«Тұран» Университі
тақырып. Көне Қытай философиясы
жүктеу/скачать 2,56 Mb.
|
С. Мырзалы Философия
| 2.2 тақырып. Көне Қытай философиясы
Қытай елінде болып жатқан жаңару үрдістері сол елдің терең түп-тамыры – 4-5 мың жылға кететін мәдениетімен, сол халықтың дүниетанымы мен дүниесезімі (менталитеті), философиясымен байланысты. Синологтардың (қытайтанушылар) айтуына қарағанда, Қытайдың моральдық философиясының негізгі қағидалары бүгінгі заманның талабына сай келіп, реформаларды жеделдетуге өзінің зор ықпалын тигізуде. Ендеше сол халықтың тудырған философиясын зерттеп, өзімізге керек жақтарын ойымызға түйейік. Қытай философиясына кіріспестен бұрын бір-екі ауыз сөзді осы халықтың мифологиясына арнау керек, өйткені, қай халық болмасын, оның мәдениеті мен философиясының түп-тамыры, қайнар көзі сол көне аңыздарға барып тіреледі. Қытай аңыздарында Дүниенің жаратылуына көп көңіл бөлінген. Алғашқы тұңғиықтың (хаостың) ішінде үлкен жұмыртқа пайда болып, оның ішінен дәу алғашқы адам – Пань-Гу шықты,- дейді Қытай мифологиясы. Содан кейін ол оң қолымен сермеп қалғанда, хаос қаққа жарылып, жер мен аспан пайда болыпты. Әрі қарай оның тынысы желге айналып, дауысынан – күн күркірейді, бір көзінен күн туса, екіншісінен ай пайда болады, Дүниенің төрт бөлігі – оның екі қолы мен екі аяғынан, өзендері – оның қанынан, жаңбыр – шыққан терінен пайда болыпты. Қытай мифологиясында Дүниенің екі бастауы – еркектік жағы - ян - ол жеңіл, ақшыл бөлшектерден, ал әйелдік жағы – инь – керісінше, ауыр, қараңғы түсті бөлшектерден тұрады. Олардың бір-бірімен әр-түрлі өлшемде қосылуы- бүкіл болмыстағы барлық заттар мен құбылыстарды құрайды. Б.ғ.д. Vқ-V ғ.ғ. Қытай елінде мифологиялық дүниетанымнан философияға қөшу үрдістері басталады. Сонау көне заманнан бастап Қытай философиясында үш негізгі ағым пайда болды. Олар: даосизм – бұл ағымды Қытайдың натурфилософиясы деуге болар еді. Екінші ағым – Кон-фу-циандық - ол Қытай халқының моралдық философиясы, үшінші – Фа-цзя мектебі –ол Қытайдың әлеуметтік-саяси философиясы. Бұл ағымдар сонау көне заманда пайда болып, осы уақытқа шейін осы халықтың дүниетанымында елеулі орын алады. Даосизм ағымыДаосизм бағытының негізін қалаушы - Лао-Цзы (Vқ-Vғ.б.ғ.д.) “Даодецзин² деген кітапта бұл кісінің айтқан ойларын оның оқушылары мен ізбасарлары қV-қққғ.ғ. жинақтаған. жүктеу/скачать 2,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|