Тәжірибелік конференциясының ЕҢбектері

208 
 
ӘОЖ 66.02.071.7.  
 
ЖОҒАРЫ ДАМЫҒАН ФАЗА АРАЛЫҚ БЕТТІ, ТАМШЫНЫҢ СОҚТЫҒЫСУЫ 
КЕЗІНДЕГІ ТАМШЫ-СПУТНИКТІҢ ТУЫНДАУ САЛДАРЫНАН АЛУ ЖОЛДАРЫ. 
 
Киыкбаев Б. А., Отарбаев Н.Ш., Есентаева Қ. Н. 
М. Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
Данное  контакное  устройства  обеспечивает  проведения  процессов  абсорбции,  конденсации, 
экстракций  и  пылеуловливание  в  химической,  нефтехимической,  нефтеперерабатывающей,  пищевой, 
металлургической, горнодобывающей и целлюлозно-бумажной промышленности. Контактное устройство 
позволяет получить высокоразвитую межфазную поверхность за счет образования капель-спутников при 
соударений капель и от удара сетчатую вставку и высокой степени обновляемости пленки из-за концевых 
эффектов при ударе. 
Summary  
The given contact device provides processes of absorption, condensation, extractions and dust-removal in the 
chemical, petrochemical, oil refining, food processing, metallurgy, mining, and pulp-paper industries. The contact 
device provides a highly interfacial surface due to the formation of satellite-drops by collisions of drops and from 
hitting mesh inserts and high degree of updateability of the film due to the end effects on impact.  
 
Қазіргі уақытта тиімділігі және энергиясиымдылығы, конструкциясының қарапайымдылығы 
мен  материал  сиымдылығына  байланысты  негізгі  кӛрсеткіштері  бойынша  ҥлкен  бәсекелестікке 
тҥсе алатын әртҥрлі табақшалы және саптамалы массаалмасу аппараттарының бірнеше класстары 
жасалған. 
Қозғалмалы саптамалы аппараттар ӛзінің дамуында бірқатар конструкциялық жаңартуларға 
ҧшырады, және бҥгінгі кҥні екі негізгі бағытының дамуы анықталды. Бҧл қозғалмалы саптамалы 
аппарат  яғни  аппараттың  саптамалы  элементтері  жҧмысшы  аймақ  кӛлемінде  хаосты  қозғалыс 
жасайды  (фонтанды,  тартпалы,  циркуляциялық  және  т.б  саптамалы  аппараттар)  және  кҥрекшелі 
қҧйындатқышты  екі  секция  аралық  сақиналы  каналды  сақиналы  торлы  қондырғымен 
жабдықталған . 
Соқтығысу  қозғалысын  немесе  кҥрекшелер  қҧйындатқышына  бағытталған  қозғалысты, 
сонымен  қатар  келген  сҧйықты  майдалау  ҥшін  газды  ағынның  энергиясын  пайдаланады. 
Саптамалы аппараттар жҧмыстары ҥшін энергетикалық шығын анализі келесіні кӛрсетеді, яғни ең 
жоғарғы  энергия  шығыны  саптамалы    элементтің  қозғалмалы  қабатын  тҧрақты  ҧстауды 
қамтамасыз етуге байланысты болады. Бҧл жағдай әрдайым шешімін таппайды, ӛйткені саптамалы 
элементтердің  тепе-тең  бӛлінуін  қамтамасыз  етудің  басқа  да  тәсілі  болуы  мҥмкін.  Осындай 
бӛлінулерді  қамтамасыз  етуде  кҥрекшелі  қҧйындатқыштары  сақиналы  тормен  қамтылған  екі 
секциялы сақиналы каналды тҥйіспелі қҧрылғы  аппараты қызмет ете алады. 
Осы  конструкциялы  аппаратқа  деген  қызығушылықтың  ӛсуі  кҥрекше  элементтерінің 
сақиналы  каналдарда  белгілі  бір  бҧрыштықта  орналасуының    және  ҧзына-кӛлденең 
секциялануының  принціпін  пайдалану  мен  тҥсіндіріледі,  сонымен  қатар  қабат  қҧрылымының 
араласуын  қарқындату  ҥшін,  газды  ағым  энергиясын  толық  пайдалануға  мҥмкіндік  береді  және 
бҧл  кезде  гидравликалық  кедергі  тӛмен  мәнге  ие  болады.  Тҥйіспелі  қҧрылғы  аппараттарындағы 
кҥрекшелі элементтердің тҧрақты және тепе-теңдікте орналасуы газсҧйық қабатының және газбен 
сҧйық  ағымының  тең  бӛлінуінің  біріңғай  қҧрылымына  қол  жеткізудің  негізгі  шешімі  болып 
табылады. 
Кҥрекшелі қҧйындатқыштары сақиналы тормен қамтылған екі секциялы сақиналы каналды 
тҥйіспелі қҧрылғы аппаратындағы масса алмасу процесінің тиімділігі, тамшының соқтығысуымен 
сақиналы  торға  ҧрылуы  кезінде  соңғы  әсерлердің  салдарынан  пленканың  жоғары  дәрежеде 
жаңаруы  кезінде  тамшылы-спутниктің  қалыптасуы  барысында  жоғары  дамыған  фаза  аралық 
беттің әсерлесуімен негізделген. 
Кҥрекшелі қҧйындатқыштары сақиналы каналды аппарат [1] бір бағытты ағынды бағаналы 
аппаратты сипаттайды. Бҧл аппаратта кҥрекшелі қҧйындатқыш ретінде ені – 50 мм және биіктігі – 
600 мм және қалыңдығы – 2,5-3,0мм (в=50мм; l=600мм; h=2,5-3,0мм) болатын, ал айналу бҧрышы 
30-120
0
  қҧрайтын  ағынға  қарсы  қондырылған  екі  ҧшы  қатаң  бекітілген  пластиналы 
қҧйындатқышты  пайдаланамыз.  Динамикалық  қысым  әсерінен  30-120
0
    бҧрыштағы  орналасқан 
кҥрекшеге  ҧрылған  газ  сҧйық  ағыны  ҥлкен  жылдамдықта  қарсы  беттегі  секциядағы  кҥрекшеден 

209 
 
келген  ағынға  сақиналы  тор  бетінде  соқтығысуға  ҧшырайды,  осының  салдарынан  масса 
алмасудың жоғары кӛрсеткіштеріне қол жеткізуге мҥмкіндік туады. 
Тҥйіспелі  қҧрылғы  газ  беретін  қҧбыршадан,  себелегіш  форсункадан,  аққыштан,  сҧйық 
ағатын  коллекторлардан,  секциялы  кҥрекшелі  қҧйындатқыштардан,  сақиналы  каналдардан, 
тӛменгі  және  жоғарғы  негіздері  шахмат  ретімен  бекітілген  беттер,  ал  кҥрекшелер  аралық  және 
сыртқы айналмаға бағытталған қиғаштығы 30-120
0
-ты қҧрайды. Екі секция арасындағы сақиналы 
каналға  сақиналы  тор  қондырылған.  Яғни,  фаза  аралық  дамыған  бетке  қол  жеткізу  негізінде 
тҥйіспелі қҧрылғының тиімділігін жоғарылату жолдары шешімін табуда. Бҧл тҥйіспелі қҧрылғыға 
дейін осындай конструкцияға тҥйіспелі масса алмасу қондырғылары белгілі болған. Дегенмен бҧл 
қондырғыларда  бір  қатар  кемшіліктер  орын  алуда.  Атап  айтқанда  шашыраған  сҧйық  қозғалысы 
спутникті газ болады және олардың жылдамдықтары тең, бҧл кезде қатынасты жылдамдық нолге 
тең.  Мҧндай  жағдайда  бір  фазадан  келесі  фазаға  ҧсталатын  компаненттің  тек  диффузионды 
механизмінің  ӛтуі  ғана    іске  асырылады,  ал  бҧл  дегеніміз  процессті  жҥргізуге  едәуір  кӛп  уақыт 
шығынын талап етеді. Негізгі жҧмыс кӛлемі пленкалы-тиімсіз режимде орындалады, бҧл кезде газ 
және  сҧйық  әрекеттесуі  фаза  аралық  қабатта  атқарылады,  сонда  негізгі  газды  ағын  сҧйықпен 
әрекеттеспей-ақ  кҥрекшелі  қҧйындатқыш  арқылы  ӛтеді.  Кӛрсетілген  кемшілік  қондырғының 
жоғары  тиімділігін    арттыруға  кедергі  келтіреді.  Сонымен  қатар  бҧл  тҥйіспелі  қондырғыда  бір-
біріне қарай ҧшатын тамшылардың 30-40% ғана соқтығысады, ал қалған тамшылар сыртқы және 
ішкі  кҥрекшелерге  ғана  жетеді  және  ауырлық  кҥші  әсерінен  пленка  бойымен  ағын  коллекторға 
тӛгіледі. Сҧйықтың нігізгі массасы қатысатын  пленкалы режим, фаза аралық дамыған бетті тҥзуге 
жол бермейді, яғни тҥйіспелі қондырғының жоғары тиімділігі осыған сай тӛмен болады. 
Біз келтіріп отырған ―Тҥйіспелі қҧрылғы‖ фаза аралық дамыған бетті қалыптастыру арқылы 
тҥйіспелі  қондырғылардың  тиімділігін  арттыру  мәселелерінің    шешімін  шешеді.  Қойылған 
тапсырма  келесідей  элементтері  бар  яғни,    газ  бергіш  қҧбырша,  себелеу  форсункасы,  сҧйық 
аққыш,  сҧйық  ағатын  коллекторлы  сепоратор,  секциялы  кҥрекшелі  қҧйындатқыш,  сақиналы 
каналдар,  тӛменгі  және  жоғарғы  беті  шахматты  ретпен  бекітілген  беткей,  ал  кҥрекше  аралық 
бҧрыш  және  қаңқаның  сыртқы  дӛңестігіне  қиғаштығы  30-120
0 
-ты  қҧрайды,  сонымен  қатар  екі 
секция  аралық  кҥрекшелердің  арасындағы  сақиналы  канал  сақиналы  торлы  қондырғымен 
жабдықталған. Тӛменде осындай тҥйіспелі қҧрылғылардың бірнеше конструкциясы кӛрсетілген. 
 
