Теруге: Редактор Д. Ақышев



Pdf көрінісі
бет6/7
Дата06.03.2017
өлшемі0,65 Mb.
#8077
1   2   3   4   5   6   7

Салымдарды кепілдендіру 

 

Е.Қ.Оразбаев,  Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Жамбыл филиалы экономикалық 

талдау жəне статистика бөлімінің бастығы 

 

Банк  жүйесінде  тұрақты  қаржыландыру  көздерінің  болуы  оның    тиімді,  нəтижелі 

қызмет етуіне жəне қоғамның сенімінен шығып қолдау табуына тікелей байланысы бар деп 

айтсақ  артық  болмас.  Кез  келген  мемлекеттің  салымдарды  кепілдендіру  (сақтандыру) 

жүйесі  халық  салымдарының  сақталуы  бөлігінде  банк  жүйесінің  тұрақтылығы  мен 

сенімділігінің негізгі көрсеткіші болып табылады. 

 

Халық  салымдарын  жаппай  сақтандырудың  қорын  ТМД  республикаларының 

арасында  алғашқы  болып 1998 жылы  Украина  мемлекеті  ұйымдастырды.  Араға  бір  жыл 

салып 1999 жылы  біздің  мемлекетімізде  банк  мəжбүрлі  түрде  таратылған  жағдайда 

депозиттердің  құқықтары  мен  заңды  мүдделерін  қорғау,  сондай-ақ  Қазақстан 

Республикасының  қаржы  жүйесінің  тұрақтылығын  қамтамасыз  етуге  жəрдемдесу 

мақсатымен  «Қазақстанның  депозиттерге  кепілдік  беру  қоры»  акционерлік  қоғамы  (бұдан 

əрі-Қор)  құрды.  Қордың  бірден  бір  акционері  жəне  жоғарғы  басқару  органы  Қазақстан 

Республикасының Ұлттық Банкі болып табылады. Қордың негізгі міндеттері қатысушы банк 

мəжбүрлі түрде таратылған жағдайда салымшыларға кепілдік берілген өтемді төлеу, кепілдік 

берілген өтемді төлеуге арналған арнайы резерв қалыптастыру болатындығы айқындалған. 

Мемлекетіміздегі  салымдарды  кепілдендіру  жүйесінің  жұмысы  оның  құрылған 

кезінен  бастап  қаржы  нарығының  дамуы  үшін  өзінің  оң  үлесін  тигізіп  жатыр. 

Республикамызда 2000-2008 жылдар аралығында халық салымдарының көрсеткіші резидент 

еместер  шоттарын,  ағымдағы  шоттарды  есепке  алғанда 55 млрд.  теңгеден 1500,0 млрд. 

теңгеге дейін 27,3 есе көбейді (диаграмма №1). Салымдар көлемінің өсуінің себебі халықтың 

банк жүйесіне сенімінің артуында, яғни бұрын халық жинаған ақшасын жаппай қолда ұстаса, 

қазір ұйымдасқан күйде депозиттерге сақтауға көшті. Сонымен бірге біздің республикамызда 

депозиттерді ұзақ мерзімге салу дəстүрге айналып келеді, бұл жағдай да халықтың банктерге 

деген сенімінің артқандығының тағы да бір дəлелі.  

диаграмма №1 

2000-2008 жылдар аралығында халық салымдары көлемінің өсу 

қарқыны

0

300



600

900


1200

1500


1800

2000


2001

2002


2003

2004


2005

2006


2007

2008


мл

р

д

. те

ң

ге

 

 



 

Өткен жылы біздің республикамыздың басым бағыттарының бірі – жаһандық қаржы 

дағдарысының  салдарынан  болған  мемлекетіміздегі  экономикалық  тұрақсыздықтарды 

тұрақтандыру  мен  халықтың  неғұрлым  əлсіз  топтарын  қорғау  жөнінде  мемлекеттік 

шаралардың  қабылдануы  болды.  Экономикалық  дағдарыстар  кезеңдерінде  депозиттерге 

кепілдік беру жүйесінің рөлі едəуір өсе түсетінін халықаралық тəжірибе талай рет дəлелдеген 

болатын.  


