«ТҮркі әдебиеті бастаулары: зерттеу мәселелері мен оқыту әдістемесі»
жүктеу/скачать 3,17 Mb. Pdf көрінісі
|
Жинақ-Түркі бастаулары
| Қорытынды
. Қорыта айтқанда, Тәңірлік сенімнің көшпелі түркілердің мемлекеттік бір ізділікке түсіп үлгермегендігі, тек түркі қағанаты тұсындағы бірдей қалып иеленгендігі, бірақ кейінгі мұсылман дінінің ықпалына байланысы көктегі Тәңір иенің орнын Жалғыз Алланың басуы, кейбір көп тәңірлік ұғымдардың мұсылмандық ұғымға сіңісіп кеткені белгілі. Оғыз қаған жаратылысындағы тәңірмен байланыстылық көне түркілік ескерткіштердің тұрақты мотиві екендігі белгілі. Ол жөнінде Ш. Ыбыраев: « - Оғыз қағанның тәңірлік жаратылысы алдымен, өзіміздің байырғы төл тарихымыздан мықтап орын алған дүниетаным болып шықты. Біз үшін мұның маңызы зор», – деп ой қорытады. 201 Оғыз қағанның жарын Тәңіріден тілеуі жҽне оның бірінің ағаш қуысында отырған сұлулығы керемет қыз болуын сипаттайтын тұстарда түрлі фольклорлық наным - түсініктер тоғысқан. Осындағы ағаштың қуысындағы сұлу қыз көзінің көктен де көгірек, шашының теңіз толқынындай (ол да көк) болуы – тәңірлік нанымның көріністері. Себебі, Жаратушы Көк Тәңірінің мекені көкте болғандықтан, ең әдемі де қасиетті түс Көк. Тәңірдің нышаны. Ал, фольклорлық туындылардағы қаһарманның ағаш қуысында дүниеге келу мотивінің негізінде ежелгі адамдардың ағашты тотем тұтқан наным - сенімінің ізі бар. ӘДЕБИЕТТЕР : 1. Уәлиханов Ш. Таңдамалы. – Алматы, 1985. – 172 б. 2. Фольклор шындығы. – Алматы: Ғылым, 1990. – 264 б. 3. Пропп В.Я. Фольклор и действительность. – Москва: Наука, 1976. – 325 б 4. Толстов С.П. «Пережитки тотемизма и дуальной организации у Туркмен» // Проблемы истории докапиталистических обществ. 1935. № 9 - 10. С. 3 -14. 5. Өмірәлиев Қ. «Оғыз қаған эпосының тілі» – Алматы: Ғылым, 198 8, – 279 б. 6. Мелетинский Е.М. «Поэтика мифа» – Москва, 1974 С.193 б. 7. Ыбыраев Ш. «Эпос әлемі», «Қазақтың батырлық жырларының поэтикасы» – Алматы: Ғылым, 1991. – 296 б. жүктеу/скачать 3,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|