 

210 
 
 1-фигурада  конусты  кҥрекшелі  және  сақиналы  торлы  қондырғылы  тҥйіспелі  қондырғы 
келтірілген;  2-фигурада  А-А  бойынша  кескіні;  3-фигурада  жоғарғы  ҧшы  сақиналы  торлы 
қондырғы жағына қарама-қарсы бағытталған конусты кҥрекшелі тҥйіспелі қондырғы; 4- фигурада 
сақиналы торлы қондырғылы және цилиндрлі кҥрекшелі тҥйіспелі қондырғы. 
Тҥйіспелі  қҧрылғы газ  бергіш  қҧбырша  1, сыртқы  кҥрекшелі қҧйындатқыш  2  және  ішкі  3, 
бекітілген сақиналы каналдар 4, тазаланған газ шығатын қҧбырша 5, сақиналы торлы қондырғы 6, 
сҧйық ағатын коллекторлы аққыш 7 және бір немесе бірнеше форсунка 8, яғни осылайша қҧбырша 
қимасы бойынша бӛлінген.    
Бҧл  тҥйіспелі  қҧрылғы  келесідей  жҧмыс  істейді.  Шаңның  қатты  бӛліктері  немесе    сҧйық  
тамшысы    бар      газды    ағын    қҧбырша    1    арқылы    беріледі    және    ӛзінің      қозғалыс    жолында  
себелегішпен    8    шашыратылған    сҧйықты    қоса    алады.  Пайда    болған    газ-сҧйықты    ағын  
сақиналы канал  4  бойынша  сыртқы  2  және ішкі  3  қҧйындатқыш  кҥрекшелерімен  аққыш  6 
арқылы  теңдей  бӛлінеді.Сақиналы  каналдардың шахмат  ретімен  бекітілуінің  арқасында  газ-
сҧйық  ағынының  бӛлінуі  келесідей  жҥреді. Аққышқа  6  бӛлінген  ағын  2 және 3  кҥрекшелер  
арқылы  ӛту  барысында  айналмалы  қозғалысқа  ҧшырайды  және  сақиналы  торлы  аққышқа  6  
соқтығысады.Тамшының  (30-40  %)    бӛлігі    яғни,    қозғалыс    траекториялары    сай    келетін  
тамшылар    бір-бірімен    соқтығысады,  ал      қалған    бӛліктері    сақиналы    торда    шашылады. 
Тамшылардың  соқтығысуынан  пайда  болатын  тамшы-спутнигі  және сақиналы  торға  соғылған  
тамшы  – спутнигі  5-10   есеге  тӛмен  ӛлшемде  болады, ал  бҧл  дегеніміз  фазааралық  тҥйісу  
бетінің    ӛсуін    кӛрсетеді.  Пленка    тҥрінде      сақиналы    тордағы    қалған    сҧйық    ауырлық    кҥші  
әсерінен  коллекторға  7  ағады. Қозғалыстағы  пленкалы  сҧйық  тамшы  кедергілеріне  кездеседі  
және  ҥнемі  тамшы  соқтығыстарына  ҧшырайды. Бҧл  жағдайда  тиімділіктің  ӛсуі  фазааралық  
тҥйісу    беттерінің    қарқындылығы    салдарынан    болып    отыр.  Коллекторға    7  тҥскен    сҧйық  
сыртқа  шығарылады,  ал  тазаланған  газ жоғарғы  қҧбырша  5   арқылы  шығарылады. Конусты   
кҥрекшелі  тҥйіспелі    қондырғыда    яғни,    ҥстіңгі    шығыңқы    басы      бір    жақа    бағытталған  
қондырғыда  конусы  қарама- қарсы  бағыты  бар  және  цилиндірлі  кҥрекшелі  қондырғылардың  
конструкциялық    негізіне    байланысты    ерекшеліктерінен    басқа,    атап    айтқанда      соқтығысу  
кҥшінің    реттелуі,    тамшының    сепорациялануы    және    коагуляциялану    шартының    жақсаруы,  
сақиналы    торлы    қондырғыны    орнату,    себелегіштен    келетін    барлық    сҧйықтың    мӛлшерін  
майдалану    процесіне    қатысу    салдарынан    жоғары    дамыған  фазааралық    беттің    ӛсуіне    жол  
береді.  Бҧл    кезде    тамшылар    бірнеше    рет    майдаланып    тамшы-  спутникті    қҧрайды,    ал  
сақиналы  тордағы  сҧйық  пленкасы  жоғары  дәрежелі  жаңа ӛзгеріске  ие  болады. 
Сақиналы  торлы    қондырғы    кҥрекшелі    қҧйындатқыштың    қиғаштық    бҧрышын    ӛзгерту   
кезінде  де  ҥлкен  оңтайлы  роль  атқарады. Дегенмен  сақиналы  тордың  еркін  қимасы  ҥлкен 
болсада, тамшылардың  соқтығысу  процессіне  кедергі  жасай  алмайды,  ал  газсҧйық  ағынының  
сырғу    ӛзара    әрекеттесуінде    сақиналы    тордағы    сҧйық    пленка    айналымға    ҧшырайды    және  
тҥйісу    аймағында    сҧйықтың    келу    уақыты    едәуір    ӛседі.  Басқа  да    тҥйіспені    қондырғыларға  
қарағанда  бҧл  аппарат  келесідей  ерекшеліктерімен  айқындалады: 
- ағынның  соқтығысу  салдарынан  дамыған фазааралық  тҥйісу бетін  алу; 
- майдалау, коагуляция  және  сепорациялау  жағдайларын  жақсарту. 
 
Литература 
1.
 
Предпатент    РК.  16067    Контакное    устройство,    В  01Д  3/30/  Кумисбеков    С.А.,    Волненко  А.А.,  
Балабеков  О.С. /2004. - 4с. 
2.
 
Рамм В.М.  Абсорбция  газов. 2-е изд. перераб и  доп. - М. Химия  1976-656с. 
3.
 