 

Банк таратылған жағдайда салымшылардың мүддесін қорғау жөніндегі өзінің негізгі 

міндетін  орындай  отырып,  депозиттерге  кепілдік  беру  жүйесі  салымшылардың  сеніміне  ие 

болып  жəне  банк  жүйесі  үшін  жұмыстың  неғұрлым  тұрақты  жағдайын  жасап  жатыр. 

Қаржылық  тұрақсыздық  кезеңінде  халықтың  отандық  банк  жүйесіне  деген  сенімін  арттыру 

үшін бірқатар шаралар қабылданды. Олардың негізгілері: 

жеке тұлғалардың депозиттерінің 

кепілдендірілген  өтем  сомасын  көбейту  мүмкіншіліктері  қарастырылды,  с

ондай-ақ  Қордың 

жарғылық капиталын бір жүз миллиард теңгеге дейін ұлғайту ісін атап айтса болады. 

Өткен  жылы  депозиттерге  кепілдік  беру  жүйесі 3 жаңа  қатысушымен 

(«Метрокомбанк» АҚ, «Астана Финанс» АҚ, «Шинхан Банк Қазақстан» АҚ) толығып, 2009 

жылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша қатысушылар тізімі 36 банкті құрап отыр.  

Қазіргі  таңда  қаржы  секторында  алдағы  жылдардағыдай  қарқынды  өсу  көрініс 

бермейді, себебі оған əлемдегі экономикалық дағдарыс өз септігін тигізген болатын, алайда  

экономиканы тұрақтандыруға бағытталған мемлекет тарапынан қабылданған оң жəне тиімді 

шешімдердің арқасында отанымыздың қаржы жүйесі қандай да бір тұрақтылыққа ие болды. 

Мəселен, екінші деңгейдегі банктерге салынған жеке тұлғалар депозиттерінің жалпы сомасы 

2008  жыл  ішінде 3,6%-ға  өсті,  банкті  мəжбүрлеп  таратудың  бір  де  бір  оқиғасы  орын  алған 

жоқ, ал бұл өз кезегінде Қордың  да қаржылық позициясын күшейтуге жəрдемдесті. Қор өз 

құзіреттілігінде,  көрсетілген  заңның  шеңберінде  депозиттерге  кепілдік  беру  жəне 

салымшыларға  кепілдік  берілген өтем  төлеу  ісіне  қатысты  негізгі  қағидаттар  мен  ережелер 

бойынша жұмысын жалғастырып келеді. 

Депозиттерге  міндетті  кепілдік  беру  жүйесіне  қатысушы  банк 2012 жылғы 1 қаңтарға 

дейінгі  кезеңде  мəжбүрлеп  таратылған  жағдайда  депозиттерге  міндетті  кепілдік  беруді 

жүзеге  асыратын  ұйым  депозиторларға - жеке  тұлғаларға  кепілдік  берілетін  депозиттер 

бойынша  кепілдік  берілген  өтемді  депозит  бойынша  есептеп  шығарылмаған  сыйақысыз 

депозит  бойынша  қалдық  сомасында, 5 млн.  теңге  (2012 жылғы 1 қаңтардан  кейін 1 млн. 

теңге) мөлшерінде төлейді. 

Ал жеке тұлғаның қалған депозитінің сомасы мен оған есептеп 

шығарылған  сыйақы  мөлшері  таратылып  жатқан  банктің  тарату  комиссиясымен  құрылған 

кезектілікке  сəйкес  қайтарылады.  Мысал  үшін  мəжбүрлеп  таратылған  «Көмірбанк»  ЖАҚ, 

«Наурыз Банк Қазақстан» АҚ, «Валют-Транзит Банк» АҚ салымшыларына  кепілдік берілген 

өтем төленді, қордың зардап шеккен салымшыларға төлеген ақшасының сомасы 16 миллиард 

теңге болды.

 

Бүгінгі  таңда,  заман  талабына  сай  халық  өздерінің  құқықтарынан  хабардар  болуы  аса 



қажет.  Сондықтан  депозиттерге  кепілдік  беру  жүйесінің  қызметін  реттеп  отыратын 

заңнамалық жəне нормативтік-құқықтық актілермен танысқыңыз, сондай-ақ басқа да қажетті 

ақпарат  алғыларыңыз  келсе  интернет  байланысына  кіріп,  Қордың www.kdif.kz сайтына 

қосылсаңыз болады.  

Осы  Қор  ашылғаннан  бері  Қазақстанның  депозиттерге  кепілдік  беру

 

жүйесі 



отанымызға əлемдік тəжірибенің таңдаулы жетістіктерін енгізіп, халықаралық стандарттарға 

сай болу мақсатында айтулы қадамдар жасап, одан əрі шыңдала түсуде. 



 

Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізу – бүгінгі күн талабы 

 

Құланбаева А.Қ., «ҚР Ұлттық Банкі» ММ Павлодар филиалының аудармашы 



 

«Арысы Асан қайғыдан ұласқан, сосын Абай асқақтатқан, Ахмет, Қаныш, Мұхтар, 

Ғабиттер  көркемдік  биікке  көтерген,  берісі  Қасым,  Мұқағали,  Əбіштер  шеберлендіре 

түскен  түркі  əлеміндегі  ең  бай,  ең  көркем,  ең  таза  тіліміз...» (Ө.  Айтбайұлы) – ең  басты 

байлығымыз.  Оны  шын  мəнінде  мемлекеттік  тіл  етіп  орнықтыру – Ата  Заңымыздың 

талабы, Тіл Заңының талабы. 

Өркениетті  елдер  мемлекеттік  тілін  ту  етіп  көтереді.  Мемлекеттік  тіл  елдің 

халқын  біріктіру  қызметін  атқару  үшін  қуатты  тіл  болуы  керек.  Бұл  тілді  баршаның 

үйрену,  ұғыса  білу  қажеттігі  туындап  отыр.  Сондықтан  да  қазақ  тілі  өз  елінде  басқару 

тіліне, кеңсе тіліне, жаппай түсінісу тіліне айналуы керек.  

   Тілді дамыту үшін қажетті жағдай жасау, тілді үйрену курстарын ұйымдастыру, 

қызметкерлердің  сабаққа  қатысуын  қадағалау,  білім  деңгейлерін  тексеру,  т.б. – іс 

қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізу жолында жасалатын игі қадам. Бұған атсалысу – 

мемлекеттік  басқару  органдары,  ұйымдар  мен  мекемелер,  кəсіпорындар  басшыларының 

басты парызы. 

 

Мемлекеттік  тіл  мəселесі – бүгінгі  күні  барша  мекемелерге  тəн  өзекті  де  ортақ 



проблема.  Мемлекеттік  тілдің  аясын  кеңейту  жолдарының  бірі  мекемелерде,  кəсіпорындар 

мен ұйымдарда іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізу. Мекемедегі əр маман мемлекеттік 

тілде өз жұмысын атқаруы тиіс. Бұл – бүгінгі күннің талабы. 

Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың 2001-2010 жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасына  сəйкес  Павлодар  облысы 2007 жылы  іс  қағаздарын  мемлекеттік  тілге 

көшіруді  аяқтауы  тиіс  еді.  Павлодар  облысы  əкімдігінің  “Іс  жүргізуді  мемлекеттік  тілге 

көшіруді  аяқтау  туралы” 2007 жылғы 30 наурыздағы  № 89/4 қаулысына  сəйкес  Павлодар 

облысы іс қағаздарын мемлекеттік тілде жүргізуге көшті. Ұлттық Банктің Павлодар филиалы 

мемлекеттік  мекеме  болғанына  жəне  Павлодар  облысының  аумағында  орналасқанына 

байланысты, 2008 жылдан  бастап  іс  қағаздарын  тіл  заңнамасының  талаптарына  сəйкес 

мемлекеттік тілде жүргізе бастады.  

Бірақ  бұған  дейін  филиалда  іс  қағаздарын  мемлекеттік  тілге  кезең-кезеңімен  көшіру 

мақсатында  бірнеше  жыл  дайындық  жұмыстары  жүргізілді.  Тілдерді  қолдану  мен 

дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі 

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінде мемлекеттік тілді дамытудың бағдарламасына 

сəйкес Павлодар филиалында іс қағаздарын мемлекеттік тілге кезең-кезеңімен көшіру кестесі 

бекітілді. Бұл кестеге сəйкес филиал бөлімшелері 2005-2007 жыл аралығында өз құжаттарын 

мемлекеттік  тілге  көшіру  бағытында  тиісті  жұмыс  жасады.  Филиал  бөлімшелері  алдына 

қойылған мақсат жыл сайын мемлекеттік тілдегі құжат санын көбейту болды. Іс қағаздарын 

мемлекеттік  тілге  аударуды  аудармашыға  жүктеп  қоюмен  тіл  мəселесі  шешілмейді. 

Мемлекеттік тілге көшу үшін ұжымдағы қызметкерлердің бəрінің де сол тілді меңгеруі шарт. 

Сондықтан  да  əрбір  қызметкер  алдына  өздігінен  құжаттарды  мемлекеттік  тілде  дайындау 

талабы  қойылды.  Сөйтіп,  құжаттарды  əзірлеумен  айналысатын  қызметкерлердің  барлығы 

филиалда  ұйымдастырылған  қазақ  тілі  курстарына  қатысты.  Баға  ұсыныстарын  сұрату 

тəсілімен  қазақ  тілі  оқытушысы  таңдалды.  Оқытушымен  жасалған  шарт  негізінде  филиал 

қызметкерлері  тілді  білу  деңгейлеріне  қарай  бастауыш,  жалғастырушы,  тереңдетіп  оқыту 

топтарында оқыды. Қазақ тілін банк терминологиясын пайдалана отырып тереңдетіп оқыту, 

арнайы  терминдер  мен  хат  жазысудың  негізгі  нысандарын  пайдалана  отырып  іскерлік  хат 

жазысу курстарына қатысты, жеделдетілген тілді оқыту бағдарламасы бойынша оқыды жəне 

«Мемлекеттік  тілде  іс  қағаздарын  жүргізу»  курсына  қатысты.  Курс  тыңдаушылары  алған 

білімдерін  өз  жұмыстарында  қолданып  отыруға  тырысты.  Оқыту  нəтижелері  бойынша 

мемлекеттік тілді оқыту тиімділігіне талдау тоқсан сайын филиал басшылығына ұсынылды.  



 

Мемлекеттік  тіл  мəртебесін  арттыру  мақсатында  филиалда  аптаның  əр  сəрсенбісі 

«Мемлекеттік  тіл  күні»  болып  белгіленді.  Бөлім  бастықтары  мен  мамандары  аптаның  осы 

күні жұмыстарына қатысты термин сөздерді оқып - білу бойынша қосымша жұмыс жасады. 

Филиал  аудармашысы  бұл  шара  аясында  барлық  бөлімдерге  қазақ  тілін  дамытуға  арналған 

белгілі  бір  тақырыпта  материалдар  ұсынып,  тиісті  тапсырмалар  беріп,  жазба  жұмыстарын 

жүргізіп,  қателермен  жұмыс  жасап  отырды.  Жұмыс  бабында  пайдалану  үшін  іс  жүргізуде 

жиі  кездесетін  термин  сөздерді,  сөз  тіркестерін,  бұрыштамаларды,  сондай-ақ  Мемлекеттік 

терминологиялық комиссия бекіткен терминдерді ұсынып отырды.  

Филиалда  сонымен  қатар  қызметкерлердің  өздігінен  тілді  үйренуі  үшін  де  қажетті 

жағдай  жасалған.  Қазақстан  Республикасының  Ұлттық  Банкі  ұсынған  арнайы  сөздігі  бар 

қазақ  тіліне  қашықтықтан  оқытудың «MyEDu» бағдарламасы  əр  маманның  дербес 

компьютеріне  орнатылған.  Филиал  бөлімшелері  Ұлттық  Банк  шығарған  сөздіктермен, 

облыстық  тілдерді  дамыту  басқармасы  табыс  еткен  түсіндірме,  синонимдер,  тұрақты  сөз 

тіркестері,  т.б.  сөздіктермен,  сондай-ақ  ҚР  Ұлттық  Банкі  бекіткен  мемлекеттік  тілдегі 

шаблондармен, үлгі нысандармен қамтамасыз етілген.  

Бүгінгі  күні  филиал  бөлімшелері  ҚР  ҰБ  Директорлар  кеңесінің 2009 жылғы 26 

наурыздағы  №81  қаулысымен  бекітілген  Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың 2001-2010 

жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасын  іске  асыру  жөніндегі  Қазақстан 

Республикасы Ұлттық Банкінің 2009-2010 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына сəйкес 

жұмыс  жүргізуде.  Филиал  бөлімшелерінің  қызметкерлері  жоспар  мен  лауазымдық 

нұсқаулықтарына сəйкес құжаттарды өздігінен мемлекеттік тілде əзірлеуді жүзеге асырады. 

Облыстық  «Сарыарқа  самалы»  газетінде  тіл  жанашыры  Ульян  Мақұл: «басшының 

ықпалы мен талабы болса, ... немесе мекеме басшысы қолға алса ғана тілдің бағы жанады, - 

деп  жазғандай,  Ұлттық  Банктің  Павлодар  филиалында  мемлекеттік  тіл  мəселесі  филиал 

басшылығы тарапынан қатаң бақылауға алынған.  

Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың  мемлекеттік  бағдарламасының  филиалда  іске 

асырылуы, іс қағаздарының мемлекеттік тілде жүргізілуі бойынша мəселелер тұрақты түрде 

директор  жанындағы  мəжілістерде  қаралады.  Филиал  директорының  хаттамалық 

тапсырмаларына сəйкес шығыс құжаттардың тіл заңнамасына сəйкес мемлекеттік немесе екі 

тілде дайындалуы қамтамасыз етіліп, ішкі құжаттар мен өзара хат алмасу мемлекеттік тілде 

жүргізіледі.  Бұл  ретте  мемлекеттік  тілде  əзірленген  құжат  міндетті  түрде  аудармашыға 

тексеру үшін ұсынылып отырады. Аудармашының бастапқы кезеңдегі міндеті орыс тілінен 

мемлекеттік  тілге  құжаттарды  аудару  болса,  бүгінгі  күнгі  міндеті - бөлімшелер  өздігінен 

мемлекеттік  тілде  дайындаған  құжаттарды  тексеру,  түзету,  жіберілген  қателер  бойынша 

мамандармен жұмыс жүргізу, т.б.  

Іс  қағаздарын  мемлекеттік  тілде  жүргізу мəселесі  филиал  бөлімшелері  арасындағы 

жарыс  қорытындыларын  шығару  кезіндегі  тоқсандық  рейтингке  жеке  көрсеткіш  ретінде 

енгізілген.  Филиалдың  Үйлестіру  кеңесіне  тоқсан  сайын  бөлімшелердің  қызметкерлері 

мемлекеттік  тілде  дайындаған  құжат  саны  мен  сапасы  туралы  ақпарат  ұсынылады.  Жұмыс 

нəтижесі  бойынша  тиісті  ескертулер  жасалып,  ұсыныстар  беріледі.  Жоспарға  сəйкес  ай 

сайын филиал басшысына бөлімдер бір ай ішінде мемлекеттік тілде дайындаған құжат саны 

туралы  ақпарат  беріледі,  сондай-ақ  филиал  бойынша  мемлекеттік  тілде  əзірленген  құжат 

саны туралы ақпарат тоқсан сайын Ұлттық Банкке жіберіледі. 

Филиалда  қазақ  тіліндегі  газет  пен  журналдарға  жазылу  ұйымдастырылған. 

Бұқаралық  ақпарат  құралдарында  мемлекеттік  тілде  мақалалардың  берілуі  қамтамасыз 

етілген.  Сонымен  қатар  мемлекеттік  қызметке  мамандарды  конкурспен  қабылдау  кезінде 

мемлекеттік  тілді  жетік  білетіндерге  басымдық  беріледі.  Мұндай  қадамдарға  бару, 

нəтижесінде мемлекеттік тілге деген қажеттілік, мəжбүрлік туғызу - өмір талабы. Қажеттілік 

болса, тіліміз қолданысын таппақ. 

Қазақстан Республикасы халықтарының тілдері күні мерекесі шеңберінде мемлекеттік 

тілдің  мəртебесін  арттыру,  қолданылу  аясын  кеңейту  мақсатында  жыл  сайын  филиал 

бөлімшелерінің қызметкерлері арасында мемлекеттік тілді үздік білуге арналған конкурстар 


 

өткізіледі.  Биыл  филиалда  жоспарға  сəйкес  қыркүйек  айында  тілдер  айлығы  аясында  ішкі 

конкурстар өткізілді.  

Арыстандай айбатты, Жолбарыстай қайратты, Қырандай күшті қанатты Мен жастарға 

сенемін! – деп, Мағжан Жұмабаев жырлағандай, XXI ғасыр Қазақстан жастарының алдына 

жаңа талаптар қояды. Ең бастысы - əр адам өз ісінің шебері болуы керек. Сондай-ақ өзінің 

туған халқының тарихы мен мəдениетін, салт-дəстүрін білгендері дұрыс. Мемлекеттік тілді, 

яғни  өз  ана  тілдерін  жақсы  білулері  керек.  Қыркүйек  айының 14 жұлдызында  филиалда 

өткен XXI ғасыр  көшбасшысы  ойынына  жас  мамандар  қатысып,  өз  бақтарын  сынады.  

“Бəйге” бөлімінде қатысушыларымыз ҚР Конституциясына, ҚР Мемлекеттік нышандарына, 

ҚР  Тіл  туралы  Заңына,  қазақ  халқының  атақты  тұлғаларына,  сондай-ақ  қазақ  əдебиеті  мен 

қазақ  тіліне  қатысты  сұрақтарға  жауап  бере  отырып,  жан-жақты  білімдерін  көрсете  білді.  

“Тіл - өнер”  бөлімінде  мақал-мəтелден  жасырын  сөзді  немесе  жұмбақтың  шешімін  тауып, 

сол  сөздің  орысша,  ағылшынша  аудармаларын  дұрыс  айту  талабы  қойылды.  Филиалда 

ұйымдастырылған ағылшын тілі курсына қатысып жүрген мамандар бұл сыннан да сүрінбей 

өтті.  Келесі  “Жеті  жұмбақ”  бөлімінде  жеті  түрлі  тақырыпқа  сұрақтар  берілді. 

Қатысушыларымыз Қазақстан тарихы, Ұлттық  Банк монеталары,  салт-дəстүр, мақал-мəтел, 

қазақ  тілі  мен  əдебиет  бойынша  сұрақтарға  жауап  берді,  сондай-ақ  күрделі  сөйлемдерді 

аудару  тапсырмасын  орындады.  Өздеріне  сенімділер 30 ұпайға  бағаланған  сұрақтарды 

таңдаса,  тəуекелге  барғылары  келмегендер 10 ұпайдан  бастап  отырды.  Сөйтіп 

қатысушылардың ішінен озып шыққан екі ойыншы келесі “Жорға” айналымына қатысып, 1 

минут  ішінде  берілген 20 сұраққа  жылдам  жауап  беруге  тырысты. “Сөйлей-сөйлей  шешен 

боласың”  атты 5-ші  бөлімде  бір  қатысушымыз  “Менің  Отаным – Қазақстан”  тақырыбында 

ой  толғаса,  екінші  қатысушымыз  ана  тілі  туралы  өз  пікірін  ортаға  салды.  Жүзден  жүйрік, 

мыңнан тұлпар озып шығар жарысқанда, - демекші, ана тілін жетік білетінін дəлелдей білген, 

қазылар алқасы мен көрермен көңілінен шыққан жас маман Дихан Төкенов жеңімпаз атанды.      

Қыркүйек  айының 21 жұлдызында  өткен  “Тапқыр  достар”  конкурсына  қазақ  тілі 

курсының жалғастырушылар тобында тілді үйреніп жүрген өзге ұлт өкілдерінің мамандары 

мен  тілді  төмен  деңгейде  білетін  ұлты  қазақ  мамандар  қатысты.  Қазақстан  туындағы 

бейбітшілік  символы  сұңқарымыз”  жəне  Елімнің  елдігін  танытатын  елтаңбасындағы 

тұлпарымыз” деп екі топ та өздерін əдемі таныстырды. “Ойлан, тап” бөлімі өте қызықты өтті. 

Əр  ойыншы  бір  əріпті  таңдап,  жүргізушінің  түрлі  сұрақтарына  жауап  берген  кезде, 

жауаптары  сол  əріптен  басталып  отырды.  Алғашқы  бөлімнен-ақ  ойыншыларымыз 

тапқырлық  пен  белсенділікті  танытып,  көрермен  көңілінен  шыға  білді.  Болғанынан 

болатыны  қызық  демекші,  келесі  “Сен  білесің  бе?”  бөлімінде  экрандағы 8 ұяшықта 

жасырылған  түрлі  тақырыптағы  сұрақтарға  кезекпен  жауап  беру  керек  еді,  бірақ  сұрақты 

ашу  үшін  алғашқы  бөлімде  жинаған  ұпай  санына  байланысты  топ  өзінің  ставкасын  жасап 

отырды.  Жауап  дұрыс  болса,  ұпай  қосылады,  жауап  бере  алмаған  жағдайда  жинаған 

ұпайларынан ставкаға қойған ұпай саны алынады. Ойынның мақсаты - ұту, - демекші, ойын 

қыза түскен кезде, тəуекелге барған “Тұлпар” тобы екі рет қолда бар ұпайларынан айырылып 

қалды. «Қазақшаңыз  қалай?»  бөлімінде  сөйлем  аудару  тапсырмасын  қазақ  тілі 

грамматикасын  өте  жақсы  меңгерген  “Сұңқар”  тобының  капитаны  Людмила  Верес  тиісті 

деңгейде  орындап,  өз  тобына  қосымша  ұпай  қосты.  “Аналогия”  бөлімінде  қазақ  тіліндегі 

мақал-мəтелдердің орыс тіліндегі баламасын табу тапсырмасын екі топ та сүрінбей орындай 

алды.  Соңғы  “Кім  тапқыр?”  бөлімінде  қағазға  жазылған  сөздерді  кезекпен  алып,  залда 

отырған көрермендерге ымдап, тұспалдап, т.б. жеткізе білу кезінде де ойыншыларымыз əрі 

тапқыр,  əрі  өнерлі  екенін  таныта  білді.  Жақсы  дайындығымен  көзге  түскен  ұйымшыл  əрі 

тапқыр “Сұңқар” тобы жеңімпаз топ атанды. 

Бөлімдердің  бастықтары  қатысқан  “Ақылдылар  ойыны”  қыркүйек  айының 28 

жұлдызында  өтті. “Білгенге – маржан”, - демекші, “Бəйге”  бөлімінде  қатысушыларымыз 

Қазақстан тарихы, Ұлттық  Банк монеталары, Терминдер əлемінде, аударма, т.б. тақырыптар 

бойынша сұрақтарға жауап берді. Сөздік қорды байытудың бір жолы – мақал-мəтелдер мен 

тұрақты сөз тіркестері болса, “Сөз – мерген” бөлімінде “Мықты болсаң, тауып көр” берілген 


 

сөздерден  тұрақты  сөз  тіркестерін  құрастыру,  мағынасын  түсіндіру  жəне  “Жүйрік  болсаң, 

шауып  көр”  берілген  сөздерден  мақал-мəтел  құрастыру  тапсырмаларын  орындаудан 

қатысушыларымыздың  тілді  қаншалықты    білетіндігі  анықталды. “Əзіл  аралас  сұрақтар” 

бөлімі  де  мақал-мəтелдер  мен  тұрақты  сөз  тіркестерін  білуді  талап  етті.  Бұл  тапсырмалар 

қиындау  түскенімен,  ойыншыларымыз  білгендерін  еске  түсіріп,  ортаға  салуға  тырысты. 

“Жорға”  сайысы  білімділікпен  қатар  шапшаңдықты  талап  етті. “Ойлы  болсаң – озып  көр” 

бөлімінде  қазылар  алқасы,  бұдан  бұрын  өткен  конкурстарда  жеңіп  шыққан  ойыншылар, 

қазақ тілі курсының оқытушысы қойған сұрақтарға жауап беру талап етілді. «Жүгірген ала 

ма,  əлде  бұйырған  ала  ма?» – демекші,  мемлекеттік  тілді  үздік  білуге  арналған  конкурста 

жақсы  дайындық  көрсеткен  əкімшілік-шаруашылық  бөлімнің  бастығы  Қ.  Сарин I орынды 

жеңіп алды. Компьютерлік жүйелерді пайдалану бөлімінің бастығы Б. Омаров II орынға ие 

болып,  валюталық  операцияларды  бақылау  бөлімінің  бастығы  Б.  Мұстафина III орынды 

иеленді.  Қазылар  алқасының  төрағасы,  филиалдың  директоры  Н.Қ.  Ромазанова 

конкурстарды қорытындылай келе, осындай іс-шаралар игі дəстүрге айналып, қатысушылар 

саны жылдан-жылға көбейе түссін деген тілегін білдірді. Барлық конкурс қатысушыларына, 

сондай-ақ конкурстардың қызықты өтуі үшін əрбір тапсырма бойынша түрлі компьютерлік 

бағдарламаларды  ойластырып  əзірлеген  компьютерлік  жүйелерді  пайдалану  бөлімінің 

жетекші инженер – электронигі Т. Колобаевқа басшылық тарапынан қазақ тіліндегі кітаптар 

сыйға тартылды.  

Əрине,  осындай  игі  іс-шаралар  мемлекеттік  тілдің  мерейін  арттыруға, 

қызметкерлердің  тілді  үйренуге  деген  қызығушылығын  туғызуға,  қазақ  халқының  салт-

дəстүрлерін, əдет-ғұрыптарын, тарихы мен мəдениетін танып-білуге жəрдемдеседі.  

Тіл  сөйлеген  сайын  жетіледі,  жазған  сайын  қалыптасады,  демек  мемлекеттік  тілді 

жетілдіру үшін оны күнделікті өмірде жиі қолдану керек.  

 

Іс  жүргізу  де,  тілді  үйрету  де,  тəржімалау  да – оңай  шаруа  емес.  Олардың 

əрқайсысына тəн əрқилы əдіс-амалдары, қыры мен сыры бар.  

  Қазіргі заман ағымына орай жаңа термин сөздер де күнделікті қолданысқа қосылып 

отырады.  Бəрімізге  белгілі  бекітілгені  де,  бекітілмегені  де,  яғни  жарыса  қолданылып 

жүрген  баламалар  кездеседі.  Сондықтан  да,  қай  сөздің  болса  да  құбылмалы  астарына 

тереңірек  үңілгеніміз  абзал.  Сірə,  тіл  шаруашылығында  сөз  мəдениетіне  мойын 

бұрмаушылық,  өзім  білемдікке  салынушылық,  сөздерді  орынды-орынсыз  қолданушылық 

жақсылықтың  нышаны  болмаса  керек.  Əдеби  тіліміздің  байлығынан  əр  ұғымды  дəл 

мағынасында,  əрі  əркімге  түсінікті  етіп  беру – үлкен  жауапкершілік.  Мамандарымыздың 

тіліміздің  сөз  байлығын  меңгеруге,  сөздердің  мəн-мағыналарын  дəл  түсініп,  оларды  өз 

орындарына қолдана білуге, тіл заңдылығын сақтау мəселелеріне көп көңіл бөлгеніміз жөн. 

Елбасы  ұсынған  “Үш  тілдің  бірлігі”  тұғырнамасын  басшылыққа  ала  отырып,  өзге 

тілдерді  кемсітпей,  мемлекеттік    тілдің  өрісін  кеңейту,  мəртебесін  арттыру -  басты 

мақсатымыз. 


 

ШЕТ ЕЛДЕРДІҢ ТƏЖІРИБЕСІ 

 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет