекетінің объектісі болады. Мысалы:

The letter is written by pencil. – Хат қарындашпен жазылған.

Ағылшын тілінде ырықсыз етіс баяндауыш to be көмекші етістігі мен негізгі етістіктің өткен шақ есімшеден (Past Participle) жасалады: to be + Participle

II. Баяндауыштың өзгеретін (to be көмекші етістігі) бөлігі тиісті шақта, жақта жəне жекеше, көпше тұлғада өзгеріске түседі де, негізгі етістік өзгеріссіз қалады. Мысалы:

This work was finished. –Бұл жұмыс аяқталды.

Passive Voice-тың түрлері:

Present Simple Passive (Осы шақ ырықсыз етіс): am/are/is + P II;
Past Simple Passive (Өткен шақ ырықсыз етіс): was/were + P II;
Future Simple Passive (Келер шақ ырықсыз етіс): shall/will + be + P II.

Ырықсыз етіс Continuous тобының тек екі шақ (Present Continuous жəне Past Continuous) түрінде беріледі. Ырықсыз етіс Perfect Continuous – та берілмейді.
Сұраулы сөйлемде бірінші көмекші етістік бастауыштың алдына қойылады.

Am I invited? Are you invited? Is he (she) invited? Is that letter written?- Сол хат жазылды ма?

Егер көмекші етістік күрделі түрде (have been, shall have been, т.б.) берілсе, бірінші көмекші етістіктен кейін бастауыш келеді. Have I been invited? Shall I have been invited? For example. Will the letter be sent tomorrow?-Хат ертең жіберіле ме?

Болымсыз сөйлемде not демеулігі бірінші көмекші етістіктен кейін келеді. I am not invited. You (we, they) are not invited. He (she) is not invited. Егер көмекші етістік күрделі түрде (have been, shall have been т.б.) берілсе, бірінші көмекші етістіктен кейін not демеулігі келеді. I have not been invited. I shall not have been invited. For example, That book was not read. –Ана кітап оқылған жоқ. This work will not be finished next week. –Бұл жұмыс келесі жетіде аяқталмайды.

Passive Voice-та қимыл иесі by көмекші сөзімен, ал қимыл-əрекеттің құралы with көмекші сөзімен қолданылады. Осы көмекші сөздермен қолданылатын зат есімдер мен есімдіктер көмектес септік арқылы аударылады.

The letter was sent by Mr. Brown. – Хат Браун мырзамен жіберілді.

The arrival card was filled in with the pen. –Келу карточкасы қаламмен толтырылды.

Мына сөйлемдерді салыстырып талдау арқылы ырықсыз етістің қолданылуын, мағынасын айқын аңғаруға болады:

Asanov built the bridge last year. –Асанов көпірді былтыр салды.

The bridge was built (by Asanov) last year. –Көпірді (Асанов) былтыр салды.

Бірінші сөйлемде қимыл иесі (субъект) – Asanov бастауыш қызметінде, оның қимылы – built баяндауыш (жай етіс түрінде) толықтауышты – объектіні (The bridge) меңгеріп тұр. Яғни, бұл сөйлемде субъект те, предикат та, объект те – əрқайсысы өз орнында жеке сөйлем мүшесі болып тұр. Баяндауыш ырықсыз етіс түрінде берілген екінші сөйлемде объект (The bridge) бастауыш ретінде жұмсалып, қимыл иесі сөйлемде айтылмай немесе by қосымшасы бар толықтауыш (by Asanov) арқылы көрсетілген.

Ырықсыз етісті сөйлемнің шақтары, сұраулы жəне болымсыз түрлері жай етісті сөйлемнің шақтарына, сұраулы жəне болымсыз түрлеріне сəйкес жасалады. Мысалы:

The letter is written by my brother. –Хатты менің ағам жазған.

Is the letter written by my brother? –Хатты менің ағам жазған ба?

The letter is not written by my brother. –Хатты менің ағам жазған жоқ.

Must, can (could), may (might), to have модаль етістіктері тіркескен жай етісті баяндауыштың жасалу жолы осы модаль етістіктері бар ырықсыз етісті баяндауышқа да тəн, мысалы:

You can buy this book in any shop. –Сізге бұл кітапты кез-келген дүкеннен сатып алуыңызға болады.

This book can be bought in any bookshop. –Бұл кітап кез-келген дүкеннен сатылынып алынады.

жүктеу/скачать 1,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 85