 Швартина Н.М. Массообменные  контактные  устройства  химической  промышленности  зарубежом. 
- 1988. №1.т -С 44-61. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

211 
 
ӘОЖ 552.578.2 
 
«ПКОП» ЖШС МҦНАЙШЛАМДАРЫНЫҢ ФИЗИКА-ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН 
ЗЕРТТЕУ  
 
Куралбаева Г.А., Нурлан Н., Сакибаева С.А. 
М.Әуезов атындағы ОҚМУ, Шымкент, Қазақстан 
 
Резюме 
 Рациональная  переработка  нефтешлама  на  сегодняшний  день  является  актуальной  задачей  для 
окружающей среды. Состав и физические свойства нефтешламов могут варьироваться в зависимости от 
источника образования. Важным объединяющим фактором является то, что все нефтешламы содержат 
как  воду,  так  и  твѐрдые  примеси.  Зачастую они  образуют  стойкую  не  расслаивающуюся  эмульсию.  Это 
затрудняет процесс разделения, и большинство методов, которыми перерабатываются  нефтешламы, не 
справляются  полностью  с  поставленной  задачей.  Наиболее  распространенными  методами  являются: 
отстаивание,  фильтрование,  сжигание.  Все  вышеуказанные  методы  по-прежнему  применяются  на 
сегодняшний  день,  однако  они  с  большой  скоростью  вытесняются  более  современными  и  эффективными 
технологиями,  включающими  в  себя  сочетание  этих  методов.  Поэтому  только  сочетание  различных 
методов  переработки  нефтешлама  позволит  достичь  положительных  результатов,  а  использование 
нефтешлама в качестве вторичного сырья в какой-то степени обеспечит сохранение природных ресурсов и 
снизит уровень загрязнения окружающей среды. 
Summary 
Rational sludge by far is the urgent task for the environment. Composition and physical properties of oil may 
vary depending on the source of education. An important unifying factor is that all oil sludge’s contain both water 
and solid impurities. Often they form stable fibering not emulsify. This complicates the process of separation, and 
most of the methods by which processed oil sludge’s, fail completely with the task. The most common methods are: 
championing, filtering, burning. All the above methods are still used today, but they are being replaced by a more 
modern  and  efficient  technologies  that  include  a  combination  of  these  methods.  Therefore,  only  a  combination  of 
various  methods  of  processing  oil  sludge  will  achieve  positive  results,  and  the  use  of  sludge  as  a  secondary  raw 
material to some extent will conserve natural resources and reduce environmental pollution. 
 
ПҚОП  компаниясының  экологиялық  саладағы  негізгі  мақсаттары:  экологиялық  қатерлерді 
азайту  және  ӛндірістің  экологиялық  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету;  мҧнай  ӛңдеу  зауытының 
қоршаған  ортаға  зиянды  ықпалын  барынша  азайту;  қызметкерлердің  және  жақын  маңдағы 
мекендердің  тҧрғындарының  денсаулығын  қорғау;  су  ресурстарын  оңтайлы  пайдалану; 
тазартылған  ағындыларды  айналымдық  сумен  жабдықтау  жҥйесіне  қайтару  жолымен  ластағыш 
заттардың  тӛгілуін  азайту;  ӛндіріс  қалдықтарын  қайта  ӛңдеу  кезінде  рициклинг  ҥрдістері  мен 
қазіргі заманғы биотехнологиялық ҥрдістерді ендіру. 
Кәсіпорында  мҧнайды  ӛңдеу  нәтижесінде  бӛлініп  шығатын  зиянды  қалдық  заттардың 
қоршаған ортаға қалай әсер ететінін және ол қалдықтардың қоршаған ортаға зияны болмайтындай 
етіп  әлемдік  стандартқа  сәйкес  оларды  залалсыздандыру  жҥйелерін  жоғары  дәрежеде 
қарастырады. Осыны ескере отырып «ПҚОП» ЖШС мҧнайшламдарын зерттеу қолға алынды. 
Зерттеулерді  жҥргізер  алдында  аз  қалдықты  және  қалдықсыз  ӛндірісті  негізге  ала  отырып 
«ПКОП»  ЖШС  ӛндірістік  су  ағындарын  тазарту  кезінде  тҥзілетін  мҧнайшламдарының  ӛңдеу 
технологиясын қҧруды мақсат етіп алдық.  
Ғылыми-зерттеу жҧмысымыздың нәтижесі бойынша мҧнайшламдарының физика-химиялық 
қасиеттерін  лабораториялық  жағдайда  зерттей  отырып,  мҧнай  шламдарынан  органикалық  және 
бейорганикалық бӛлігін бӛліп алдық. Бӛлінген органикалық бӛлігіне физика-химиялық зерттеулер 
жҥргізіліп,  нәтижесінде  біріншілік  айдау  кезінде  айтарлықтай  жоғары  мӛлшерде  ашық  мҧнай 
фракциясы  алынды.  «ПКОП»  ЖШС  мҧнайшламдарына  толық  зерттеулер  жҥргізілді,  қалдықты 
ары  қарай  қолдану  мҥмкіндігі  бар  екендігіне  толық  кӛз  жеткізілді  және  зауыт  негізінде  іске 
қосылатын мҧнайшламдарын қайта ӛңдеу технологиясын қҧрастырудамыз. 
«ПҚОП»  ЖШС  ӛңдейтің  мҧнайдың  негізгі  бӛлігі  Қҧмкӛл  мҧнайы  болып  табылады, 
сондықтан  мҧнайшламдарды  зеттеу  алдында  Қҧмкӛл  мҧнайының  физика-химиялық  қасиеттеріне 
кӛңіл  аударуымыз  қажет.  Қҧмкӛл  мҧнайының  физика-химиялық  қасиетері  «МГжПТ» 
кафедрасының зертханасында зерттелді. 
 
 
 
 

212 
 
Кесте 1 Қҧмкӛл мҧнайының физика-химиялық сипаттамалары 
                Кӛрсеткіш 
Мәні 
МЕСТ немесе әдістеме 
20
0
С кезіндегі тығыздығы, кг/м
3
 
811,7 
3900-82 
  Молекулалық массасы 
230 
 
  50
0
С-ғы кинематикалық тҧтқырлық, мм
2
/с 3,53 
33-82 
  Қату температурасы, °C
 
 ӛңделген 
+6 
20287-74 
  Қышқылдық саны, мгКОН/1г  
0,04 
5985-79 
  Коксталуы, % салм. 
1,61 
19332-74 
  Қҧрамы, % салм.: 
             асфальтендер 
0,30 
 
             силикагельді шайырлары 
6,50 
 
             парафин / балқ. т-ра 
0
С 
13,9 / 51 
11851-85 
             жалпы кҥкірті 
0,10 
1437-75 
             жалпы азоты 
0,12 
ВНИИ НП әдістемесі 
             кӛміртегі 
85,74 
             сутегі 
13,90 
             оттегі 
0,14 
             ванадий мкг/г 
0,3 
             никель 
4,2 
фракциядағы меркаптанды кҥкірт: 
 
 
  б.к.-  120
0
С    
жоқ 
17323-71 
  120-230
0
С    
жоқ 
 
  180-350
0
С    
жоқ 
 
 
Мҧнай  қалдықтарының  қай  тҥрінен  тҥзілгеніне  қарамастан  мҧнайшламдарын  тҥзілу 
шарттарына  байланысты  ҥш  негізгі  топтарға  бӛлуге  болады  –  грунтты,  придонды  және 
резервуарлы.  Біріншісі  мҧнай  ӛнімдерінің  ӛндірістік  тӛтенше  процестерді,  немесе  авариялық 
жағдайларда  қыртыстарға  тӛгілу  нәтижесінде  тҥзіледі.  Придонды  шламдар  су  қҧймаларының 
тҥбінде  мҧнай  ағындыларынның  отыруынан  тҥзіледі,  ал  резервуарлы  типті  мҧнайшламдары  – 
әртҥрлі  қҧрылыстағы  сыйымдылықтарда  мҧнай  ӛнімдерін  сақтағанда  және  тасымалдағанда. 
Айтарлықтай  жеңілдетілген  тҥрде  мҧнайшламдары  кӛп  компонентті  агресивті  физика-химиялық 
жҥйеге тҧрақты, ең алдымен мҧнай ӛнімінен, судан және механикалық қоспадан (қҧм, саз, металл 
оксидтері және т.б.) тҧратын қосылыс.  Резервуарлы мҧнайшламдарынның тҥзілуінің басты себебі 
мҧнай ӛнімдеріне физика-химиялық әсер ету, яғни нақты мҧнай қабылдайтын қондырғы кӛлеміне 
ылғалдың,  ауа  оттегісінің  және  механикалық  қоспалардың,  сонымен  қоса  резервуар 
қабырғасынның  материалдарның  әсері.  Осылардың  әсерінен  бастапқы  мҧнай  ӛнімдерінің 
қышқылдануынан  шайыр  тәріздес  қосылыстардың  тҥзілуі  және  резервуар  қабырғасының  шіруі 
байқалады. Мҧнай ӛнімінің кӛлеміне ылғал жіне механикалық лайлардың тҥсіп кетуі сулы-майлы 
элульсияның  және  минералды  дисперсияның  тҥзілуіне  алып  келеді.  Кез-келген  шламдардың 
тҥзілу  нәтижесі  белгілі  бір  уақыт  аралығында  нақты  қоршаған  ортаның  жағдайыда  тҥзілуіне 
байланысты,  қҧрамы  мен  физика-химиялық  қасиеттері  бірдей  табиғатта  болмайды  [1]. 
Резервуарлы  типті  мҧнайшламдарын  кӛп  зерттеу  нәтижесінде  олардың  қҧрамындағы  мҧнай 
ӛнімдерінің,  судың  және  механикалық  қоспалардың  қатынастарының  кездесуі  ӛте  ҥлкен 
аралықтағы  ауытқуда  болады:    кӛмірсутектер  5-90%  қҧрайды,  су  1-52%,  қатты  қосылыстар  0,8-
65%.  Осыған  байланысты  мҧнай  шламдарының  физика-химиялық  мәндері  де  соғҧрлым  ҥлкен 
аумақты қамтиды. Мҧнайшламдарының тығыздығы 830-1700 кг/м
3
,  қату  температурасы  -3
0
С-тан 
+80
0
С  дейін.  Лап  ету  температурасының  аралығы  35
0
С-тан  +120
0
С  дейін  [2].  Осы  мәліметтерді 
есепке  ала  отырып  біз  «ПҚОП»  ЖШС  мҧнай  шламдарын  3  сынамасын  алып  физика-химиялық 
қасиеттеріне  толық  зерттеулер  жҥргіздік.  2  кестеде  әр  сынама  ҥшін  физика-химиялық  қасиеттер 
келтірілген.  Олардың  мәндерінің  әр  тҥрлі  болу  себебі  сынамаларды  алу  тереңдігіне  байланысты 
болды,  алу  тереңдігі  тереңдеген  сайын  оның  тығыздығы  ауырлап,  басқа  қасиеттеріде  тӛмендей 
бастайды. 
 
 

213 
 
Кесте 2 «ПҚОП» ЖШС мҧнайшламының зерттеудегі физика-химиялық қасиеттері 
№ 
Физика-химиялық 
зерттеулер атауы 
Кӛрсеткіштері 
1сынама 
2 сынама  
3 сынама 
1 
Кҥкірт мӛлшері,%  
0,01032 
0,01018 
0,01000 
2 
Су мӛлшері, % 
3,4 
6,3 
5,8 
3 
Механикалық 
қосылыстар, % 
32,0 
33,5 
31,8 
4 
Кҥлділік, % 
45,7 
51,3 
54,6 
5 
Экстракция  
  
Алынғаны: 
Мҧнайшламы-700гр 
Бензол -300мл  
Барлығы-1000,0 
Шыққаны:  
Органикалық  бӛлігі  -
235,8 
Бейорганикалық бӛлігі – 
600,2 
Бензол-150мл 
Жоғалым  – 14,0 
Барлығы -1000,0 
Алынғаны: 
Мҧнайшламы-
700гр 
Бензол -300мл  
Барлығы-
1000,0 
Шыққаны:  
Органикалық 
бӛлігі – 224,6 
Алынғаны: 
Мҧнайшламы-700гр 
Бензол -300мл  
Барлығы-1000,0 
Шыққаны:  
Органикалық  бӛлігі  – 
219,3 
 
«ПҚОП»  ЖШС  мҧнайшламдарын  зерттеу  нәтижелерін  қорытындылай  келе  біздің 
жҧмысымыз  нәтижелі  болды,  себебі  мҧнайшламдарынан  23,6  %  органикалық  бӛлігі  алынды,  ол 
органикалық  заттың  қолданысы  ӛте  кең.  Қазіргі  таңда  «ПҚОП»  ЖШС  мҧнайшламдарын  қайта 
ӛңдеудің  технологиясы  лабораториялық  жағдайда  жобалап,  органикалық  бӛлігінің  қолдану 
саласын зерттеу.  
 
Әдебиеттер 
1.

жүктеу/скачать 9,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: