Тұрақсыздық жайлаған көршілес мем лекеттердің барлығы да бізге туыстас

Бүлдіршіндеріміздің ойыны да, 

ойыншығы да, көретін мультфильмдері 

мен еліктейтін кейіпкерлері де жатжұрттық 

екендігіне жаны ауырып қана қоймай, 

нақты іске көшкен азаматтың бірі – әнші, 

продюсер, мәдениет қайраткері Қыдырәлі 

Болманов болып шықты. «Бұл дүниеде 

ештеңе тегіннен-тегін болмайды. Жапырақ 

құласа да Жаратқанның рұқсатымен құлай-

ды» деп білетін Қыдырәлі, өзі қай жобамен 

айналысса да оның артында ұлт тық мүдде 

мәселесі тұратындығын баса айтты. Яғни 

«бұл жобадан оған не түседі, қай тұрғыда 

ұтамыз?» деген сұрақты айналып өтуге 

болмайды. Өйткені мәде 

ниет саласы 

болғаннан кейін оны таза коммерцияға 

айналдыру – идеологияны бетімен жіберу 

деген сөз». Қыдырәлінің айтуынша, 

балаларымыздың жан-жақты ізденіспен 

және үлкен жауапкершілікпен жасалынып 

жатқан жаңа ойыншықтармен қауышар 

күні алыс емес. Несі бар, ізгі ниет, игі 

қадам. Тек ұзағынан болғай!..

Қазақтың маңдайына біткен біртуар 

ғалымға арналған бюсттің ашылу сал-

танатына Қаныш Имантайұлының туған-

туыстары, белгілі ғалымдар мен қоғам 

қайраткерлері қатысты. Салтанатты шараға 

мектеп оқушылары өздерінің арнайы 

даярлаған мерекелік концерттерін тарту 

етіп, дарынды балалар Қаныш Сәтбаевқа 

арнаған өлеңдерін, әңгімелерін оқыды. 

Қ.Сәтбаев атындағы №56 мектеп-гим на-

зиясында Қаныш Имантайұлының шөпшегі 

Кәмила Сәтбаева да білім алады. Кәмила 

Сәтбаева ғалым атасы туралы шағын 

баяндама жасап, өзінің бірге оқитын құр-

бы-құрдастарын оқу-білімге ша қырды. 

Қазақтың Қанышы ғана емес, ғаламның 

Қанышына деген құрмет жылдар өткен 

сайын арта түспек. Өйткені ғалымның ізін 

жалғастырушы ізбасарлары әлі де Қаныш-

тай аты жаһанға мәшһүр ғалымның еңбек-

терін зерттеп, зерделеп, жаңалықтармен 

толықтыра түседі. Ғылым академиясының 

тұңғыш президенті, қазақстандық металло-

гения мектебінің негізін қалаушы академик 

Қаныш Имантайұлы өзінің соңынан өшпес 

із қалдырып, небір білікті мамандар тәр-

бие леді. Бүгінде қазақ ғылымын қазақша 

сөйлету әрқайсымыздың парызымыз. Ал 

№56 орыс мектебінің оқушылары қазақ 

ғалымы туралы қазақша баяндамалар, 

өлеңдер жазуы бұл білім ошағындағы 

білікті оқытушылардың еңбегі деп біле міз. 

Драмалық қойылымда  Мұстафа Шо-

қай 

дың елдегі қызметі, шетелге кетуге 

мәжбүр еткен жағдайлар, ағайын-туыстың 

нақақ 

тан-нақақ зорлық көргені, тіпті 

Әміре Қашаубаевты қалай азаптағаны, 

соғыстың басталуы, сол кездегі Мұста-

фаның жан дүние сінің арпалысы, ішкі бұл-

қынысы,  Германия жерінде жүріп мұсыл-

ман бауыр ларды тұтқыннан  құтқарғаны, 

қоғамдық-саяси қызметі жақсы  сахна-

ланды. Қоюшы-режиссер Қажиахмет 

Рахметов  кейбір жерлеріне біраз  монолог 

ретінде өзгерістер енгізген. Екі айға жуық 

дайындалған Мұс тафа Шоқай драмасына 

барлығы 35-ке жуық театр актерлері 

қатысты. Мұстафа рөлін де – Бауыржан 

Төлеков, Мария Яков 

левна образын 

сомдаған – Әсем Байро ва. 

