Токсикология, оның мазмұны,ролі және маңызы
Малдардың селеннен улануы
жүктеу/скачать 145,6 Kb.
|
токсик (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Патологиялық-анатомиялық өзгерістері.
- Алдын алу және емдеу шаралары
| 44. Малдардың селеннен улануы.
Селен (Selenіum, Se) - қосындылары биологиялық белсенді заттар, ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады. Қоршаған ортада селен біркелкі таралмаған. Топырақта неғұрлым көп болса, өсімдіктерде де соғұрлым көп мөлшерде шоғырланады. Ауыл шаруашылық малдарының ұлпаларында көптеп кездеседі. Селен мал ағзасынан ас қорту, несеп бөлу жүйелері және тыныс алу жолдары арқылы сыртқа бөлінеді. Селен қосындылары- натрий селениті, натрий селенаты т.б. өте уытты әсер ететін заттар қатарына жатады. Селеннің уыттылығы таралу аясына байланысты біркелкі емес. Ол селеннің топырақта, жануарлар ағзасына, өсімдік құрамында мөлшеріне байланысты. Натрий селенитінің ең қауіпті, өлімге әкеліп соқтыратын мөлшері- жылқылар үшін-2-3мг/кг, қойлар үшін3,5-5 мг/кг, шошқаларға –3 мг/кг, ірі қара малына 9-10 мг/кг, ересек шошқалар үшін 10-15 мг/кг болып саналады. Патогенезі. Селен- ағзадағы зат алмасу процесі үшін өте қажет. Егер селен жеткіліксіз болса, ағзада патологиялық процестер пайда болады. Селеннің ағзада жеткіліксіздігінен бұзауларда, торайларда, күркетауықтарда - ақеттену ауруы пайда болады. Натрий селенитінің емдік мөлшері (0,1-0,2 мг/кг массасына) зат алмасу процесін қалпына келтіреді, бойдың өсуіне көмегін тигізеді. Селен- ағзада бүйректе, бауырда, тамақта, эритроциттерде және тері жабындыларында жинақталады. Ал уытты мөлшеріселеногемоглобин түзеді Клиникалық белгілері. Уланудың жіті түрінде жануарлардың азыққа тәбеті төмендейді, терлейді, тыныс алуы нашарлайды, температурасы төмендейді. Күйіс қайтаратын жануарларда- жалпы әлсіздік, асқазан гипотониясы, күйіс қайыру процесі тоқтайды, іші өтуі мүмкін. Шошқаларда- бұл белгілерден басқа құсу, лоқсу, шайқалып жүру, парез, тахикардия, аритмия байқалады, тұншығу салдарынан шошқа өлімге ұшырайды. Ал созылмалы улану кезінде жануарларда - жалпы әлсіздік, арықтау, гипотония, жас торшалардың өсіп- өнуі бәсеңдейді. Ауру малдардың кейде жүні түседі, тұяқтары жұқарып кетеді, ал құстарда- қанаттары түсе бастайды. Селеннің 10-15 мг/кг мөлшері азықта болса - малдың төлдеуі төмендейді, өлі төл немесе өсіп-өнуі төмен торайлар туылады. Ал тауықтарда азықтың құрамында 5 мг/кг селен болса- балапан шығару қабілеті нашарлайды. Патологиялық-анатомиялық өзгерістері. Малды сойып зерттеген кезде- мал арықтаған, миокард, бауыр, бүйрек - дистрофияларға мен өлі еттенуге ұшыраған. Лимфа түйіндерінде, тамақта - атрофия байқалады. Құрсақ және жамбас қуыстарына сұйық жиналғанын көруге болады. Қойларда- бронхтары және мұрын қуысы- көбікті сұйыққа толы. Құрсақ және жамбас қуыстарынан - қызғылт түсті сұйықтар кездеседі. Жүрек еттері қанталаған, қанұюлар байқалады. Ұлтабары, ащы ішегі қызарған болады. Балау өте қиын, аса сақтықты қажет етеді. Дұрыс балау үшін қанды, нәжісті тексеру керек. Паренхиматозды мүшелерді, ішек - қарынды ішіндегі азығымен, міндетті түрде бүйректің милы қабығын алып зертханаға жібереді, Қалыпты жағдайда мүйізді ірі қара мен жылқы қанында 0,05 – 0,25 мг/кг қорғасын болатын болса, улану кезінде бұл көрсеткіш 4 – 5 есе көбейіп кетеді. Егер бүйректің милы қабығынан 25 мг/кг қорғасын табылса (қалыпты жағдайда 10 мг/кг) малды қорғасыннан уланған деуге болады. Алдын алу және емдеу шаралары. Емдік мақсаты ретінде малға 10 мг/л суға араластырып натрий арсенитін, әртүрлі іш өткізгіш, құстырғыш, адсорбентті заттарды, натрий тиосульфатын қолдану жақсы нәтижелерге қол жеткізеді. Сонымен қатар уланудың алдын алу мақсаты ретінде азықтың, судың,топырақтың құрамынан селен мөлшерін анықтап тұрған жөн. жүктеу/скачать 145,6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|