Тжб биология 10 сынып

Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әр түрлі тапсырмалар типтері пайдаланылды:

Бұл нұсқада бірнеше жауаптан таңдауды қажет ететін, қысқа және толық жауапты қажет ететін 15 тапсырма бар.

Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмаларда оқушы жауапты сандық мән түрінде, сөз немесе қысқа сөйлем түрінде жазады.

Толық жауапты қажет ететін тапсырмаларда оқушы максималды балл жинау үшін тапсырмадағы тізбекті әрекеттерді орындай отырып, шешімін табады. Оқушының таңдау және математикалық контекст тізбегіндегі математикалық тәсілдерді қолдана алу қабілеті бағаланады. Тапсырмаларда бірнеше құрылымдық бөлімдер/сұрақтар болуы мүмкін.

1. 
   Митоз кезеңінде ядро қабықшасының, жасуша орталығы мен бөліну ұршығының әрекеттерінің дұрыс ретін көрсет:
   

2. 
   Сперматогенез бен овогенездің негізгі айырмашылығын анықтаңыз.
   

1. 
   Сперматогенез нәтижесінде 1 сперматозоид, ал оогенез нәтижесінде 4 жұмыртқа жасушасы түзіледі
   

2. 
   Сперматогенез нәтижесінде 4 спермге, ал оогенез нәтижесінде 1 жұмыртқа жасушасы түзіледі
   

3. 
   Сперматогенез нәтижесінде 2 сперматозоид, ал оогенез нәтижесінде 1 жұмыртқа жасушасы түзіледі
   

4. 
   Сперматогенез нәтижесінде 1 сперматозоид, ал оогенез нәтижесінде 2 жұмыртқа жасушасы түзіледі
   

[1]

3. 
   Егер отбасында генетикалық ақаулар болған тарихи мәліметтер болатын болса, онда дүниеге келмеген сәбидің жынысын анықтау маңызды болады, себебін анықтаңыз.
   

1. 
   көп жағдайда ер балаларда аутосомалық өзгерістер нәтижесінен фенотиптік кемшіліктер болуы ықтимал
   

2. 
   көп жағдайда қыз балаларда аутосомалық өзгерістер нәтижесінен фенотиптік кемшіліктер болуы ықтимал
   

3. 
   ер баллардың фенотиптерінде Х жыныспен тіркес тұқым қуалау белгілер пайда болу ықтимал
   

4. 
   A және C
   

4. 
   Дигибридті будандастыруда алынған F1 ұрпақтарын өзара будандастыру нәтижесінде белгілердің тұқым қуалауын фенотип бойынша қатынасын анықтаңыз
   

1. 
   3:1
   
2. 
   1:2:1
   
3. 
   9:3:3:1
   
4. 
   1:2:1:2:4:2:1:2:1
   

5. 
   Кесірткелердің мекен ету ортасында жер сілкінісі болды. Кесірткелердің бір бөлігі аралдың өзінде мекен етіп қалса, екінші бөлігі аралдың шеткі бөлігінде өмір сүріп қалады. Бұл кесірткелер суда жүзе алмайды. Қандай түр түзілу орын алды?
   

1. 
   Перипатрикалық түр түзілу
   
2. 
   Симпатрикалық түр түзілу
   
3. 
   Парапатрикалық түр түзілу
   
4. 
   Аллопатрикалық түр түзілу
   

6. 
   1- суретте антропогенез кезеңдерін дәлелдейтін ми сауытының бейнесі берілген.
   

1-сурет

Ашық алқаптарды мекендеген Австралопитектердің аяқтары қолдарынан үзын, тік жүруге бейімделген. Өсімдіктермен қоректеніп, қажетті қарапайым еңбек құралдарын жасауға қабілетті австролопитектердің ми сауытын анықтаңыз:

1. 
   Z
   
2. 
   W
   
3. 
   X
   
4. 
   Y
   

7. 
   2- суретте төрт жануар жасушасындағы митоздық бөлінудің түрлі кезеңдері бейнеленген.
   

2-сурет

1. 
   Әр жасушада белгіленген сандарды пайдалана отырып, митоз үрдісінің кезеңдерін дұрыс реті бойынша орналастырыңыз
   

[1]

2. 
   Екінші жасушадағы А нүктесінде болатын үрдісті анықтаңыз
   

[1]

8. 
   3- суретте аналық жыныс жасушасының жыныс безінде овуляцияға дейінгі даму кезеңдері берілген
   

3-сурет

1. 
   3-cуретте А әрпімен белігеленген бөлікті атаңыз:
   

[1]

2. 
   4- суретте овогенез бен ұрықтану кезеңдері көрсетілген. Суреттегі Z аналық жасушаларын атаңыздар:
   

Z

W жасушасы қандай үрдіс нәтижесінде пайда болды?

W

4-сурет

[1]

9. 
   Медициналық генетиканың негізінде хромосомалардың өзгеруіне байланысты болатын тұқым қуалайтын аурулар хромосомалық аурулар деп аталады. Мұндай ауруларға: Клайнфельтер, Шершевский – Тернер, Даун, Трисомия аурулары және т.б.
   

жатады.

Трисомия ауруының пайда болу себебі мен белгілерін сипаттаңы.
[2]

10. 
    5- суретте Тасманилық жолбарыс пен американдық көк бөрі көрсетілген. Олар физикалық құрылымы мен аңшылық әрекетіне байланысты бір – біріне тәуелсіз эволюция негізінде дамыды.
    

5-сурет

5- суретті пайдаланып, олардың негізгі ұқсастықтарын қандай заңдылықтарға сүйеніп, түсіндіруге болады?

[2]

11. 
    Жыныс хромосомаларында орналасқан гендер жыныспен тіркесіп тұқым қуалайды. Адамда гемофилияның классикалық түрі Х-хромосомамен тіркес рецессивті тұқым қуалайды. Альбинизм аутосомалық рецессивті генмен анықталады. Ата-анасы осы екі белгі бойынша сау отбасында бір ұл бала туылған. Осы балада альбинос және гемофилик белгілері байқалған.
    

1. 
   Отбасында дүниеге келген екінші балада, екі белгінің де фенотиптік көрініс беруі мүмкін бе?
   

[1]

2. 
   Альбинизм аутосомалық рецессивті генмен және гемофилия Х-хромосомамен тіркес
   

рецессивті тұқымқуалайтынын ескеріп, осы отбасындағы ата- анасының

12. Студенттер пияз тамырының ұшын кесіп алып, тәжірибе арқылы зерттеу жүргізді. Оның ұзаруына жауапты меристема ұлпасындағы митоз үдерісін жарық микроскоп астынан бақылап, төмендегі 6- суретте бейнеленген нәтижеге қол жеткізді.

6-сурет

а) 6- суретті пайдаланып, төмендегі кестеге митоз кезеңдері мен әр кезеңді сипаттайтын жасушалардың әрпін сәйкестендіріңіз.

Митоз кезеңдері	Сәйкес келетін жасушалар
Метафаза	G
Телофаза	В

2. 
   С әрпімен белгіленген жасушадағы үрдісті сипаттаңыз:
   

[1]

13. 
    Әр түрлі белгілердің дамуын анықтайтын және гомологты хромосомалардың әртүрлі локустарында, сонымен бірге әртүрлі гомологты емес хромосомаларда орналасқан гендер аллельді емес гендер деп аталады.
    

1. 
   Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуіне мысал болатын көптік аллельділікті сипаттаңыз
   

[2]

2. 
   Перзентханада екі сәбиді ауыстырып алады. Бірінші отбасыдағы ата-анасының қан топтары I және II , ал екінші отбасының ата – анасының қан топтары – II және IV. Бірінші сәбидің қан тобы II, ал екінші сәбидің қан тобы – I.
   

Генетикалық таңбаларды қолдана отырып, екі сәбидің ата – аналарын анықтаңыздар

[3]

14. Ғалымдардың Мадейра аралында мекен ететін үй тышқандарын зерттеп, мынадай қорытындыларға келді.

• 
  Алты түрлі популяциялардың таралуы
  

• 
  Үй тышқандары елді мекенмен тығыз байланысты
  

34

• 
  Мекендер таулар бөліп тұрған әртүрлі алқаптарда орналасқан
  

Зерттеулер нәтижесінде түр түзілу мүмкіндігін анықтаған. 7- суретте Мадейра аралындағы алты популяцияның таралуы бейнеленген.

7-сурет

7-суреттегі ақпаратты пайдалана отырып, изоляция механизмі мен түр түзілудің типін
анықтаңдар.
изоляция механизмі
түр түзілудің типі
[1]

15. 
    Ежелгі адамдардың қазба қалдықтары Азия, Еуропа және Африкадан табылған. Демек, ежелгі адамдар біздің ғаламшарымызда кеңінен таралып тіршілік еткен. Оларды ғылымда тік жүретін адам деп атайды.
    

8-сурет

1. 
   8 - суретті пайдалана отырып, гоминидтермен салыстырғанда адамның тік жүру үрдісінде жалпы қаңқада қандай өзгерістер пайда болғанын сипаттаңыз.
   

[2]

2. 
   Антропогенездің негізгі биологиялық және қоғамдық қозғаушы күштерін сипаттаңыздар.
   

[2]