ғал

туы

мек

етіп

Қ.С

Кәм

бая

Туынды тек әдеби шығарма ғана емес, 

сондай-ақ қазақ, ағылшын тілдерін 

үйренушілерге таптырмас оқу құралы 

деуге болады. Сол себепті таралымы 4000 

дана бұл кітаптың тең жартысын ел Үкіметі 

өз мойнына алып, мектептер мен кітап-

ханаларға тегін тарататын болыпты. Бұл да 

болса, игілік. Және бір айтарлығы кітаптың 

экологиялық таза қағазға ба сылып отыр-

ғандығы. Батыста мұндай интегралды кітап 

шығару ісі әлдеқашан-ақ жолға қойылса, 

бізде бұл – тұңғыш экологиялық таза туын-

ды. Қолға ұстағанда да кітаптың ерекшелігі 

бірден байқалады: құстың қауырсынындай 

жеп-жеңіл, әрі таза, исі де жағымды. 

Әрине, бұл кітаптың сыртқы сапасы жайлы, 

ал ішкі сапасы жайлы әңгіме әлдеқайда 

тереңірек екені даусыз. 

Роллан СЕЙСЕНБАЕВ, 

жазушы, «Халықаралық Абай клубының» 

президенті:

– Абайдың қарасөздерін орысша, ағыл-

шыншаға аудару әрине, оңайға түскен 

жоқ. Әр тілге екі жылдан астам уақыт кетті. 

Ағылшын тіліне аударған ағылшынның 

атақты түркітанушы ға лымы, жазушысы, 

ақыны Ричард Мак 

кейн. Бұл кісі бүкіл 

түріктің ұлы ларын, сонымен қатар Борис 

Пастернак, Марина Цветаева, Анна Ахма-

това ларды ағылшынша сөйлеткен. Енді, 

міне, қазақтың ұлы ақыны, ұлы ойшылы 

Абайды бүгінде әлем жұртшылығы оқи 

алатындай ағылшыншаға аударып отыр. 

Абайдың орысша «сөйлеуі» таңсық 

болмаса да, ағылшынша «сөйлеуі» – қа-

зақ тың ішкі жандүниесі, тарихы, фило со-

фиясы әлемге айқара есік ашты деген сөз 

емей, немене? Әлем жұртшылығы енді 

Абай арқылы қазақтың қандай дана халық 

екендігін біледі деген ой көңілге қуаныш 

ұялатады. Абайдан кейінгі қазақ ардақты-

ларының бірі Шәкәрім Құдайбердіұлы 

екені даусыз. Роллан Сейсенбаев Абайдың 

«Қарасөздерінен» кейінгі кезекте осы 

Шәкәрім туындылары тұрғанын, оны ағыл-

шыншаға аудару жайлы тіпті Ричард Мак-

кейнге ұсыныс жасап қойғандығын айт ты. 

Мәриям ӘБСАТТАР 

Абай ағылшынша 

«сөйлейді»

туралы өзінің еңбектерін жазған, мұрағат 

ісімен қызыққан, Ресей географиялық 

қоғамы бөлімінің Семейдегі Батыс Сібір 

бөлімшесінің мүшесі Николай Яковлевич 

Коншин болған. Қысқа мерзімде орта-

лықта ондаған мың бағалы тарихи мате-

риал 

кейін мұрағатта 305 қор жасалды.

Семей облыстық мемлекеттік мұрағаты 

Шығыс Қазақстан, Павлодар және ішінара 

Қарағанды облыстарының мемлекеттік 

мұрағат тарын құруға база болды. 1992 

жылы мұрағат қоры 191 130 бірлік бұ-

рын 

лықты.

Мұхтар Әуезовтің, әлемдегі екінші 

ғарышкер Герман Титовтің граммофонға 

жазылған сөздері сақталған. Сондай-ақ 

мұнда мұрағаттың «алтын қоры» болып 

табылатын 1905 жылдан бергі «Известия», 

«Вечерняя почта», «Воля народа», 

«Сибирская речь», «Трудовое знамя» 

газет терінің  тігінділері  бар.

Мысырда әл-Фараби 

атындағы ҚазҰУ-дың түлектер 

қауымдастығының бөлімшесі 

жұмыс істей бастады.

Бөлімше ҚазҰУ ректоры Бақытжан 

Жұмағұловтың Мысырға сапары кезінде 

ашылды. Сапар барысында ректор Мысыр 

мен Сирия, Мароккода білім алып жатқан 

ҚазҰУ-дың 50 студентімен кездесті. Онда 

Қазақстанның сыртқы және ішкі саяси 

мәселелері, тұрмыстық жағдайы мен оқу 

жүйесі сөз болған. Кездесу барысында 

студенттер қауымының өкілдері Каирде 

ҚазҰУ түлектер қауымдастығының бөлім-

шесін ашуды ұсыныпты. Нәтижесінде 

ашыл 

ған бөлімшенің төрағасы болып 

Бақыт Батыршаұлы сайланған. Ол белгілі 

ғалым, ҚазҰУ-дың шығыстану факультетін 

тәмамдап, туған қара шаңырағында бір-

неше жыл бойы дәріс оқыған. Сапар 

барысында ҚазҰУ ректоры Мысырдың ірі 

оқу ордалары – Каир университеті және 

Айн Шамс университетімен қарым-қаты-

насты орнату мақсатында арнайы келісім-

шартқа қол қойды. Құжатта екі жақтың 

студенттері және оқытушы-ғалымдармен 

білім алмасу, студенттердің икемділігі, 

ҚазҰУ оқытушыларының біліктілігін арт-

тыру, экспериментальды түрде магистр лік 

және бакалавр оқу бағдарламаларын 

енгізу, оқу несиелеріне өзгерістер енгізу 

мәселелері де қамтылған.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың тү-

лектер қауымдастығы былтырғы уни-

верситеттің мерейтойлық кездесуінде 

құрылып, оның төрағасы болып ҚР Бас 

прокуроры Қайрат Мәми сайланған еді. 

Бұған дейін түлектер қауымдастығының 

бөлімшелері Қазақстанның барлық 

облыстарында және Мәскеу мен Лондонда 

да ашылған болатын. Жақында Германияда 

бір бөлімше ашылмақ. Бүгінгі таңда ҚазҰУ-

дан түлеп ұшқандардың саны 125 мыңға 

жетті.

Раушан ПЕРНЕХАНҚЫЗЫ

Түлектер саны 

125 мыңға жетті

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

Нұрғиса ЕЛЕУБЕКОВ (фото)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№58 (284) 13.04.2010 жыл, сейсенбі                  

www.alashainasy.kz

6

e-mail: info@alashainasy.kz

– Наурыз мейрамын дүрілдетіп 

той ладық. Бірақ осы мерекені шынайы 

жү 

рекпен қабылдап, жаратылыстың 

қай 

та түлеген ерекше мезеті ретінде 

та 

нығаннан гөрі, әншейін бір форма 

ре тінде ғана қабылдайтын секілдіміз. 

Ал Ұлыстың ұлы күнін кім қалай той-

ла ды, ойыншыққа айналдырып алған 

жоқпыз ба, баба дәстүрін бұлжытпай 

атқара алдық па дегенге де көп бас қа-

ты рып жатқан жоқ сияқтымыз. «Әй те-

уір өткіздік, құтылдық, болды» деген 

ке ренау пиғыл сезілетіндей... 

– Наурыз мерекесі – ешбір патшаның, 

ешбір әміршінің, тірі пенденің бұйрығымен 

жа 

салмаған құбылыс. Табиғатта биоло-

гия лық ритм деген бар. Сол секілді өлі та-

биғаттың да өз ритмі бар. Әрбір заттың 

бойын да жиналған информация болады. 

Бүкіл әлемді информациялық байланыстар 

басқарып тұр. Бұл – табиғаттың заңдылығы. 

Адамның санасы да информациялардан 

құралған. Мысалы, шыр етіп өмірге келген 

нәрестенің жаны мен тәніне анасының 

уызымен еніп, сіңетін информация, дүние 

жүзіндегі бүкіл кітапханаларда жиналған 

информациядан асып түседі деген тұжы-

рым бар. Ана сүтінің құрамындағы нәруыз-

дар, майлар, көмірсулар, толып жатқан 

мик роэлементтер, иммунитетке қажет қо-

сы лыстар, соның бәрі – информация. Тіпті 

туы 

лысымен емшекке салынған нәресте 

үшін анасының алғашқы иісі де – ин фор-

мация. Соның бәрін қабылдаған сәбидің 

бойында информациялар жиналады. Кім 

информацияны көп меңгерсе, сол әлемді 

билейді деген ұғым бары белгілі. Бүкіл 

әлем информациядан тұрады. Соның ішін-

де тағам арқылы алынатын инфор ма ция-

ның рөлі басым. «Біз не жесек, сол мыз» 

деген қанатты сөз бар.

– Бұл  информациялардың Нау рыз-

ға қандай қатысы бар?

– Жеті түрлі тағамдық өнімдерді үй лес-

тіре қосып дайындалған наурыз көженің 

ин формациясы пасха мерекесіндегі түрлі-

түсті етіп боялатын жұмыртқаның инфор-

ма циясынан әлдеқайда күрделі екендігін 

айтқым келіп отыр. 21-22 наурыз күні жа-

ратылыс ритмінің он екі айдан кейін бір 

ай налып, ауысып келетін сәті. Біздің өн-

бой ымызда әр секунд сайын жүріп жататын 

био логиялық, биохимиялық ритмдер бел-

гілі бір циклмен, оралымменен қайталанып 

отырады. Сол секілді минуттық, сағаттық, 

ап 

талық, айлық, тіпті ғасырлық ритм өз 

ре 

ті 

мен қайталанып жаңарып отырады. 

Та 

биғаттың бойындағы сол біржылдық 

ритм нағыз жаңару кезеңі екенін Шығыс 

да налары дәл аңғарған. Бүкіл тіршілік әле-

мінде біржылдық цикл спираль секілді ай-

на лып келген сәтте бәрі жаңарады. 

Ол – адам организмінде де болатын та-

би ғи өзгеріс, серпіліс. Сол табиғи өзгерістің 

энер гиясы, сенің «тойла, тойлама» деге ні-

ңе бағынбайды. Енді осы мерекені әр ха-

лық дәстүрлі ойын-сауығы, ырым-жорал-

ғылары, наным-сенімі арқылы тойлайды. 

Сол арқылы ұлттық болмысын, мәдениетін, 

та 

биғат анаға деген құрметін танытады. 

Сол арқылы жаңалыққа да ұмтылады. Әр 

тойдың, заман ілгерілеген сайын өзгеріске 

ұшы райтыны да белгілі. Мәселен, бұрын 

орыс тар жаңа жыл келсе болды, ормандағы 

шыр 

шаларды қырқып әкеліп мерекелік 

сим 

вол ретінде пайдаланатын. Мұның 

таби 

ғатқа жасалған қиянат екенін түсіне 

бас 

таған халық қазір пластик мате 

риал-

дар дан жасалған жасанды шыршаға ауы-

сып жатыр. Міне мерекелік дәстүрге осы 

та қылеттес ішінара өзгерістер енуі мүмкін. 

жүктеу/скачать 2,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: