ТҮркия республикасының атазаңЫ 1, 2 Қабылданды


VII. Ой және наным-сенім бостандығы



Pdf көрінісі
бет2/10
Дата12.01.2017
өлшемі0,66 Mb.
#1753
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

VII. Ой және наным-сенім бостандығы 

25-  БАП.  Әркімнің  еркін  ойлауға  және  наным-сенім  бостандығына 

құқығы бар. 

Ешкімді де қандай да бір себеппен және қандай да бір мақсатта өз ойы мен 

наным- сенімін айтуға мәжбүрлеуге әрі ол үшін оны айыптауға болмайды. 



VIII. Пікір айтуға және ойын таратуға берілетін бостандық 

26-  БАП.  Әркімнің  өз  ойы  мен  пікірін  ауызша,  жазбаша  түрде  немесе 

суреттермен,  сонымен  бірге  басқа  да  тәсілдермен  жеке  немесе  ұжыммен  бірге 

таратуға  құқығы  бар.  Бұл  құқыққа  ақпараттар  мен  идеяларды  ресми  биліктің 

араласуынсыз  алу  және  беру  бостандығы  жатады.  Бұл  ереже  радиоға  және 

теледидарға,  кино  мен  соған  ұқсас  құралдарға  арналған  лицензия  беру  жүйесін 

жоя алмайды. 

(Өзгеріс:  3/10/2001-4709/9)  Бұл  бостандықтарды  жүзеге  асыруға  ұлттық 

қауіпсіздікті  сақтау,  мемлекеттің  бүтіндігін  қорғау,  қылмыстың  алдын  алу, 

қылмыскерлерді  жазалау,  мемлекеттік  құпия  болып  табылатын  ақпаратты 

беруден бас тарту, басқа тұлғалардың атақ-абыройы мен құқықтарын, жеке және 

отбасылық  өмірін  қорғау,  сонымен  бірге  кәсіби  құпияларды  қорғау  мен  сот 

билігінің  тиісті  жұмыс  істеуін  қамтамасыз  етуде  заң  ұйғарымдарына  сәйкес 

шектеу қойылуы мүмкін. 

(Жойылды: 3/10/2001-4709/9) 

Ақпараттар  мен  адамдардың  ойларын  тарату  құралдарын  пайдалануды 

реттейтін  ережелер  егер  олар  айтылған  ой-пікірлерді  таратуға  кедергі 

келтірмейтін болса, пікір айту және оларды тарату бостандығын шектеу ретінде 

қабылданбауы қажет. 

(Қосымша:  3/10/2001-4709/9)  Ақпараттар  мен  ой-пікірлерді  тарату 

кезіндегі бақылауда болатын талаптар, нысандар мен рәсім заңмен реттеледі. 



IX. Ғылым мен өнер бостандығы 

27-  БАП.  Әркімнің  ғылым  мен  өнерді  еркін  үйренуге  және  сабақ  беруге, 

түсіндірме беруге, сонымен бірге бұл салаларда зерттеу жұмыстарын жүргізуге 

құқығы бар. 

Басылым құқығы Атазаңның 1, 2 және 3-баптарының ережелерін өзгерту 

мақсатында пайдаланылмауы керек. 

Осы  баптардағы  ережелер  шетелдік  басылымдардағы  терең  ой-толғаныс 

және тарату заңын реттеуді естен шығармаулары қажет. 

X. Баспасөз бен басылымдарға қатысты ережелер 

А. Баспасөз бостандығы 

28-  БАП.  Баспасөзге  еркіндік  бар  және  оған  алдын  ала  рұқсат  алынып 

немесе ақшалай кепіл салынбауы керек. 

(Жойылды: 3/10/2001-4709/10) 


Мемлекет  баспасөз  бостандығы  мен  ақпарат  еркіндігін  қамтамасыз  ету 

үшін қажетті шаралар қолданады. 

Баспасөз  бостандығын  шектеу  кезінде  осы  Атазаңның  26  және  27-

баптарының ережелері қолданылады. 

Мемлекеттің  ішкі  немесе  сыртқы  қауіпсіздігіне,  оның  аумақтық  немесе 

ұлттық  тұтастығына  қауіп-қатер  төндіретін,  қылмыс  жасауға  итермелейтін, 

тәртіпсіздік  немесе  бүлік  жасауға  шақыратын  не  мемлекеттік  құпияларды 

құрайтын  басылымды  дайындайтын  немесе  баспаға  беретін  не  басылымды 

жариялайтын  немесе  қандай  да  бір  ақпаратты  немесе  басылымды  басқаларға 

беретін  әрбір  адам  осы  қылмыстарды  реттейтін  заңға  сәйкес  жауапкершілікке 

тартылады.  Ақпаратты  тарату  ескерту  шарасы  ретінде  сот  шешімімен 

тоқтатылуы,  ал  кешіктіруге  болмайтын  жағдайдарда  оны  заңда  белгіленген 

құзырлы орган тоқтатуы мүмкін. Ақпараттың таралуын тоқтататын мемлекеттік 

органдар  өздерінің  шешімдері  туралы  құзырлы  судьяға  жиырма  төрт  сағат 

ішінде  хабар  беруі  керек.  Егер  судья  қырық  сегіз  сағат  ішінде  бұл  шешімді 

бекітпесе,  онда  басылымды  таратуды  тоқтату  туралы  бұйрық  жарамсыз  деп 

есептеледі. 

Сот  ісін  жүргізу  мүддесі  үшін  сот  заңды  шешіммен  тыйым  салған 

жағдайлардан  басқа  жағдайларда  оқиғалар  туралы  жарияланымдарға  тыйым 

салына алмайды.  

Мерзімді және мерзімді емес басылымдар заңда көрсетілген қылмыстарға 

тергеу  немесе  сотта  талқылау  жүргізілген  жағдайларда,  сонымен  бірге  істі 

кешеуілдету  мемлекеттің  аумақтық  немесе  ұлттық  тұтастығына,  ұлттық 

қауіпсіздікке, қоғамдық тәртіпке немесе қоғамдық санаға қауіп-қатер төндіретін 

жағдайларда,  сондай-ақ  қылмыстың  алдын  алу  үшін  сот  шешімімен  тәркіленуі 

мүмкін. Тәркілеу туралы өкім шығарған мемлекеттік орган өз шешімдері туралы 

құзырлы  судьяға  жиырма  төрт  сағат  ішінде  хабар  беруі  керек.  Егер  құзырлы 

судья  қырық  сегіз  сағат  ішінде  тәркілеу  туралы  өкімді  бекітпесе,  ол  жарамсыз 

болып қалады. 

Егер  қылмыстық  іздестіру  мен  сот  қудалауы  салдарынан  мерзімді 

басылымдардың  мүліктерін  тәркілеу  мен  оларға  тыйым  салу  орны  бар  болса, 

онда жалпы ережелер қолданылады. 

Егер Түркияда шығатын мерзімді басылым мемлекеттің аумақтық немесе 

ұлттық тұтастығын, Республиканың негізгі қағидаттарын, ұлттық қауіпсіздік пен 

қоғамдық  сананы  айтарлықтай  дәрежеде  бұзатын  болып,  материал  жариялауда 

кінәлі  деп  танылса,  онда  оның  қызметі  уақытша  тоқтатылуы  мүмкін. 

Тоқтатылған мерзімді басылымның белгілері бар кез келген басылымға құзырлы 

сот шешімінен кейін тыйым салынады және ол тәркіленетін болады. 



B. Мерзімді және мерзімді емес басылымдарды шығару құқығы 

29-  БАП.  Мерзімді  және  мерзімді  емес  басылымдардағы  жарияланымдар 

алдын  ала  рұқсат  алумен  және  ақшалай  кепіл  салумен  байланысты  болмауы 

керек. 

Мерзімді  басылымдарды  шығару  үшін  заңда  көрсетілген  мәліметтер  мен 



құжаттар  құзырлы  органдарға  белгіленген  заң  бойынша  берілсе,  жеткілікті 

болып  табылады.  Егер  берілген  ақпараттар  мен  құжаттар  заңға  қайшы  келетін 



болса,  онда  құзырлы  мемлекеттік  органдар  басылымды  тоқтату  туралы  шешім 

шығару үшін тиісті сотқа өтініш беруі керек. 

Мерзімді  басылымдардағы  жарияланымдар,  басылымға  қойылатын 

талаптар, қаржыландыру мен журналист мамандығына қатысты ережелер заңмен 

реттеледі.  Заң  жаңа  ақпаратты,  көзқарастар  мен  наным-сенімдерді  еркін 

таратуды  қиындататын  ешқандай  да  саяси,  экономикалық,  қаржы  және  арнайы 

шарттарды белгілемеуі қажет. 

Мерзімді  басылымдардың  мемлекеттің  және  өзге  де  қоғамдық  органдар 

мен  ұйымдардың,  олардың  өкілдіктерінің  құралдарына  тең  дәрежеде  рұқсаты 

болады. 


C. Баспасөз құралдарын қорғау 

30- БАП. (Өзгеріс: 7/5/2004-5170/4) 

Заңға  сәйкес  құрылған  баспасөз  кәсіпорындары  ретіндегі  типографиялар 

мен  олардың  филиалдарына  қылмыс  қаруы  болып  табылады  деген  айыптаумен 

тыйым салына, тәркілене немесе жабыла алмайды. 



D.  Қоғамдық  корпорацияларға  тиесілі  баспасөзден  басқа  да 

бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалану құқығы 

31-  БАП.  Азаматтар  мен  саяси  партиялардың  мемлекеттік  заңды 

тұлғаларға тиесілі бұқаралық ақпарат құралдарының баспасөзден басқа түрлерін 

пайдалануға  құқықтары  бар.  Мұндай  пайдаланудың  талаптары  мен  тәртібі 

заңмен реттеледі. 

(Өзгеріс: 3/10/2001-4709/11)  Заң  халықты  бұл  ақпарат құралдары арқылы 

ақпарат  алудан  немесе  идеялары  мен  пікірлерін  қалыптастырудан  қорғайтын 

шектеулерді, сонымен бірге ұлттық қауіпсіздікке, қоғамдық құқықтық тәртіпке, 

қоғамдық  сана  мен  адамдардың  денсаулығына  қауіп-қатер  төндіретін 

жағдайлардан  басқа,  қоғамдық  пікірді  еркін  қалыптастыруға  шектеулер 

белгілемеуі тиіс. 



E. Теріске шығару мен жауап беру құқығы 

32-  БАП.  Теріске  шығару  және  жауап  беру  құқығы  адамның  жеке 

басының  беделі  мен  ар-намысына  тиген  жағдайларда  немесе  арыз-шағымдар 

шындыққа жанаспайтын жағдайларда беріледі және ол заңмен ретеледі. 

Егер теріске шығару немесе жауап беру жарияланбаған болса,  судья жеті 

күн ішінде бұл басылымның қажетінің бар/жоғын шешеді. 

XI. Мәжілістерге берілетін құқық пен бостандық 

А. Қауымдастықтар бостандығы 

33- БАП. (Өзгеріс: 3/10/2001-4709/12) 

Әркімнің  қауымдастық  құруға,  оның  мүшесі  болуға  не  алдын  ала  рұқсат 

алмай-ақ мүшеліктен бас тартуға құқығы бар. 

Ешкімді  де  ұйымға  еріксіз  кіруге  немесе  оған  мүше  болуға  мәжбүрлеуге 

болмайды. 

Қауымдастық құру құқығына заңмен және ұлттық қауіпсіздікке, қоғамдық 

құқықтық  тәртіпке,  қоғамдық  сана  мен  адамдардың  денсаулығына  қауіп-қатер 

төндіретін  жағдайларда,  сонымен  бірге  қылмыс  жасаудың  алдын  алу  қажет 

жағдайларда шектеу қойылады. 

Қауымдастықтар  бостандығын  жүзеге  асырушы  нысандар,  талаптар  мен 

тәртіп заңмен белгіленеді. 


Заңда  белгіленген  жағдайларда  сот  шешімімен  қауымдастықтар 

таратылады немесе олардың қызметтері тоқтатылады. Егер кешеуілдету ұлттық 

қауіпсіздікке,  қоғамдық  тәртіпке  қауіп  төндірген,  сондай-ақ  қылмыс  жасаудың 

немесе  жалғастырудың  алдын  алуға  немесе  тұтқындауға  қажетті  жағдайларда 

заңда  көрсетілген  мемлекеттік  органдарға  қауымдастық  қызметін  тоқтату 

жөнінде  өкілеттік  беріледі.  Бұл  мемлекеттік  органдардың  шешімі  жиырма  төрт 

сағат  ішінде  жауапты  судьяға  мақұлдауға  шығарылады.  Егер  судья  өз  шешімі 

туралы  қырық  сегіз  сағат  ішінде  хабарламаса,  онда  мұндай  әкімшілік  шешім 

автоматты түрде жойылады. 

1-бөліктегі  ережелер  әскери  қазыметкерлер  мен  қауіпсіздік  қызметінің 

лауазымды тұлғаларының, сонымен бірге мемлекеттік қызметші міндетін талап 

ететін дәрежедегі мемлекеттік қызметкерлердің құқықтарын шектеуді белгілеуге 

кедергі келтірмеуі керек. 

Бұл  баптың  ережелері  қайырымдылық  қорларының  қызметтеріне  де 

қолданылады. 

В. Жиналыстар мен шерулер өткізуге берілетін құқық 

34- БАП. (Өзгеріс: 3/10/2001-4709/13) 

Әркімнің  бейбіт  түрде  және  қарусыз  жиналуға,  сонымен  бірге  алдын  ала 

рұқсат алмай-ақ шерулерге қатысуға құқығы бар. 

Жиналыстар мен шерулер өткізуге берілетін құқыққа тек заңмен ғана және 

ұлттық  қауіпсіздікке,  қоғамдық  құқықтық  тәртіпке  қауіп-қатер  төндіретін, 

қылмыс жасаудың алдын алатын,  қоғамдық сана мен  адамдардың денсаулығын 

қорғайтын жағдайларда шектеу қойылады. 

Жиналыстар  мен  шерулер  өткізуге  берілетін  құқықты  жүзеге  асыру 

нысаны, талабы және тәртібі заңмен белгіленеді. 

XII. Меншік құқығы 

35- БАП. Әркімнің меншік және мұрагерлік құқығы болады.  

Бұл  құқықтар  қоғамдық  мүдделерге  ғана  байланысты  заңға  сәйкес 

шектелуі мүмкін. 

Меншік  құқықтарын  жүзеге  асыру  қоғамдық  мүдделерге  қайшы  келмеуі 

керек. 

XIII. Құқықтарды қорғауға қатысты ережелер 

A. Құқық қорғау бостандығы 

36-  БАП.  (Өзгеріс:  3/10/2001-4709/14)  Әркімнің  сот  барысында  заңды 

құралдар  мен  рәсімді  қолдана  отырып,  талапкер  немесе  жауапкер  ретінде 

сөйлеуге құқығы бар. 

Ешқандай  да  сот  өзінің  құзырына  кіретін  істерді  қараудан  бас  тарта 

алмайды. 

B. Соттың қорғауына берілетін кепілдік 

37-  БАП.  Заңды  түрде  белгіленген  соттың  заңды  хүкіміне  орынсыз 

араласқан төтенше соттардың күші танылмайды. 

Ешкімді  заңга  сайкес  өзінін  жауапты  болган  сотынан  баска  бір  мекеме 

алдына  шыгару  шешімі  кабылдайтын  соттык  шешім  кабылдайтын  ерекше 

мекемелер кұрылмайды. 

C. Қылмыс пен жазаға қатысты принциптер 


38-  БАП.  Ешкімді  істеген  әрекеті  сол  сәтте  қолданыстағы  заң  бойынша 

қылмыс деп табылмаса, жазалауға болмайды. Ешкімге де қылмысы үшін қылмыс 

жасалған уақытта қолданылған жазадан гөрі қатаң жаза белгілене алмайды. 

Жогарыдагы  бөліктегі  ережелер  сондай-ақ  мерзімі  өткен  қылмыстарға 

жаза  белгілеуге 

байланысты  қолданылады.  Тұтқындау 

орындарында 

қолданылатын жазалар мен қауіпсіздік шаралары заңмен белгіленеді. 

Ешкім  де  оның  кінәлілігі  сотта  дәлелденбейінше,  кінәлі  деп  танылмауы 

керек. 


Ешкім де  өз-өзіне, өзінің  отбасы мүшелеріне  қарсы  куәлік беруге немесе 

дәлелдер келтіруге тиісті емес. 

(Қосымша  тармақ:  3/10/2001-4709/15)  Заңсыз  жолмен  табылған  айғақтар 

дәлел ретінде пайдаланыла алмайды. 

Қылмыстық жауаптылық дербес болып табылады. 

(Қосымша  тармақ:  3/10/2001-4709/15)  Ешкім  де  келісімшарт  міндеттерін 

орындамауына байланысты бас бостандығынан айырыла алмайды. 

(Қосымша тармақ: 3/10/2001-4709/15-бап; Жойылды: 7/5/2004-5170/5) 

(Өзгеріс:  7/5/2004-5170/5)  Мүлікті  толықтай  тәркілеу  және  өлім  жазасы 

жаза ретінде қарала алмайды. 

Мемлекеттік  органдар  жеке  бас  бостандығын  шектеуге  әкелетін 

санкцияларды салмауға тиіс. Бұл ережелердегі ерекшеліктер Қарулы күштердің 

ішкі тәртібін ескере отырып, заңмен анықталады. 

(Өзгеріс:  7/5/2004-5170/5)  Ешқандай  азамат,  мүшеліктен  туындайтын 

халықаралық  сот  шешімдерінен  басқа  жағдайда,  жасаған  қылмысына 

байланысты шет мемлекетке берілмеуі тиіс. 



XIV. Дәлелдеуге берілетін құқық 

39-  БАП.  Жауапкердің  қызметтік  міндеттерін  орындауға  байланысты 

лауазымды  тұлғаларға  қатысты  жала  жабу  мен  сыни  әшкерелеу  туралы  істер 

бойынша өзінің дұрыстығын дәлелдеуге құқығы бар. Егер дәлелдеуге қоғамдық 

мүдденің немесе талапкердің келісімі бар болса, дәлелдеуге құқық берілуі керек. 



XV. Негізгі құқықтар мен бостандықтарды қорғау 

40-  БАП.  Атазаңдық  құқығы  мен  бостандығы  бұзылған  әрбір  адамның 

құзырлы билік орындарына дереу жүгінуіне құқығы бар. 

(Қосымша  тармақ:  3/10/2001-4709/16)  Мемлекет  мүдделі  тұлғалар  өтініш 

беретін сатыларды, заңдар мен мерзімдерді белгілеуге міндетті. 

Кез  келген  тұлғаның  лауазымды  тұлғалардың  заңсыз  әрекеттері 

салдарынан  шеккен  зиянының  орнын  мемлекет  өтейді.  Мемлекет  жауапты 

лауазымды тұлғаның кері талап қою құқығын сақтайды. 

 

3-БӨЛІМ 



Әлеуметтік және экономикалық құқықтар мен міндеттер 

I. Отбасын қорғау және бала құқықтары

4

 

41-  БАП.  (Өзгеріс:  3/10/2001-4709/17)  Отбасы  -  Түркия  қоғамының  негізі 

және тараптардың теңдігіне негізделеді. 

                                                           

4

  Бул  баптын  аты  «І  Отбасынын  қоргауы»  деп  аталган  кезде  12/9/2010  жылы  5982  нөмірді  заңнын  4. 



бабымен өзгертіліп мәтінге енгізілген. 

Мемлекет  отбасының  тыныштығын  және  әл-ауқатын  қамтамасыз  ету 

үшін,  әсіресе  ана  мен  баланы  қорғауға  қатысты,  сонымен  бірге  отбасын 

жоспарлау  әдістерін  жаңғыртуға  және  оны  өмірге  енгізуге  арналған  қажетті 

шараларды қолданады әрі қажетті іс-шараларды белгілейді. 

(Қосымша тармақ: 12/9/2010-5982/4) Әрбір баланың қорғалуына және оған 

ашық  түрде  зиян  келтірмейтіндей  жағдайда  ата-аналарымен  жақын  қарым-

қатынаста болуына құқығы бар. 

(Қосымша  тармақ:  12/9/2010-5982/4)  Мемлекет  балаларды  пайдалануға 

жол бермеуге арналған қажетті шараларды қолданады. 

II. Оқуға және білім алуға берілетін құқық пен міндет 

42- БАП. Ешкімді оқу мен білім алу құқығынан айыруға жол берілмейді.  

Білім алу құқығын қолдану саласы заңмен белгіленеді және реттеледі. 

Оқу  мен  білім  алу  Ататүрік  қағидаттары  және  реформасы  негізінде, 

мемлекет тарапынан қадағаланып әрі бақыланатын заманға сай ғылым мен білім 

беру  әдістері  негізінде  жүргізіледі.  Бұл  ережелерді  бұзатын  білім  беру 

мекемелері құрыла алмайды. 

Оқу  мен  білім  алуға  бостандығы  тұлғаны  Атазаңға  адал  болудан 

босатпайды. 

Бастауыш білім мемлекеттік мектептерде барлық ер және әйел азаматтарға 

міндетті және тегін беріледі. 

Жеке бастауыш және орта мектептердің қызметін белгілейтін принциптер 

мемлекеттік  мектептер  үшін  белгіленген  стандарттарға  сәйкес  заңда 

қарастырылады. 

(Қосымша  тармақ:  9/2/2008-5735/2,  Атазаңдық  Соттың  5/6/2008 

шешімімен алынып тасталды. №: 2008/16, K.: 2008/116 Заң) 

Мемлекет  қаржылық  қиындыққа  душар  болған  студенттерді  оқуларын 

жалғастыру үшін шәкіртақымен және басқа да қаржылық көмекпен қамтамасыз 

етеді.  Мемлекет  арнаулы  оқытуға  мәжбүр  адамдарға  арналған  пайдалы  істер 

жасау үшін қажетті шаралар қабылдайды. 

Оқу, білім алу, зерттеу және үйрену - білім беру мекемелерінде айналысуы 

керек жалғыз ғана әрекеттер. Бұл қызмет түрлеріне ешқандай да тәсілмен кедергі 

келтірілмеуі қажет. 

Кез келген білім беру мекемелерінде оқитын Түркия азаматтарына Түркия 

тілінен  басқа  ешқандай  да  тіл  ана  тілі  ретінде  оқытылмауы  керек.  Білім  беру 

мекемелерінде оқыту қажет болып табылатын шетел тілдері және шетел тілдерін 

үйрететін  мектептерде  оқыту  кезінде  сақталуы  керек  ережелер  заңмен 

белгіленеді. Халықаралық келісімдердің ережелері өз күшінде қалады. 

III. Қоғамдық мүдделер 

A. Жағалау аймағын пайдалану 

43- БАП. Жағалаулар мемлекет меншігінде және қарауында болады. 

Теңіз  жағалауын,  көлдердің  немесе  ағын  сулар  жағасын,  теңіз  бен 

көлдердің  жағалау  белдеулерін  пайдаланған  кезде  бәрінен  бұрын  қоғамдық 

мүдде ескеріледі. 

Жағалаулардың  және  жағалау  белдеулерінің  ені  оларды  пайдаланушы 

адамдардың мақсаттары мен талаптарына сәйкес заңмен белгіленеді. 



B. Жер меншігі 

44-  БАП.  Мемлекет  жердің  тиімді  өңделуін  қолдап  әрі  дамыту,  жер 

қыртысының  бүлінуі  салдарынан  келетін  зиянның  алдын  алу,  сонымен  бірге 

жері аз және жері жоқ фермерлерді жермен қамтамасыз ету үшін барық қажетті 

шараларды  қабылдайды.  Осы  мақсат  үшін  ауылшаруашылығы  өңірлері  мен 

ауылшаруашылығында  пайдаланылатын  жер  түрлерінің  айырмашылықтарына 

сәйкес  жер  меншігіндегі  жер  үлесінің  мөлшері  заңмен  анықталады.  Жері  аз 

немесе  жері  жоқ  фермерлерді  жермен  қамтамасыз  ету  өндірістердің 

қысқартылуына  немесе  орман  алқаптарының  және  басқа  да  жер  және  жер  асты 

ресурстарының таусылуына әкелмеуі керек. 

Бұл  мақсатқа  бөлінген  жерлер  бөлінбеуі,  мұрагерлік  арқылы  болмаса, 

басқа меншік иелеріне берілмеуі тиіс және өзара бөліскен фермерлердің немесе 

олардың  мұрагерлерінің  арасында  ғана  егіс  егуге  берілуі  керек.  Бұл  талаптар 

күшін  жоғалтқан  жағдайда  осылайша  бөлінген  жер  меншіктерін  мемлекетттің 

алып қоюына қатысты ережелер заңда көрсетіледі. 



C.  Ауылшаруашылығын  және  мал  шаруашылығын,  сондай-ақ  осы 

салаларда жұмыс істейтін тұлғаларды қорғау 

45-  БАП.Мемлекет  фермерлермен  мал  шаруашылығы  мамандарына  ауыл 

шаруашылы 

ғында 

пайдаланылатын 



жерлерді, 

шабындықтар 

мен 

жайылымдарды  заңсыз  пайдалануды  және  жоюды  ескерту,  сонымен  бірге 



ауылшаруашылығын жоспарлау қағидаттарына сәйкес астық өнімдерін және үй 

жануарларын  көбейтіп  өндіру  мақсатында  машиналарды,  ауылшаруашылығы 

жабдықтарын  және  басқа  да  өндіріске  қажетті  құралдарды  иеленуге  жағдай 

жасайды. 

Мемлекет  өнім  өндірушілердің  өз  өнімдерін  нақты  құнына  сатуға 

мүмкіндік  беретін  астық  өнімдерін  ұлғайтуға  және  мал  басын  арттыруға 

арналған шаралар қабылдайды. 

D. Тәркілеу 

46- БАП. (Өзгеріс: 3/10/2001-4709/18)  

Мемлекеттік  және  қоғамдық  корпорациялардың  қоғамдық  мүддемен 

санаса  отырып,  алдын  ала  өтемақы  төлеу  талабымен  заңда  көрсетілген 

қағидаттар  мен тәртіпке сәйкес жекеменшік мүлікті толықтай немесе жартылай 

тәркілеуге, сонымен бірге сол мүлікке әкімшілік сервитут салуға құқықтары бар. 

Мемлекеттік өндіріп алуға өтемақы қолма-қол және алдына ала төленеді. 

Алайда  жер  реформасын  жүргізу  мақсатында  тәркіленген  жер  үшін  өтемақы 

төлеу,  ірі  энергетикалық  және  жерді  суландыруға  арналған  жобаларды,  тұрғын 

үй  бағдарламаларын  жүзеге  асыру,  жаңа  ормандар  өсіру,  жағалауларды  қорғау 

мен  туризмді  дамыту  заң  арқылы  көрсетіледі.  Егер  бұл  жағдайларда  заңда 

мерзім  ұзартылып,  бөліп  төлеу  қарастырылса,  онда  төлеу  кезеңі  бес  жылдан 

аспауы  керек;  бұл  жағдайда  төлем  тең  бөліктермен  төлеу  арқылы  жүзеге 

асырылады. 

Жерді  тікелей  өңдеуші  шаруашылығы  шағын  фермерлердің  меншігіндегі 

тәркіленген жер үшін өтемақы барлық жағдайларда да алдын ала төленеді. 

Екінші тармақта қарастырылған бөліп төлеуге және басқа да мемлекеттік 

өндіріп  алуға  мемлекеттік  борыштар  үшін  қарастырылған  ең  жоғары  пайыздар 

есептеледі. 



E. Мемлекет меншігіне айналдыру

5

 

47-  БАП.  Егер  қоғамдық  мүдде  қажет  деп  тапса,  коммуналдық  қызмет 

көрсетумен  айналысатын  жекеменшік  кәсіпорындар  мемлекет  меншігіне 

айналдырылуы мүмкін. 

Мемлекет  меншігіне  айналдыру  нақты  құнын  ескере  отырып  жүзеге 

асырылады. Нақты құнды есептеу тәсілдері мен тәртібі заңмен ұйғарылады. 

(Қосымша  тармақ:  13/8/1999-4446/1)  Мемлекет  мүлкін,  мемлекет 

бастамасымен  құрылған  заңды  тұлғалар  мен  басқа  да  ұйымдарға  жататын 

мүліктерді жекешелендіру негізі заңмен белгіленеді. 

(Қосымша  тармақ:  13/8/1999-4446/1)  Заң  мемлекеттік  кәсіпорындар, 

мемлекет бастамасы бойынша құрылған кәсіпорындар мен басқа да мемлекеттік 

заңды тұлғалар жүзеге асыратын инвестициялардың және коммуналдық қызмет 

көрсетулер тізбесін қарастырады. 



IV. Еңбек және еңбек келісімдерінің бостандығы 

48-  БАП.  Әркімнің  өзі  таңдаған  салада  еркін  жұмыс  істеуіне  және 

келісімшарт жасасуға құқығы бар. Жеке кәсіпкерлікпен еркін түрде айналысуға 

болады. 

Мемлекет 

жекеменшік 

кәсіпорындардың 

қауіпсіздігіне 

және 


қызметтерінің тұрақтылығына, сонымен қатар ұлттық экономика мен әлеуметтік 

мақсаттарға сәйкестігіне кепілдік беретін шаралар қабылдайды. 




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет